Cần có quy định, hướng dẫn cụ thể về việc chuyển giao khi thành lập TAND khu vực

Qua thảo luận, các đại biểu tán thành sự cần thiết sửa đổi, bổ sung một số điều của 5 luật, đồng thời nhận thấy, nội dung dự thảo Luật phù hợp với chủ trương, đường lối của Đảng; bảo đảm tính hợp hiến, tính thống nhất với hệ thống pháp luật, tính tương thích với điều ước quốc tế có liên quan mà Việt Nam là thành viên.

Các đại biểu thống nhất với phạm vi sửa đổi, bổ sung tập trung vào các quy định về thẩm quyền của Tòa án nhân dân (TAND) các cấp trong giải quyết vụ việc dân sự, vụ án hành chính, giải quyết phá sản; tổ chức thực hiện hòa giải, đối thoại theo quy định của Luật Hòa giải, đối thoại tại Tòa án; sửa đổi, bổ sung một số quy định của Luật Tư pháp người chưa thành niên để thống nhất về tên gọi của Tòa án, thẩm quyền của các cơ quan có liên quan sau sắp xếp tổ chức bộ máy.

Cân nhắc bổ sung chế tài để bảo đảm yêu cầu trách nhiệm và kỷ luật hành chính trong quá trình tố tụng

Qua nghiên cứu dự thảo Luật và Luật Tố tụng hành chính hiện hành, đại biểu Nguyễn Tâm Hùng - Đoàn ĐBQH tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu nhận thấy, có một số vấn đề bất cập, vướng mắc chưa được giải quyết trong lĩnh vực tố tụng hành chính và trong thực tiễn công tác giám sát thi hành bản án, công khai xét xử tại địa phương trong thời gian qua.

Đơn cử như Luật Tố tụng hành chính hiện hành và dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung lần này chưa có quy định chế tài xử lý các trường hợp Chủ tịch UBND, Phó Chủ tịch UBND hoặc người được ủy quyền không tham dự phiên toà, không đối thoại hoặc không cung cấp chứng cứ đúng thời hạn. Trong khi đó, thực tế cho thấy, rất ít vụ án có lãnh đạo Ủy ban nhân dân trực tiếp tham dự, gây khó khăn cho tranh tụng và làm giảm hiệu lực xét xử. Do đó, đại biểu Nguyễn Tâm Hùng đề nghị Ban soạn thảo xem xét, cân nhắc bổ sung chế tài cụ thể để bảo đảm yêu cầu trách nhiệm và kỷ luật hành chính trong quá trình tổ chức tố tụng.

Bên cạnh đó, tại khoản 1 Điều 60 Luật Tố tụng hành chính hiện hành chỉ cho phép Chủ tịch UBND ủy quyền cho Phó Chủ tịch UBND cùng cấp nhưng thực tế lâu nay phổ biến là ủy quyền cho lãnh đạo chuyên môn. Đại biểu Nguyễn Tâm Hùng nhận thấy, điều này không phù hợp với quy định. Do đó, đề nghị Ban soạn thảo xem xét, cân nhắc hoặc giữ nguyên để bảo đảm trách nhiệm trực tiếp của người đứng đầu hoặc mở rộng hợp lý, cho phép ủy quyền cho người đứng đầu cơ quan chuyên môn am hiểu vụ việc với điều kiện rõ ràng và chặt chẽ để quá trình tổ chức thực thi pháp luật đúng quy định.

Ngoài ra, đại biểu Nguyễn Tâm Hùng cho rằng, tại khoản 4 Điều 310 dự thảo Luật đã quy định Tòa án phải giải thích bản án trong vòng 15 ngày nhưng chưa có chế tài nếu vi phạm thời hạn này. Nhiều cơ quan chờ đợi không có phản hồi nên gây đình trệ trong quá trình thi hành án. Do đó, đề nghị Ban soạn thảo xem xét, cân nhắc bổ sung chế tài trách nhiệm đối với Tòa án khi không thực hiện đúng hạn thời gian đã quy định nhằm nâng cao kỷ cương và hiệu quả hậu xử lý.

Cần có những quy định, hướng dẫn cụ thể, đặc biệt là quy định về việc chuyển giao khi thành lập TAND khu vực

Cũng tại Phiên thảo luận, các ý kiến cơ bản đồng tình với dự án Luật là tập trung sửa đổi và bổ sung các quy định chủ yếu liên quan đến tổ chức, sắp xếp bộ máy của TAND các cấp, kết thúc hoạt động của TAND cấp cao và TAND cấp huyện. Theo đó, hiện nay mô hình tổ chức bộ máy TAND có 3 cấp, gồm: Tòa án nhân dân tối cao, Tòa án nhân dân cấp tỉnh và Tòa án nhân dân khu vực.

Với tinh thần đó, các đại biểu nhấn mạnh, việc sửa đổi lần này đã đảm bảo phù hợp với chủ trương, đường lối của Đảng, đó là phân cấp, phân quyền mạnh mẽ và giao thẩm quyền cho TAND khu vực để giải quyết tất cả những vụ việc từ cấp cơ sở; đồng thời đảm bảo nguyên tắc 2 cấp xét xử và tạo điều kiện thuận lợi cho người dân dễ dàng tiếp cận công lý.

Góp ý về thẩm quyền của Tòa án nhân dân khu vực và Tòa án nhân dân cấp tỉnh, đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga - Đoàn ĐBQH tỉnh Hải Dương nhận thấy, dự thảo điều chỉnh thẩm quyền của TAND cấp tỉnh không còn thẩm quyền giải quyết theo thủ tục sơ thẩm tất cả các vụ việc dân sự, vụ án hành chính, giải quyết phá sản, thực hiện hoạt động hòa giải đối thoại tại Tòa án mà trao quyền cho TAND khu vực là phù hợp với quy mô, tổ chức bộ máy mới của Tòa án sau sắp xếp.

Lý giải nội dung này, đại biểu cho biết, so với TAND cấp huyện trước đây, TAND khu vực được thành lập sẽ mạnh hơn về tổ chức, chuyên môn và nhân lực nên việc phân cấp thẩm quyền giải quyết như dự thảo Luật là hợp lý. “Điều này sẽ giúp TAND cấp tỉnh chuyên trách hơn trong các thủ tục phúc thẩm, giám đốc thẩm… Mô hình này cũng tương đồng với nhiều quốc gia trên thế giới, đó là hệ thống Tòa án cấp tỉnh chủ yếu giữ vai trò kiểm tra, giải quyết kháng nghị, kháng cáo chứ không phải cấp xét xử đầu tiên”, đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga nêu rõ.

Tuy nhiên, đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga cho rằng, việc giao thẩm quyền cho TAND khu vực cần có những quy định, hướng dẫn cụ thể, đặc biệt là quy định về việc chuyển giao đối với các vụ việc còn đang được giải quyết, song song với đó là việc đầu tư hệ thống cơ sở vật chất đồng bộ, đảm bảo cho việc thực hiện các nhiệm vụ theo thẩm quyền.

Đồng tình với quan điểm nêu trên, đại biểu Phan Thị Nguyệt Thu - Đoàn ĐBQH tỉnh Hà Tĩnh nêu rõ, dự thảo Luật đã tập trung sửa đổi quy định về giao thẩm quyền xét xử cho các tòa án theo hướng giao TAND khu vực xét xử tất cả các vụ việc sơ thẩm, hành chính, dân sự, kinh tế, lao động, kinh doanh thương mại.

“Giao cho Tòa án nhân dân sơ thẩm khu vực để xét xử tất cả các vụ việc ở trình tự sơ thẩm. Hiện nay các Tòa án nhân dân cấp huyện sau khi sáp nhập lại thì Tòa án nhân dân tối cao sẽ có các giải pháp để tăng cường nguồn lực về thẩm phán, về cơ sở vật chất để đảm bảo Tòa án nhân dân khu vực sẽ xét xử giải quyết được tất cả những vụ việc này”, đại biểu cho biết.

Vì vậỵ, đại biểu Phan Thị Nguyệt Thu cho rằng, việc sắp xếp này trong thực tiễn là hoàn toàn phù hợp, đảm bảo nguyên tắc hai cấp xét xử. Đặc biệt trong điều kiện thực tế hiện nay, việc giao cho TAND cấp tỉnh để giám đốc thẩm, tái thẩm những vụ việc có hiệu lực pháp luật của Tòa án sơ thẩm có kháng nghị là nhằm đảm bảo không dồn việc lên Tòa án nhân tối cao, để Tòa án nhân dân tối cao dành thời gian tổng kết thực tiễn công tác xét xử và hướng dẫn áp dụng thống nhất pháp luật trong các cấp Tòa án. Đồng thời giải quyết được nhanh chóng các vụ việc, đảm bảo thuận lợi cho người dân khi tham gia giải quyết các tranh chấp.

Cân nhắc kỹ lưỡng việc thành lập Tòa Phá sản và Tòa Sở hữu trí tuệ ở cấp khu vực

Ngoài ra, các ý kiến cũng góp ý vào quy định về thẩm quyền Tòa Phá sản, Tòa Sở hữu trí tuệ. Theo quy định của dự thảo Luật, sẽ có Tòa Phá sản và Tòa Sở hữu trí tuệ tại TAND khu vực. Các ý kiến đề nghị cần cân nhắc kỹ lưỡng về việc thành lập Tòa Phá sản và Tòa Sở hữu trí tuệ ở cấp khu vực. Bởi vì, thực tiễn xét xử hiện nay cho thấy số lượng vụ án trong hai lĩnh vực này là không lớn, thậm chí tại nhiều tỉnh, thành phố hầu như không phát sinh loại án này trong cả năm.

Các ý kiến cho rằng, việc thành lập Tòa chuyên trách về phá sản và sở hữu trí tuệ ở các tòa khu vực sẽ kéo theo việc bổ nhiệm thêm chức danh lãnh đạo, biên chế, trong khi hiệu suất xét xử của các tòa này vẫn thấp. Vì vậy, một số ý kiến đề nghị bố trí Thẩm phán chuyên trách trong Tòa Kinh tế hoặc Tòa Dân sự đảm nhiệm, không tổ chức thêm tòa chuyên trách.

Giải trình, làm rõ một số vấn đề ĐBQH nêu, Chánh án Tòa án nhân dân tối cao Lê Minh Trí nêu rõ, thay mặt Ban soạn thảo dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của 5 Luật trong Kỳ họp này, Tòa án nhân dân tối cao sẽ tiếp thu những ý kiến đóng góp của các đại biểu. Đồng thời Chánh án Tòa án nhân dân tối cao đã làm rõ một số nội dung liên quan đến tố tụng hành chính, về Tòa phá sản và Tòa Sở hữu trí tuệ, về tổ chức của tòa chuyên biệt trong Trung tâm tài chính quốc tế…

Kết luận nội dung này, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định cho biết, các ý kiến phát biểu rất sôi nổi, thẳng thắn và trách nhiệm cao, tập trung vào các nội dung trọng tâm và cơ bản thống nhất với các nội dung sửa đổi của dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của 5 Luật trong lĩnh vực tư pháp, gồm Bộ luật Tố tụng dân sự, Luật Tố tụng hành chính, Luật Tư pháp người chưa thành niên, Luật Phá sản và Luật Hòa giải, đối thoại tại Tòa án.

Trong đó, các ý kiến đề cập về phân định lại thẩm quyền của Tòa án nhân dân trong tố tụng dân sự, tố tụng hành chính, giải quyết yêu cầu phá sản, xem xét lại quyết định của trọng tài thương mại, giải quyết khiếu nại, tố cáo và đặt vấn đề thành lập tòa chuyên biệt trong Trung tâm tài chính quốc tế Việt Nam cùng các quy định về chuyển tiếp.

Bên cạnh việc cơ bản nhất trí với nhiều nội dung của dự thảo Luật, các đại biểu Quốc hội cũng phân tích, đánh giá, góp ý nhiều điều khoản cụ thể, làm sâu sắc thêm và góp ý hoàn thiện dự thảo Luật cả về vấn đề trước mắt và lâu dài, đồng thời đề nghị khẩn trương có văn bản hướng dẫn và tổ chức thực hiện có hiệu quả sau khi Luật được Quốc hội thông qua và có hiệu lực.

Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định nêu rõ, Ủy ban Thường vụ Quốc hội sẽ chỉ đạo tổng hợp đầy đủ ý kiến của các đại biểu Quốc hội để gửi Tòa án nhân dân tối cao và các cơ quan có liên quan để nghiên cứu, tiếp thu và báo cáo lại đại biểu Quốc hội. Đồng thời Phó Chủ tịch Quốc hội đề nghị Tòa án nhân dân tối cao khẩn trương phối hợp với Thường trực Ủy ban Pháp luật và Tư pháp, các cơ quan có liên quan nghiên cứu, tiếp thu, giải trình đầy đủ ý kiến của đại biểu Quốc hội để chỉnh lý, hoàn thiện dự thảo Luật, báo cáo Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho ý kiến trước khi trình Quốc hội xem xét, thông qua vào cuối Kỳ họp này.

QUANG PHÚC

Chánh án Tòa án nhân dân tối cao Lê Minh Trí giải trình, làm rõ một số vấn đề ĐBQH nêu. Nguồn ảnh: Quốc hội.