Doanh nghiệp góp ý Dự thảo Luật Quản lý thuế: Minh bạch, giảm gánh nặng tuân thủ

Chiều 16/9, Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) tổ chức hội thảo “Lấy ý kiến doanh nghiệp về Dự thảo Luật Quản lý thuế” với sự tham gia của đại diện Bộ Tài chính, các hiệp hội ngành hàng, chuyên gia và cộng đồng doanh nghiệp.

Nhiều thay đổi căn bản trong dự thảo

Ông Đặng Ngọc Minh – Phó Cục trưởng Cục Thuế (Bộ Tài chính) cho biết, sau 5 năm thực hiện Luật Quản lý thuế 2019, công tác quản lý và thu ngân sách đạt nhiều kết quả tích cực: nguồn thu được kiểm soát chặt chẽ, ý thức tuân thủ nghĩa vụ thuế của người dân và doanh nghiệp nâng cao, bộ máy hành chính thuế ngày càng chuyên nghiệp.

Tuy nhiên, bối cảnh mới đòi hỏi phải sửa đổi toàn diện. Hồ sơ Dự án Luật đã được Bộ Tư pháp thẩm định, theo hướng tinh gọn, chỉ quy định nguyên tắc để Chính phủ ban hành nghị định, Bộ Tài chính xây dựng thông tư. Nếu Luật hiện hành có 153 điều, thì dự thảo chỉ còn hơn 50 điều. Luật dự kiến trình Quốc hội thảo luận tại Kỳ họp thứ 10 (tháng 10/2025) và có hiệu lực từ 1/7/2026, với mục tiêu rút ngắn 44% thủ tục hành chính thuế.

Phó Cục trưởng Cục Thuế Đặng Ngọc Minh

Bốn điểm mới đáng chú ý gồm: Phân loại người nộp thuế theo ngành nghề, doanh thu, quy mô; Xóa bỏ hình thức thuế khoán với hộ kinh doanh từ 2026; Bổ sung quy định về hợp tác quốc tế, thỏa thuận trước về giá để chống chuyển giá; Cho phép sử dụng định danh cá nhân làm mã số thuế.

Ông Đậu Anh Tuấn, Phó Tổng thư ký VCCI cho biết, Luật Quản lý thuế là đạo luật nền tảng trong hệ thống pháp luật thuế. Nếu các luật thuế chuyên ngành quy định mức thuế, đối tượng chịu thuế thì Luật Quản lý thuế được coi là “luật thủ tục”, điều chỉnh toàn bộ quy trình thực hiện nghĩa vụ thuế: từ đăng ký, kê khai, nộp thuế, hoàn, miễn giảm đến cưỡng chế, kiểm tra, khiếu nại.

“Đây là đạo luật ảnh hưởng trực tiếp đến chi phí, thời gian tuân thủ và mức độ thuận tiện trong việc thực hiện nghĩa vụ thuế của doanh nghiệp và người dân”, ông Tuấn nhấn mạnh.

Sau hơn bốn năm thi hành, Luật năm 2019 đã góp phần hiện đại hóa công tác quản lý, mở rộng cơ sở thu, tăng hiệu quả thu ngân sách. Tuy nhiên, sự phát triển nhanh của kinh tế số, thương mại điện tử, tài sản số, trí tuệ nhân tạo và các giao dịch xuyên biên giới đang đặt ra yêu cầu phải cập nhật, hoàn thiện thể chế quản lý thuế.

Đánh giá về Dự thảo sửa đổi, ông Tuấn cho rằng đây là cuộc “tái thiết kế thể chế quản lý thuế” theo tinh thần cải cách mạnh mẽ, chuyển từ “quản lý” sang “phục vụ”, lấy người nộp thuế làm trung tâm. Dự thảo cũng thể chế hóa nhiều nguyên tắc quản lý hiện đại như quản lý dựa trên rủi ro, tuân thủ, bản chất kinh tế quyết định nghĩa vụ thuế, ứng dụng dữ liệu lớn và trí tuệ nhân tạo.

Ông Tuấn nhấn mạnh: “Cần tăng phân cấp, phân quyền, đơn giản hóa thủ tục, cắt giảm chi phí tuân thủ và khuyến khích tuân thủ tự nguyện. Đồng thời thiết lập nền tảng pháp lý cho quản lý thuế điện tử, thuế số, đáp ứng yêu cầu hội nhập quốc tế”.

Từ phía cộng đồng doanh nghiệp, ông Tuấn kiến nghị phải phân loại người nộp thuế theo mức độ rủi ro là cần thiết, nhưng tiêu chí phải công khai, minh bạch để tránh tâm lý lo ngại.

Xóa bỏ thuế khoán với hộ kinh doanh từ 2026 là cần thiết để công bằng và chống thất thu, song phải có lộ trình và cơ chế hỗ trợ chuyển đổi, tránh “ép” hộ kinh doanh nhỏ rời bỏ thị trường.

Quy định trách nhiệm của sàn thương mại điện tử, tổ chức thanh toán, đại lý thuế là phù hợp trong bối cảnh kinh tế số, nhưng cần tránh tạo gánh nặng hành chính, chi phí cho doanh nghiệp nhỏ và khởi nghiệp.

Ứng dụng công nghệ, dữ liệu lớn, số hóa quản lý thuế là xu thế tất yếu, nhưng Bộ Tài chính cần xây dựng lộ trình khả thi, bảo đảm nguồn lực, đồng thời chú trọng an toàn, bảo mật dữ liệu.

Về kiểm tra, ấn định thuế, cần hạn chế trùng lặp, ưu tiên kiểm tra điện tử, kiểm tra từ xa; tránh gián đoạn hoạt động sản xuất kinh doanh. Việc ấn định thuế phải dựa trên dữ liệu rõ ràng, quy trình minh bạch, có cơ chế giải trình hiệu quả, đảm bảo nguyên tắc “không hình sự hóa quan hệ thuế – doanh nghiệp”.

Thanh tra, kiểm tra cần phân loại

Ông Nguyễn Văn Phụng – nguyên Vụ trưởng Vụ Quản lý thuế doanh nghiệp lớn (Tổng cục Thuế) nhận định, sửa đổi lần này phải bảo đảm minh bạch, khả thi, giảm áp lực tuân thủ. Quan trọng là cách cơ quan thuế hỗ trợ để doanh nghiệp thực hiện đúng ngay từ đầu.

Quang cảnh Hội thảo

Ông Phụng nêu thực tế, một cuộc thanh tra thường kéo dài tới 40 ngày, với doanh nghiệp vừa và nhỏ là dư thừa, nhưng với doanh nghiệp lớn lại không đủ. Do đó cần phân loại theo quy mô, mức độ rủi ro để quy định thời gian phù hợp: doanh nghiệp chấp hành tốt thì rút ngắn, còn trường hợp rủi ro cao thì kéo dài hơn.

Bên cạnh đó, ông cũng phản ánh bất cập trong áp dụng hóa đơn điện tử: có trường hợp chưa phát hành hóa đơn đã bị ghi nhận doanh thu, dẫn tới nghĩa vụ thuế không sát thực tế. “Nếu chậm phát hành hóa đơn nhưng không làm thất thu thuế thì mức phạt phải hợp lý, đặc biệt khi luật đã cho phép kê khai theo tháng hoặc quý,” ông Phụng nhấn mạnh.

Ông Phan Vũ Hoàng – Phó Chủ tịch Hiệp hội Tư vấn thuế kiến nghị, cần xem xét việc xuất hóa đơn điện tử ngay tại thời điểm phát sinh giao dịch. Với doanh nghiệp thương mại điện tử có hàng trăm giao dịch mỗi ngày, nếu phải lập hóa đơn từng lần sẽ gây quá tải.

Theo ông Hoàng, xuất hóa đơn theo kỳ vừa giảm gánh nặng hành chính cho doanh nghiệp, vừa giúp cơ quan thuế tập trung nguồn lực kiểm soát rủi ro. Tuy nhiên, để tránh lợi dụng trốn thuế hoặc trì hoãn nghĩa vụ, cơ chế này cần quy định chặt chẽ, có tiêu chí phân loại rõ ràng.

Dự thảo lần này cũng mở rộng phạm vi quản lý sang thương mại điện tử, kinh tế số, giao dịch xuyên biên giới; quy định kỳ tính thuế linh hoạt theo tháng, quý, năm hoặc từng lần phát sinh. Đây là bước tiến để Việt Nam tiệm cận thông lệ quốc tế, song nếu quy định cứng nhắc, chi phí tuân thủ của doanh nghiệp sẽ tăng cao, đi ngược lại tinh thần cải cách.

Trang Anh