Đề xuất một số giải pháp phòng, chống tham nhũng, tiêu cực có bước ngoặt mới

Thành phố Hồ Chí Minh (Ảnh: TTXVN)                               

Thực hiện đồng bộ các giải pháp ngăn chặn, đẩy lùi tham nhũng

Thứ nhất, biến quyết tâm chính trị thành hành động thực tiễn trong phòng, chống tham nhũng; mở rộng thêm nội hàm đấu tranh

Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng cho rằng, thời gian tới cần thiết nghiên cứu, đề xuất, báo cáo với Bộ Chính trị cho phép bổ sung thêm chức năng phòng, chống tiêu cực trong hoạt động của Ban Chỉ đạo. Nội hàm tiêu cực là gì, sẽ nghiên cứu kỹ, quy định thành quy chế để bảo đảm giữ gìn được phẩm chất, đạo đức, lối sống của cán bộ. Nhấn mạnh danh dự là điều thiêng liêng, cao quý nhất, Tổng Bí thư nêu rõ thêm cơ chế phòng, chống tham nhũng, tiêu cực, đó chính là chống suy thoái về tư tưởng, đạo đức, lối sống. Hai nội dung này liên quan với nhau. “Lợi ích kinh tế gắn liền với quyền lợi chính trị, với chức tước, với sự hư hỏng về đạo đức. Tôi cho cái này mới là cơ bản”. - Tổng Bí thư chỉ rõ. Đây là một vấn đề cần sớm được làm rõ trong thời gian tới.

Cần có giải pháp mạnh mẽ để chuyển hóa đường lối, chủ trương, chính sách, của Đảng và Nhà nước về phòng, chống tham nhũng thành hiện thực trong đời sống xã hội. Thông qua chủ trương, quy định của Đảng, hệ thống văn bản pháp luật, nhất là từ khi thành lập Ban Chỉ đạo Trung ương về Phòng, chống tham nhũng, từ năm 2013 đến tháng 12-2020, Trung ương, Bộ Chính trị, Ban Bí thư, các cơ quan chức năng của Đảng ban hành hơn 200 văn bản về xây dựng, chỉnh đốn Đảng và phòng, chống tham nhũng; Quốc hội ban hành hơn 250 luật, pháp lệnh, nghị quyết; Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ ban hành hơn 2.600 nghị định, quyết định, chỉ thị; cấp ủy, tổ chức đảng trực thuộc Trung ương ban hành hơn 45.000 văn bản; các bộ, ngành, địa phương ban hành gần 88.000 văn bản cụ thể hóa, hướng dẫn thi hành, tổ chức thực hiện phòng, chống tham nhũng(1). Có thể khẳng định, chưa bao giờ quyết tâm chính trị trong phòng, chống tham nhũng của Đảng lại mạnh mẽ, quyết liệt, đồng bộ như hiện nay.

Hành vi tham nhũng chủ yếu do người có chức vụ, quyền hạn thực hiện, diễn ra trong nội bộ, nên biện pháp hiệu quả nhất để phòng, chống, đẩy lùi nó là phải tự “chiến đấu” với chính mình. Theo đó, mỗi người làm việc trong các cơ quan, tổ chức, ở tất cả các cấp, ngành, lĩnh vực, đơn vị, địa phương liên quan đến lợi ích, tiền của, vật chất, địa vị, quyền lực xã hội phải tự đấu tranh, chiến thắng chính bản thân mình, không để bản năng, nhu cầu được “ý thức hóa” trái với tiến bộ xã hội. Mỗi người, trước hết là cán bộ chủ chốt các cấp trong hệ thống chính trị, những cán bộ, nhân viên trực tiếp, gián tiếp đảm nhiệm những công việc dễ nảy sinh tham nhũng cần có bản lĩnh thực sự, “miễn dịch” tốt với sự “tha hóa”; thường xuyên, liên tục tự soi, tự sửa hằng ngày, thông qua hành động, việc làm cụ thể; phải thực sự gương mẫu, trui rèn, tự đấu tranh không khoan nhượng với những cám dỗ tiền của, vật chất, quyền lực; rèn luyện lối sống lành mạnh, trong sạch, giữ vững và phát huy tốt phẩm chất đạo đức cách mạng mọi lúc, mọi nơi.

Mỗi cán bộ, đảng viên, công chức, viên chức, mỗi người dân phát huy dân chủ, thực hiện đúng quyền lợi, nghĩa vụ, trách nhiệm và chủ trương: “dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra, dân giám sát, dân thụ hưởng”(2); tích cực lao động, sản xuất, học tập, công tác; nhận thức, giải quyết hài hòa giữa cống hiến và hưởng thụ, bảo đảm công bằng, bình đẳng, thực hiện “làm theo năng lực, hưởng theo lao động”. Kiên quyết loại bỏ văn hóa “phong bì”, “lót tay”, hay biến tướng của nó mỗi khi gặp khó khăn, hoặc để được “ưu tiên”, “châm trước”, thăng tiến… Đồng thời, xác định phương pháp phù hợp, tiến hành đúng trình tự, đấu tranh không khoan nhượng, hiệu quả với những hành vi tham nhũng, lợi ích nhóm, dù đó là ai, có thế lực nào “chống lưng”, tạo hiệu ứng tích cực, sâu rộng trong cơ quan, đơn vị, địa phương và toàn xã hội.

Thứ hai, hoàn thiện hệ thống chính sách, pháp luật để “không thể tham nhũng, không dám tham nhũng, không cần tham nhũng”.

Đây là nội dung tích hợp đồng bộ các biện pháp chính trị, tư tưởng, tổ chức, hành chính, kinh tế, hình sự,... có vị trí đặc biệt quan trọng, quyết định đến hiệu quả cuộc đấu tranh phòng, chống tham nhũng. Hiện nay, chủ trương, chính sách, pháp luật, văn bản liên quan đến lĩnh vực này khá đầy đủ, chặt chẽ, nhưng hiệu quả trong tổ chức thực hiện chưa thực sự đáp ứng mong đợi của xã hội. Những bộ phận, cá nhân bị “tha hóa” lợi dụng thành tựu của khoa học, công nghệ, hội nhập quốc tế để ngụy trang, thực hiện hành vi tham nhũng với trình độ ngày càng tinh vi; phạm vi, quy mô ngày càng lớn, tính chất, mức độ ngày càng nguy hại, khó lường.

Thực hiện phương châm: “kiên quyết, kiên trì đấu tranh ngăn chặn, đẩy lùi tham nhũng, lãng phí với quyết tâm chính trị cao hơn, hành động mạnh mẽ hơn và hiệu quả cao hơn”(3), các ngành, lĩnh vực liên quan, theo chức năng của mình cần tích cực, chủ động tham mưu cho Đảng, Nhà nước rà soát, bổ sung, ban hành, hoàn thiện hệ thống văn bản về chính sách, pháp luật phù hợp với tình hình thực tiễn, tạo hành lang pháp lý và cơ chế chặt chẽ, nhằm thiết lập những “hàng rào” phòng ngừa thực sự vững chãi, làm cho cá nhân, “nhóm lợi ích” không thể tham nhũng.

Bổ sung, hoàn thiện hệ thống pháp luật theo hướng cập nhật, bao quát những nội dung mới nảy sinh trong quá trình vận động, phát triển của thực tiễn; bảo đảm quyền lực được kiểm soát chặt chẽ, thường xuyên, được “nhốt” vào trong “lồng” cơ chế; tăng tính răn đe bằng khung hình phạt và sự ràng buộc liên đới trách nhiệm xã hội đối với bố, mẹ, vợ, chồng, các con của người tham nhũng. Đồng thời, quyết liệt thực hiện “không có vùng cấm” trong công tác bảo vệ, thực thi pháp luật; mọi hành vi tham nhũng, liên quan, liên đới,... đều bị điều tra, xét xử đúng người, đúng tội và bị trừng trị nghiêm khắc theo pháp luật, bất kể người đó là ai, giữ cương vị, trọng trách nào trong hệ thống chính trị, để không dám tham nhũng.

Tích cực nghiên cứu, hoàn thiện chính sách tiền lương, tăng cường thanh toán không dùng tiền mặt, kiểm soát chặt chẽ tài sản, thu nhập cá nhân, hộ gia đình và các chính sách an sinh xã hội phù hợp với sự phát triển kinh tế - xã hội của đất nước. Từng bước nâng cao mức thu nhập, chất lượng sống của cán bộ, công chức, viên chức và đời sống vật chất, tinh thần của các tầng lớp nhân dân với mục tiêu “không để ai bị bỏ lại phía sau”, để không cần tham nhũng.

Thứ ba, xây dựng đội ngũ cán bộ có đạo đức, năng lực, liêm chính.

Về cơ bản, khi bổ nhiệm người giữ các chức danh trong bộ máy của hệ thống chính trị đều bảo đảm tiêu chí về phẩm chất, năng lực và “đúng quy trình”. Song, do thiếu tu dưỡng, rèn luyện thường xuyên nên bị “tha hóa”. Từ đó, lợi dụng chức vụ, quyền hạn và sự ảnh hưởng về tiền của, lợi ích vật chất, địa vị, quyền lực xã hội để thao túng, thực hiện hành vi tham nhũng, vụ lợi riêng. Do đó, cơ quan chức năng các cấp cần tiếp tục kế thừa những nội dung hợp lý, tham mưu cho Đảng, Nhà nước rà soát, bổ sung tiêu chuẩn, quy trình, quy hoạch, bồi dưỡng, sử dụng, tuyển chọn tất cả các chức danh, nhất là cán bộ chủ chốt trong hệ thống chính trị từ Trung ương đến cơ sở, bảo đảm chặt chẽ, đủ đức, đủ tài và thống nhất biện chứng giữa đức và tài trong mỗi nhân sự cụ thể, tương ứng với mỗi chức danh cụ thể, phù hợp với sự vận động, phát triển của thực tiễn. Đồng thời, sớm hoàn thiện quy chế, quy định và thực hiện nghiêm túc, chặt chẽ, công khai, rộng rãi việc thi tuyển các chức danh có thể, lựa chọn vào bộ máy những cán bộ thực sự “sáng về tâm, xứng về tầm”; đặt lợi ích của nhân dân, dân tộc và sự phát triển thịnh vượng, hùng cường của đất nước lên trên hết, trước hết.

Thường xuyên làm tốt công tác bồi dưỡng, giáo dục, rèn luyện đạo đức cách mạng  để cán bộ không ngừng nâng cao phẩm chất chính trị, trình độ, năng lực thực tiễn, hoàn thành tốt chức trách, nhiệm vụ được giao, vì: “Đạo đức cách mạng không phải trên trời sa xuống. Nó do đấu tranh, rèn luyện bền bỉ hằng ngày mà phát triển và củng cố. Cũng như ngọc càng mài càng sáng, vàng càng luyện càng trong”(4). Chú trọng nâng cao nhận thức, vận dụng chủ nghĩa Mác - Lê-nin, tư tưởng Hồ Chí Minh, đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước vào quá trình hoạt động thực tiễn, gắn với những yêu cầu mới về phẩm chất, kiến thức, năng lực,... của từng chức danh được biên chế ở mỗi cấp, ngành, lĩnh vực, địa phương. Mỗi cán bộ trong hệ thống chính trị cần chủ động tận dụng mọi điều kiện có thể để tự học, tự rèn, tự bồi dưỡng, giáo dục, trau dồi tri thức,... không ngừng nâng cao phẩm chất, trình độ, năng lực toàn diện và lắng nghe, tiếp thu những ý kiến đóng góp, tự hoàn thiện bản thân, để thực sự “cán bộ là cái gốc của mọi công việc”(5). Cán bộ, đảng viên, trước hết là người lãnh đạo phải biết trọng liêm sỉ, giữ danh dự, biết xấu hổ khi bản thân và người thân tham nhũng. Mọi cán bộ, đảng viên phải ghi nhớ vấn đề cốt lõi là Đảng phải luôn luôn dựa vào nhân dân, lắng nghe nhân dân, gắn bó máu thịt với nhân dân, việc gì có lợi cho dân thì phải quyết tâm làm và làm cho bằng được; ngược lại, việc gì nhân dân không đồng tình, phản đối thì cương quyết ngăn ngừa, uốn nắn và xử lý nghiêm các sai phạm.

 

 

Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc (nay là Chủ tịch nước) cùng các đại biểu cắt băng thông xe cầu Cửa Hội nối bờ sông Lam sáng 14/3/2021. Ảnh VGP Quang Hiếu.

Thứ tư, nâng cao hiệu quả hoạt động của cơ quan các cấp về phòng, chống tham nhũng.

Thường xuyên kiện toàn đủ số lượng, bảo đảm về chất lượng, phát huy vai trò, trách nhiệm, nâng cao hiệu quả hoạt động của cơ quan, đơn vị có chức năng về phòng, chống tham nhũng, nhất là Ban Chỉ đạo Trung ương về Phòng, chống tham nhũng, các ngành nội chính, kiểm tra, thanh tra, kiểm sát, công an… Có cơ chế, chính sách đãi ngộ thỏa đáng để xây dựng đội ngũ cán bộ chuyên trách phòng, chống tham nhũng ở các cơ quan, đơn vị có phẩm chất, năng lực toàn diện, nhất là bản lĩnh thực sự vững vàng, liêm chính, miễn dịch với mọi sức ép, cám dỗ, mua chuộc. Họ phải thực sự là những người: “giàu sang không thể quyến rũ, nghèo khó không thể chuyển lay, uy vũ không thể khuất phục”(6). Đồng thời, phải: “phòng, chống tham nhũng, tiêu cực ngay trong các cơ quan phòng, chống tham nhũng”(7). Tăng cường công tác kiểm tra, giám sát, thanh tra, kiểm toán,... cùng với đẩy mạnh điều tra, truy tố, xét xử, thi hành án và thu hồi tài sản tham nhũng, gắn với thực hiện các nghị quyết về xây dựng, chỉnh đốn Đảng; đấu tranh quyết liệt với các biểu hiện suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ, và “coi phòng, chống tham nhũng, lãng phí là nhiệm vụ đặc biệt quan trọng của công tác xây dựng, chỉnh đốn Đảng”(8).

Thứ năm, thực hiện nghiêm cơ chế, chính sách về công tác tổ chức - cán bộ.

Thực hiện dân chủ, công khai, minh bạch trong công tác cán bộ của hệ thống chính trị, nhất là trong các khâu tuyển dụng, quy hoạch, bổ nhiệm, điều động, luân chuyển, đánh giá, khen thưởng, kỷ luật. Kiên quyết không bố trí những cán bộ, đảng viên không đủ tiêu chuẩn về đạo đức, năng lực vào các vị trí lãnh đạo, dù người đó là ai, xuất thân từ gia đình nào, mà phải căn cứ vào năng lực, phẩm chất đạo đức, để bố trí, sắp xếp cán bộ. Không bố trí những cán bộ, đảng viên có dấu hiệu tiêu cực, tham nhũng chưa được làm rõ vào các cương vị chủ chốt, đứng đầu các tổ chức, các ngành, các địa phương, đơn vị, những vị trí liên quan đến tiền, hàng, công tác tổ chức, cán bộ, công tác kiểm tra, thanh tra, điều tra, kiểm sát, xét xử, thi hành án... Phải thường xuyên bồi dưỡng về chính trị, tư tưởng cho cán bộ, đảng viên, phòng, chống 27 biểu hiện suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, những biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa”, kiểm soát quyền lực, chống chạy chức, chạy quyền. Đối với mỗi cán bộ, đảng viên phải luôn tu dưỡng, rèn luyện bản thân trong mọi hoàn cảnh, thường xuyên tự soi, tự sửa với tinh thần “còn Đảng thì còn mình” và “danh dự là điều thiêng liêng, cao quý nhất”. 

Thứ sáu, xử lý nghiêm minh, kịp thời các vụ án, vụ việc tham nhũng; nâng cao hiệu quả thu hồi tài sản tham nhũng.

Tập trung xác minh, điều tra làm rõ, xử lý kịp thời, nghiêm minh những vụ việc, vụ án tham nhũng. Những vụ việc chưa đến mức xử lý hình sự thì phải xử lý nghiêm theo quy định của Đảng và Nhà nước. Áp dụng kịp thời các biện pháp kê biên, phong tỏa, tạm giữ tài sản, thu hồi triệt để tài sản tham nhũng trong quá trình thanh tra, kiểm tra, kiểm toán, điều tra, truy tố, xét xử và thi hành án. Trước mắt, tập trung đẩy nhanh tiến độ điều tra, truy tố, xét xử các vụ án kinh tế, tham nhũng đặc biệt nghiêm trọng, phức tạp. Thanh tra, kiểm tra, kiểm toán, điều tra, kiên quyết xử lý nghiêm minh các tổ chức, cá nhân có sai phạm liên quan các dự án lớn thua lỗ, kéo dài, gây lãng phí lớn, dư luận xã hội quan tâm. Xem xét, kiểm điểm, xử lý trách nhiệm người đứng đầu nếu để xảy ra tham nhũng. Thông qua công tác điều tra, xử lý các vụ án, vụ việc tham nhũng, lãng phí, góp phần ngăn chặn, làm gương răn đe những người có biểu hiện suy thoái kịp thời thức tỉnh.

Thứ bảy, huy động sức mạnh tổng hợp của hệ thống chính trị trong phòng, chống tham nhũng.

Để đạt hiệu quả thiết thực trong cuộc chiến phòng, chống tham nhũng còn cam go, lâu dài, phức tạp này, cần vận dụng tốt bài học “Đoàn kết, đoàn kết, đại đoàn kết; Thành công, thành công, đại thành công”(9). Theo đó, cơ quan chức năng các cấp chủ động tham mưu cho cấp ủy, chính quyền nghiên cứu, rà soát, bổ sung, ban hành quy chế, chính sách phù hợp để Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức chính trị - xã hội các cấp phát huy tốt vai trò đoàn kết, tập hợp nhân dân; huy động “tai, mắt” của mọi lực lượng, các giai tầng xã hội, kịp thời phát hiện, tố giác các hành vi tham nhũng. Đồng thời, sớm cụ thể hóa và tổ chức thực hiện nghiêm các quy định của Đảng, Nhà nước về công tác giám sát, phản biện xã hội của Mặt trận Tổ quốc, các tổ chức chính trị - xã hội và nhân dân trong phòng, chống tham nhũng. Nghiên cứu mở rộng các hình thức lấy ý kiến của nhân dân về phẩm chất, năng lực, nhất là sự liêm chính đối với từng chức danh cán bộ lãnh đạo, quản lý; hoàn thiện cơ chế tiếp nhận, xử lý, phúc đáp những ý kiến phản ánh, khiếu nại, tố cáo của nhân dân về hành vi tham nhũng.

Thứ tám, xây dựng cơ chế khuyến khích, bảo vệ người chống tham nhũng.

Những người bị tố giác về tham nhũng mà có hành vi đe dọa, trả thù, trù dập dưới bất kỳ hình thức nào đối với người tích cực đấu tranh chống tham nhũng, người tố giác, cung cấp thông  tin về tham nhũng, phải bị trừng trị thích đáng và công khai trên các phương tiện thông tin đại chúng. Có quy định cụ thể, thiết thực, bằng vật chất và tinh thần để biểu dương, khen thưởng kịp thời, thích đáng đối với những tập thể, cá nhân gương mẫu, kiên quyết đấu tranh chống tham nhũng.

Thứ chín, phát huy vai trò của các cơ quan báo chí, truyền thông trong đấu tranh, phòng, chống tham nhũng.

Các cơ quan báo chí, truyền thông có vai trò vô cùng quan trọng trong tuyên truyền về công tác đấu tranh phòng, chống tham nhũng, góp phần phản bác những luận điệu xuyên tạc của các thế lực thù địch, như V.I. Lê-nin đã nói:“Đưa tin công khai là một thanh kiếm tự nó chữa lành được những vết thương do nó gây ra”(10). Nội dung công tác tuyên truyền tập trung vào những chủ trương, đường lối, chính sách của Đảng và Nhà nước về phòng, chống tham nhũng; những vụ án tham nhũng điển hình đã được phát hiện, điều tra, xử lý; những tấm gương điển hình tiên tiến trong đấu tranh phòng, chống tham nhũng cần nhân rộng. Qua đó, giúp định hướng dư luận xã hội, thể hiện sự công khai, minh bạch của Đảng, Nhà nước trong xử lý tham nhũng, để mỗi cán bộ, đảng viên, quần chúng nhân dân nhận thức được vai trò, trách nhiệm của mình, tạo hiệu ứng đồng tình, ủng hộ.

 Tòa án phải trở thành “Thành trì bảo vệ công lý”

Để góp phần đắc lực phòng, chống tham nhũng, ngành tòa án cần thực hiện tốt chức năng, nhiệm vụ xét xử, thực hiện quyền tư pháp, bảo vệ công lý, quyền con người, quyền và lợi ích hợp pháp của cơ quan, tổ chức, cá nhân; tổ chức xét xử kịp thời, nghiêm minh các vụ án tham nhũng lớn; triển khai thêm nhiều giải pháp tăng cường kỷ cương, kỷ luật trong thực thi công vụ cho đội ngũ cán bộ, thẩm phán.

Hoạt động của tòa án phải có trọng trách bảo vệ công lý, bảo vệ quyền con người, quyền công dân, bảo vệ chế độ xã hội chủ nghĩa, bảo vệ lợi ích của Nhà nước, quyền và lợi ích hợp pháp, chính đáng của tổ chức, cá nhân. Qua đó, mang lại lẽ phải, sự công bằng cho xã hội, tạo được niềm tin của người dân vào công lý, vào nền tư pháp. Trong đó, mỗi bản án phải là những án văn mẫu mực thể hiện tập trung, rõ nét nhất quyền tư pháp của tòa án. Mỗi bản án phải là những chuẩn mực pháp lý, chuẩn mực đạo đức, chuẩn mực xã hội có tác dụng giáo dục pháp luật, định hướng hành vi của người dân và của cả xã hội, qua đó khuất phục tội phạm, thuyết phục người dân và xã hội đồng thuận, tuân thủ. Hoạt động tòa án phải thượng tôn pháp luật, bảo đảm sự bình đẳng trước pháp luật, tăng cường tính công khai, minh bạch, vô tư, độc lập trong việc ra phán quyết.

Tổ chức thực hiện nghiêm các biện pháp phòng, chống tham nhũng tại tòa án theo đúng yêu cầu của Đảng là “phải phòng, chống tham nhũng, tiêu cực ngay trong các cơ quan phòng, chống tham nhũng, tiêu cực”. Đẩy nhanh tiến độ, đưa ra xét xử kịp thời, nghiêm minh các vụ án tham nhũng, kinh tế nghiêm trọng, phức tạp và các vụ án dư luận xã hội quan tâm theo nguyên tắc “không có vùng cấm, không có ngoại lệ”. Phấn đấu xây dựng Tòa án nhân dân xứng đáng trở thành “Thành trì bảo vệ công lý” đáp ứng yêu cầu của Đảng, Nhà nước và sự mong đợi của nhân dân.

Dưới sự lãnh đạo của Đảng, với quyết tâm chính trị cao, sự vào cuộc tích cực, đồng bộ của các cấp ủy, tổ chức đảng, chính quyền, cả hệ thống chính trị và toàn xã hội; tiến hành kiên quyết, kiên trì, bền bỉ, tham nhũng nhất định phải được ngăn chặn, đẩy lùi, hiện thực hóa khát vọng phát triển đất nước phồn vinh, nhân dân hạnh phúc theo tinh thần Đại hội XIII của Đảng./.

 

Cuộc đấu tranh quyết liệt, lâu dài vì khát vọng phát triển đất nước Bài 1: Phòng, chống tham nhũng dưới góc nhìn lịch sử và vai trò của cán cân công lý

Nguyễn Chiến - Văn Thảnh - Quang Minh