Một số điểm mới của Luật Phòng, chống mua bán người năm 2024

Luật Phòng, chống mua bán người năm 2024 được Quốc hội nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam khoá XV, kỳ họp thứ 8 thông qua ngày 28 tháng 11 năm 2024 gồm 08 chương, 63 Điều, Luật có hiệu lực thi hành từ ngày 01/7/2025[1]. Luật Phòng, chống mua bán người năm 2024 là một văn bản luật quan trọng, được ban hành với nhiều sửa đổi, bổ sung so với Luật Phòng, chống mua bán người năm 2011, nhằm nâng cao hiệu quả công tác phòng, chống mua bán người, bảo đảm tính thống nhất của hệ thống pháp luật và sự tương thích với điều ước quốc tế mà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam là thành viên. Một số điểm mới của Luật Phòng, chống mua bán người năm 2024 gồm:

1. Điểm mới về số lượng điều luật

Luật Phòng, chống mua bán người năm 2024 ra đời với nhiều sửa đổi, bổ sung quan trọng, đáp ứng yêu cầu của thực tiễn đặt ra trong công tác đấu tranh phòng, chống mua bán người đang diễn biến ngày càng phức tạp với nhiều thủ đoạn tinh vi, nguy hiểm. Về mặt bố cục, số lượng điều luật, so với Luật Phòng, chống mua bán người năm 2011 thì Luật năm 2024 có nhiều thay đổi, bổ sung mới. Về số điều luật, Luật Phòng, chống mua bán người năm 2024 gồm 63 Điều, tăng 05 điều so với Luật Phòng, chống mua bán người năm 2011 (gồm 58 Điều).

2. Điểm mới về nội dung

Về mặt nội dung, Luật Phòng, chống mua bán người năm 2024 cũng có nhiều bổ sung mới hết sức quan trọng, các nội dung quy định trong các Điều luật được cụ thể, rõ ràng, bảo đảm áp dụng thống nhất, hiệu quả trong thực tiễn. Một số điểm mới quan trọng của Luật Phòng, chống mua bán người năm 2024 gồm:

2.1. Bổ sung nhiều nội dung mới về giải thích từ ngữ

Về khái niệm mua bán người: Đây là nội dung mới được bổ sung vào Luật Phòng, chống mua bán người năm 2024; trước đó, tại Điều 2 Luật Phòng, chống mua bán người năm 2011 không có quy định về nội dung này.

Khoản 1 Điều 2 Luật Phòng, chống mua bán người năm 2024 quy định:

“1. Mua bán người là hành vi tuyển mộ, vận chuyển, chứa chấp, chuyển giao hoặc tiếp nhận người nhằm mục đích nhận tiền, tài sản, lợi ích vật chất khác, bóc lột tình dục, cưỡng bức lao động, lấy bộ phận cơ thể người hoặc nhằm mục đích vô nhân đạo khác bằng cách dùng vũ lực, đe dọa dùng vũ lực, lừa gạt hoặc thủ đoạn khác.

Hành vi tuyển mộ, vận chuyển, chứa chấp, chuyển giao hoặc tiếp nhận người dưới 18 tuổi nhằm mục đích nhận tiền, tài sản, lợi ích vật chất khác trừ trường hợp pháp luật có quy định khác, bóc lột tình dục, cưỡng bức lao động, lấy bộ phận cơ thể người hoặc nhằm mục đích vô nhân đạo khác cũng được coi là mua bán người ngay cả khi không dùng vũ lực, đe dọa dùng vũ lực, lừa gạt hoặc thủ đoạn khác”.

Với việc bổ sung quy định cụ thể về khái niệm mua bán người giúp việc xác định hành vi khách quan, các dấu hiệu đặc trưng của hành vi phạm tội này được cụ thể, rõ ràng, tránh việc hiểu và áp dụng pháp luật thiếu thống nhất do chưa có quy định như thời gian trước.

Ngoài ra, tại Điều 2 Luật Phòng, chống mua bán người năm 2024 còn bổ sung nhiều nội dung giải thích từ ngữ quy định về các từ ngữ được sử dụng trong luật này, bảo đảm áp dụng thống nhất pháp luật, cụ thể như: ngoài quy định giải thích từ ngữ về: bóc lột tình dục; nô lệ tình dục, cưỡng bức lao động và  nạn nhân là những quy định cũ có được sửa đổi, bổ sung theo Luật Phòng, chống mua bán người năm 2024, thì tại Điều 2 Luật năm 2024  còn bổ sung việc giải thích một số từ ngữ quan trọng khác như:

- Bộ phận cơ thể người là một phần của cơ thể được hình thành từ nhiều loại mô khác nhau để thực hiện các chức năng sinh lý nhất định.

- Mục đích vô nhân đạo khác là sử dụng nạn nhân để làm thí nghiệm; ép buộc nạn nhân đi ăn xin, kết hôn trái ý muốn, sinh con trái ý muốn, thực hiện hành vi phạm tội hoặc sử dụng nạn nhân vào mục đích tàn ác khác.

- Thủ đoạn khác là lợi dụng việc môi giới hôn nhân, môi giới việc làm, tư vấn du học, nuôi con nuôi, đưa người đi du lịch ở nước ngoài để lừa gạt; lợi dụng tình thế bị lệ thuộc, tình thế dễ bị tổn thương hoặc tình trạng quẫn bách của nạn nhân; lợi dụng chức vụ, quyền hạn; bắt cóc, uy hiếp tinh thần, đầu độc nạn nhân; cho nạn nhân sử dụng thuốc ngủ, thuốc gây mê, rượu, bia hoặc chất kích thích khác làm nạn nhân lâm vào tình trạng mất khả năng nhận thức, khả năng điều khiển hành vi.

- Người đang trong quá trình xác định là nạn nhân là người có dấu hiệu bị xâm hại bởi hành vi quy định tại khoản 1 Điều này và đang được cơ quan có thẩm quyền tiến hành xác minh.

- Người thân thích bao gồm vợ, chồng, bố đẻ, mẹ đẻ, bố chồng, mẹ chồng, bố vợ, mẹ vợ, bố nuôi, mẹ nuôi, con đẻ, con nuôi; ông nội, bà nội, ông ngoại, bà ngoại, anh ruột, chị ruột, em ruột; cụ nội, cụ ngoại, bác ruột, chú ruột, cậu ruột, dì ruột, cô ruột, cháu ruột.

2.2. Bổ sung mới về các hành vi bị nghiêm cấm

Điều 3 Luật Phòng, chống mua bán người năm 2024 ngoài quy định sửa đổi, bổ sung nội dung Điều 3 Luật năm 2011 còn bổ sung nội dung mới quan trọng, cụ thể: tại khoản 2 Điều luật này bổ sung hành vi bị nghiêm cấm bao gồm: Thỏa thuận mua bán người từ khi còn đang là bào thai.

Việc bổ sung nội dung mới này là hoàn toàn cần thiết và phù hợp, bảo đảm yêu cầu đấu tranh phòng, chống tội phạm trong thực tiễn. Bởi lẽ, thực tế việc thỏa thuận mua bán người khi còn là bao thai diễn ra khá nhiều; tuy nhiên, thực tế lại không có chế tài đủ mạnh để đấu tranh với hành vi vi phạm pháp luật này, dẫn đến nhiều vướng mắc, bức xúc trong cộng đồng dân cư, chưa bảo đảm yêu cầu trong bảo vệ quyền con người, quyền công dân,… Do đó, việc chính thức ghi nhận nội dung này Luật năm 2024 là hoàn toàn đúng đắn, cần thiết.

Ngoài ra, Luật năm 2024 cũng có sự sửa đổi, bổ sung khá nhiều các quy định về các hành vi bị nghiêm cấm tại Điều luật này, nhằm bảo đảm tính minh thị, phù hợp và thống nhất với quy định của các văn bản quy phạm pháp luật có liên quan.

2.3. Điểm mới trong quy định về nguyên tắc phòng, chống mua bán người cũng được sửa đổi, bổ sung căn bản, cụ thể:

Ngoài việc sửa đổi, bổ sung một số nội dung về nguyên tắc phòng, chống mua bán người quy định tại Điều 4 Luật năm 2011 thì tại Điều 4 Luật năm 2024 đã bổ sung các nguyên tắc quan trọng nhằm đáp ứng yêu cầu thực tiễn, phù hợp với các điều ước quốc tế mà Việt Nam là thành viên như:

- Tôn trọng, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của nạn nhân, người đang trong quá trình xác định là nạn nhân; lấy nạn nhân, người đang trong quá trình xác định là nạn nhân làm trung tâm; bảo đảm bình đẳng giới.

- Bảo đảm nạn nhân, người đang trong quá trình xác định là nạn nhân được sử dụng ngôn ngữ mà họ có thể hiểu được và được hưởng chế độ hỗ trợ phù hợp với tín ngưỡng, tôn giáo của họ trong khuôn khổ pháp luật Việt Nam, phù hợp với độ tuổi, giới tính, tình trạng sức khỏe, đặc điểm cá nhân của họ.

- Tùy từng trường hợp cụ thể và theo quy định của pháp luật có liên quan, nạn nhân thực hiện hành vi vi phạm pháp luật là hệ quả trực tiếp của hành vi mua bán người có thể không bị xử lý hành chính hoặc không bị truy cứu trách nhiệm hình sự về hành vi này.

- Tăng cường hợp tác quốc tế trong phòng, chống mua bán người trên cơ sở tuân thủ Hiến pháp, phù hợp với pháp luật của Việt Nam và pháp luật, tập quán quốc tế….

2.4. Quy định mới về chính sách của Nhà nước về phòng, chống mua bán người

Điều 5 Luật Phòng, chống mua bán người năm 2024 đã bổ sung thêm một số chính sách mới của Nhà nước về phòng, chống mua bán người gồm :

- Ưu tiên ứng dụng khoa học và công nghệ, chuyển đổi số trong phòng, chống mua bán người; hỗ trợ bồi dưỡng, nâng cao năng lực cho người làm công tác phòng, chống mua bán người.

- Bảo vệ và hỗ trợ nạn nhân, người đang trong quá trình xác định là nạn nhân, cơ quan, tổ chức, doanh nghiệp, cá nhân tham gia phòng, chống mua bán người theo quy định của pháp luật.

- Ưu tiên vùng đồng bào dân tộc thiểu số, vùng có điều kiện kinh tế - xã hội đặc biệt khó khăn, địa bàn có tình hình mua bán người diễn biến phức tạp trong việc Nhà nước bố trí ngân sách cho công tác phòng, chống mua bán người hằng năm.

2.5. Bổ sung quy định mới về quyền và nghĩa vụ của nạn nhân

Tại Điều 6 Luật Phòng, chống mua bán người năm 2024, cùng với việc sửa đổi, bổ sung quy định mới về quyền và nghĩa vụ của nạn nhân thì nhà làm luật còn bổ sung thêm một chủ thể mới là người đang trong quá trình xác định là nạn nhân, đồng thời, cũng có những quy định cụ thể về quyền và nghĩa vụ của chủ thể này. Một số nội dung được bổ sung mới gồm:

Thứ nhất, bổ sung quy định mới về quyền của nạn nhân, người đang trong quá trình xác định là nạn nhân gồm:

- Được thông tin về quyền, lợi ích hợp pháp của mình và các biện pháp phòng ngừa mua bán người;

- Được hưởng chế độ hỗ trợ theo quy định của Luật này hoặc từ chối nhận hỗ trợ;

- Được bảo vệ bí mật thông tin, dữ liệu về đời sống riêng tư, bí mật cá nhân, bí mật gia đình, nơi cư trú, nơi làm việc và thông tin khác theo quy định của pháp luật;

- Được cơ quan, người có thẩm quyền cấp giấy tờ, tài liệu xác nhận nạn nhân;

- Được từ chối áp dụng biện pháp bảo vệ;

- Quyền khác theo quy định của pháp luật có liên quan.

Thứ hai, bổ sung quy định mới về nghĩa vụ của nạn nhân, người đang trong quá trình xác định là nạn nhân gồm:

- Chấp hành đầy đủ yêu cầu của cơ quan, tổ chức, người có thẩm quyền trong quá trình áp dụng các biện pháp bảo vệ, hỗ trợ;

- Nghĩa vụ khác theo quy định của pháp luật có liên quan.

Ngoài ra, Luật Phòng, chống mua bán người năm 2024 cũng có nhiều điểm mới quan trọng như:

- Mở rộng chế độ hỗ trợ cho nạn nhân, người đang trong quá trình xác định là nạn nhân và người dưới 18 tuổi đi cùng;

- Bổ sung quy định về giải cứu, tiếp nhận, xác minh nạn nhân đang ở nước ngoài;

- Sửa đổi, bổ sung quy định về giấy tờ, tài liệu xác nhận nạn nhân và thẩm quyền cấp giấy tờ, tài liệu xác nhận nạn nhân; Bổ sung quy định về nội dung quản lý nhà nước về phòng, chống mua bán người,…

Như vậy, có thể thấy, Luật Phòng, chống mua bán người năm 2024 ra đời với nhiều sửa đổi, bổ sung quan trọng, trong đó, bổ sung nhiều nội dung mới so với Luật Phòng, chống mua bán người năm 2011. Sự điều chỉnh này là phù hợp và cần thiết để bảo đảm cơ sở pháp lý trong công tác đấu tranh, phòng chống mua bán người đang diễn ra ngày càng phức tạp với số lượng hành vi bị phát hiện ngày càng tăng.

Để bảo đảm yêu cầu trong triển khai thi hành Luật Phòng, chống mua bán người năm 2024, bắt đầu có hiệu lực thi hành từ 01/7/2025, Chính phủ đã ban hành Nghị định số 162/2025/NĐ-CP ngày 29/6/2025 quy định chi tiết một số điều và biện pháp thi hành Luật Phòng, chống mua bán người. Nghị định này có hiệu lực thi hành từ ngày 01 tháng 7 năm 2025. Nghị định số 09/2013/NĐ-CP ngày 11 tháng 01 năm 2013 của Chính phủ quy định chi tiết thi hành một số điều của Luật Phòng, chống mua bán người; Nghị định số 62/2012/NĐ-CP ngày 13 tháng 8 năm 2012 của Chính phủ quy định căn cứ xác định nạn nhân bị mua bán và bảo vệ an toàn cho nạn nhân, người thân thích của họ; Thông tư liên tịch số 01/2014/TTLT-BCA-BQP-BLĐTBXH-BNG ngày 10 tháng 02 năm 2014 của Bộ Công an, Bộ Quốc phòng, Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội, Bộ Ngoại giao hướng dẫn trình tự, thủ tục và quan hệ phối hợp trong việc xác minh, xác định, tiếp nhận và trao trả nạn nhân bị mua bán; Thông tư số 35/2013/TT-BLĐTBXH ngày 30 tháng 12 năm 2013 của Bộ trưởng Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội hướng dẫn thi hành một số điều của Nghị định số 09/2013/NĐ-CP ngày 11 tháng 01 năm 2013 của Chính phủ quy định chi tiết thi hành một số điều của Luật Phòng, chống mua bán người hết hiệu lực kể từ ngày Nghị định này có hiệu lực thi hành[2].

 

NGA PHẠM

Ảnh: nguồn Internet