Chánh án TANDTC NGUYỄN HÒA BÌNH: “Tận tâm, tận lực, đoàn kết, phấn đấu hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ được giao”

Chánh án TANDTC Nguyễn Hòa Bình    (Ảnh: Thành Nam)

Nền tảng vững chắc

PV: Năm nay, tròn 72 năm Truyền thống TAND (1945-2017), hệ thống Tòa án cả nước đang có nhiều chuyển biến tích cực trên tinh thần của Hiến pháp năm 2013. Xin Chánh án cho biết cảm nhận của mình nhân sự kiện này.

    Chánh án Nguyễn Hòa Bình: Kể từ ngày 13/9/1945, Chủ tịch Hồ Chí Minh ký Sắc lệnh 33c về việc thành lập các Tòa án quân sự đến nay, hệ thống Tòa án nhân dân đã có chặng đường lịch sử hơn 70 năm, với những đóng góp to lớn vào sự nghiệp kháng chiến giải phóng đất nước, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Các thế hệ Lãnh đạo, Thẩm phán, cán bộ, công chức, người lao động trong hệ thống Tòa án nhân dân qua các thời kỳ đã tận tâm, tận lực, đoàn kết, phấn đấu hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ được giao, tạo thành một nền tảng vững chắc để hệ thống Tòa án nhân dân hôm nay vững bước đi lên.
Chúng ta ôn lại truyền thống vẻ vang và đầy tự hào mà các thế hệ đi trước đã làm được, nhưng đây cũng là dịp để truyền lửa cho thế hệ hôm nay, dự liệu cho tương lai. Mục tiêu đặt ra là chúng ta phải viết tiếp trang sử mà cha anh để lại, làm cho trang sử ấy tốt đẹp hơn, vẻ vang hơn, Dân tin yêu hơn, Đảng tin tưởng hơn.

    PV: Hiến pháp năm 2013 có nhiều điểm đổi mới, xác định rõ hơn vị thế của Tòa án nhân dân, những thay đổi này tác động đến hệ thống Tòa án nhân dân như thế nào, thưa Chánh án.

    Chánh án Nguyễn Hòa Bình: Hiến pháp năm 2013 có nhiều điểm đổi mới rất quan trọng, mới đối với cả hệ thống chính trị và Tòa án nhân dân. Đối với Tòa án, trước hết, Hiến pháp đã khẳng định địa vị pháp lý của Tòa án, khoản 1 Điều 102 quy định: “Tòa án nhân dân là cơ quan xét xử của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam, thực hiện quyền tư pháp”. Quy định này đã pháp điển hóa, đã hiến định chủ trương của Đảng trong cải cách tư pháp, xác định  Tòa án là trung tâm và xét xử là hoạt động trọng tâm tại Nghị quyết số 49-NQ/TW ngày 2/6/2005 của Bộ Chính trị.

Thứ hai là tăng cường thẩm quyền của Tòa án và các chức danh tư pháp.

Thứ ba là đòi hỏi chất lượng cao hơn đối với các chức danh tư pháp và chất lượng xét xử, nhiều chế định trong Hiến pháp phản ánh nội dung này.

Thứ tư, Hiến định nguyên tắc Nhà nước có sự phân công, phối hợp và kiểm soát lẫn nhau. Về kiểm soát quyền lực tư pháp, trong đó có kiểm soát hoạt động xét xử chặt chẽ hơn. Tòa án chịu sự giám sát của nhân dân, của cơ quan dân cử, các cơ quan tư pháp kiểm soát lẫn nhau và kiểm tra, kiểm soát trong nội bộ Tòa án.

Thứ năm là qui định hệ thống Tòa án bốn cấp.

Thứ sáu là lần đầu tiên Hiến pháp ghi nhận nhiều nguyên tắc tư pháp tiến bộ, bảo đảm quyền con người, bổ sung nguyên tắc xét xử kịp thời, công bằng, công khai; không bị kết án hai lần; mở rộng chủ thể và phạm vi quyền đòi bồi thường; buộc các cơ quan tiến hành tố tụng phải công bằng, khách quan trong việc tìm chứng cứ, coi trọng cả chứng cứ buộc tội và chứng cứ gỡ tội.

    PV: Những nguyên tắc tiến bộ về tư pháp trong Hiến pháp năm 2013 có tác động như thế nào đến Tòa án, thưa Chánh án.

    Chánh án Nguyễn Hòa Bình: Những nguyên tắc tiến bộ đó tác động lớn đến hoạt động của Tòa án. Đó là buộc Tòa án phải chấp hành, thực hiện nghiêm chỉnh qui định của Hiến pháp và pháp luật.

Trên cơ sở các nguyên tắc này, hệ thống pháp luật dưới Hiến pháp cũng đồng loạt thay đổi, tổ chức bộ máy của Tòa án cũng thay đổi. Luật Tổ chức Tòa án nhân dân năm 2014  và các đạo luật tư pháp như Bộ luật Hình sự, Bộ luật Dân sự, Bộ luật Tố tụng Hình sự, Bộ luật Tố tụng Dân sự, Luật Tố tụng Hành chính đã thể hiện theo tinh thần đó.

Đối với Tòa án thì quy trình, tiêu chuẩn và cơ chế tuyển chọn đội ngũ Thẩm phán với chất lượng cao hơn, nghiêm ngặt hơn. Chúng ta cũng đặt ra yêu cầu về kỷ cương, về chất lượng hoạt động, chất lượng xét xử cao hơn.

Như vậy, theo Hiến pháp 2013, địa vị pháp lý của Tòa án nhân dân trong bộ máy Nhà nước được khẳng định cao hơn, thẩm quyền cũng tăng lên, trọng trách đối với Tòa án cũng nặng nề hơn, đòi hỏi  nỗ lực, cố gắng của chúng ta phải tăng lên hơn nữa.

Đề cao kỷ luật

PV: Cử tri cả nước rất quan tâm đến lời tuyên thệ và phát biểu ý kiến khi nhậm chức của Chánh án trước Quốc hội ngày 27/7/2016, trong đó có nội dung “đề cao kỷ luật”. Xin Chánh án cho biết Tòa án nhân dân đã triển khai nội dung này như thế nào?

Chánh án Nguyễn Hòa Bình: Đề cao kỷ luật cũng là yêu cầu của Hiến pháp, nên ngành Tòa án phải tìm ra những biện pháp phù hợp, hiệu quả để thực hiện yêu cầu này.

Tòa án nhân dân tối cao đã ban hành Quyết định số 120/QĐ-TAND ngày 19/6/2017 qui định về Xử lý trách nhiệm người giữ chức danh tư pháp trong Tòa án nhân dân. Quy định này điều chỉnh việc áp dụng nguyên tắc, hình thức, hậu quả, trình tự, thủ tục, thời hạn xử lý trách nhiệm người giữ chức danh tư pháp trong Tòa án nhân dân như Chánh án, Phó Chánh án, Thẩm phán, Thẩm tra viên và Thư ký Tòa án, Vụ trưởng các Vụ Giám đốc kiểm tra thuộc Tòa án nhân dân tối cao… có hành vi vi phạm do thiếu trách nhiệm hoặc vi phạm trong khi thực hiện nhiệm vụ được giao nhưng chưa đến mức phải xử lý kỷ luật.

Ví dụ, Thẩm phán bị xử lý trách nhiệm bằng hình thức kiểm điểm trước cơ quan, đơn vị khi có một trong những hành vi vi phạm: Xử lý đơn khởi kiện để quá thời hạn 5 ngày làm việc, kể từ ngày hết thời hạn quy định tạikhoản 3 Điều 191 Bộ luật tố tụng dân sự; khoản 3 Điều 121 Luật tố tụng hành chính; Xử lý đơn yêu cầu giải quyết vụ, việc dân sự để quá thời hạn 7 ngày làm việc, kể từ ngày hết thời hạn quy định tại Điều 363 Bộ luật tố tụng dân sự; Thụ lý vụ, việc chậm quá thời hạn 5 ngày làm việc, kể từ ngày đủ điều kiện thụ lý theo quy định tại Điều 195; khoản 4 Điều 363 Bộ luật tố tụng dân sự; Điều 125 Luật tố tụng hành chính; Trả lại đơn khởi kiện, đơn yêu cầu giải quyết việc dân sự không đúng quy định của pháp luật, gây ảnh hưởng đến quyền, lợi ích hợp pháp của cơ quan, tổ chức, cá nhân hoặc gây dư luận xấu, ảnh hưởng đến uy tín của Tòa án nhân dân.

Thẩm phán bị xử lý trách nhiệm bằng hình thức bố trí làm công việc khác khi có một trong những hành vi vi phạm sau đây: Ra bản án tuyên bị cáo có tội, nhưng sau đó có bản án hoặc quyết định có hiệu lực pháp luật của Tòa án có thẩm quyền tuyên bị cáo đó không có tội, hoặc hủy bản án để điều tra lại mà sau đó bị can được đình chỉ điều tra, đình chỉ vụ án vì không có sự việc phạm tội hoặc hành vi không cấu thành tội phạm;  Xét xử bỏ lọt tội phạm đối với 01 bị cáo do lỗi chủ quan trong trường hợp Viện kiểm sát truy tố, Thẩm phán tuyên bị cáo không có tội nhưng sau đó Tòa án có thẩm quyền ra bản án tuyên bị cáo có tội; Ra bản án, quyết định không đúng pháp luật, gây thiệt hại cho cơ quan, tổ chức, cá nhân dẫn đến việc Tòa án phải bồi thường theo Luật trách nhiệm bồi thường của Nhà nước…

Tòa án cũng đang nghiên cứu, soạn thảo để sắp tới sẽ ban hành Bộ qui tắc đạo đức của Thẩm phán. Trong chương trình đào tạo của Học viện Tòa án đối với học viên, sinh viên có môn Đạo đức Thẩm phán, đây là một nội dung bắt buộc trong chương trình đào tạo.

    PV: Quy định về Xử lý trách nhiệm người giữ chức danh tư pháp trong Tòa án nhân dân, Bộ qui tắc Đạo đức Thẩm phán, đưa Đạo đức vào chương trình đào tạo phải chăng là những biện pháp nhằm xây dựng Tòa án trong sạch, liêm chính như mục tiêu mà Chánh án đã xác định trước Quốc hội?

    Chánh án Nguyễn Hòa Bình: Đúng thế, không phải chỉ ở Việt Nam mà cả thế giới văn minh đều nhìn nhận Thẩm phán là tầng lớp tinh hoa, được xã hội tin tưởng, như biểu tượng của công lý. Khi nói đến Thẩm phán thì tình cảm của người dân là kính trọng, cả về năng lực và phẩm chất liêm chính. Chúng ta cũng phải hướng tới những giá trị tốt đẹp đó. Đó cũng là mục tiêu phấn đấu mà lãnh đạo cũng như Ban cán sự Đảng Tòa án nhân dân tối cao đặt ra.

Để Tòa án trong sạch, liêm chính cần phải làm nhiều việc. Trước hết là giáo dục đạo đức, tình yêu nghề, lòng tự trọng nghề nghiệp cho mỗi người, từ khi các sinh viên bước chân vào Học viện Tòa án đến khi trở thành Thẩm phán vẫn phải bồi dưỡng thường xuyên lòng tự hào đó.
Chúng ta cũng tổ chức các cuộc vận động để xây dựng người Thẩm phán như Bác Hồ đã dạy là “Phụng công, thủ pháp, chí công vô tư”.

Tòa án nhân dân trong những năm qua đã thực hiện rất tốt công tác thi đua, khen thưởng với nhiều hình thức, nhiều chủ đề, tạo ra những phong trào thi đua sôi nổi trong toàn quốc. Qua đó, đã xuất hiện nhiều điển hình tiên tiến, nhiều Thẩm phán mẫu mực, Thẩm phán tiêu biểu, Thẩm phán giỏi, có những Thẩm phán xét xử hàng ngàn vụ án mà không có sai sót, không bị kháng cáo, kháng nghị. Ví dụ Thẩm phán Nguyễn Văn Ngừng, Chánh án Tòa án nhân dân thành phố Trà Vinh, được nhân dân rất tin tưởng.

Giỏi nghiệp vụ, tinh thông pháp luật

    PV: Chăm lo xây dựng đội ngũ Thẩm phán giỏi nghiệp vụ, tinh thông pháp luật và bản lĩnh để nhân danh Nhà nước, đưa ra phán quyết thượng tôn pháp luật, nghiêm minh và công bằng là một trong những mục tiêu Chánh án đã nêu. Xin Chánh án cho ý kiến về điều này.

    Chánh án Nguyễn Hòa Bình: Đội ngũ Thẩm phán phải giỏi nghiệp vụ, tinh thông về pháp luật mới có thể nhân danh Nhà nước, nhân danh quyền lực công đưa ra các phán quyết thuyết phục được người dân. Để xây dựng được một đội ngũ như vậy cần một quá trình lâu dài, bền bỉ, đòi hỏi sự nỗ lực của cả hệ thống và từng Thẩm phán, chứ không chỉ riêng lãnh đạo.

Để đạt được mục tiêu này phải có nhiều giải pháp. Chúng ta đã thành lập Học viện Tòa án. Đây là một quyết định chính trị rất đúng đắn, giúp Tòa án chủ động đào tạo nguồn cán bộ cho hệ thống Tòa án, có điều kiện cập nhật thường xuyên kiến thức toàn diện cho Thẩm phán. Trong hai năm qua, Học viện đã bồi dưỡng hàng ngàn lượt Thẩm phán, Thẩm tra viên, Thư ký. Học viên cũng tổ chức bốn kỳ thi quốc gia để tuyển chọn, bổ nhiệm Thẩm phán từ cao cấp, trung cấp đến sơ cấp.
Học viện đã tuyển sinh sinh viên hệ đại học được hai khóa. Khóa thứ hai vừa tuyển sinh cho thấy số thí sinh đăng ký tăng cao, Học viên đã tuyển 300 sinh viên với điểm số cao, có khối đến 28,5 điểm.

Bên cạnh đó, Tòa án cũng đề cao các phương thức học khác như tổ chức tập huấn trực tuyến với sự hỗ trợ của công nghệ thông tin. Chúng ta đã tập huấn cho trên 6000 Thẩm phán toàn quốc về các bộ luật tư pháp vừa được Quốc hội thông qua, sau buổi tập huấn có viết thu hoạch, đánh giá, với kết quả tốt.

Tòa án cũng đề cao việc tự học, tự đào tạo thông qua hoạt động thực tiễn. Theo chủ trương này, Chánh án Tòa án nhân dân tối cao đã có Chỉ thị số 01/2017/CT-CA ngày 16/1/2017 về việc triển khai, tổ chức thực hiện các nhiệm vụ trọng tâm công tác năm 2017 của các Tòa án, đặt ra yêu cầu đổi mới việc tổ chức phiên tòa xét xử theo đúng tinh thần cải cách tư pháp, đồng thời giao chỉ tiêu mỗi Thẩm phán TAND các cấp trong năm 2017 chủ tọa xét xử ít nhất một phiên tòa rút kinh nghiệm; ngày 30/3/2017 ban hành văn bản số 136/HD-TANDTC hướng dẫn công tác tổ chức các phiên tòa rút kinh nghiệm theo yêu cầu cải cách tư pháp. Một số Tòa án đã thực hiện tổ chức các phiên tòa rút kinh nghiệm với kết quả tích cực. Qua các phiên tòa này, Thẩm phán được các đồng nghiệp, các Luật sư… đóng góp ý kiến, và những Thẩm phán khác cũng qua đó mà rút được kinh nghiệm cho mình, từ áp dụng pháp luật, đánh giá chứng cứ, kỹ năng điều hành phiên tòa, tư thế, tác phong. Tôi tin rằng cách này sẽ khiến Thẩm phán trưởng thành rất nhanh.

Thời gian gần đây xuất hiện ngày càng nhiều phiên tòa được dư luận đánh giá cao về tinh thần đổi mới, đề cao tranh tụng, tôn trọng các chứng cứ và lập luận của các bên, như phiên tòa xét xử Hoa hậu Phương Nga. Những phiên tòa như vậy sẽ được rút kinh nghiệm chung,các Tòa án cả nước cùng học tập.

Một giải pháp nữa là Tòa án nhân dân tối cao đã xây dựng các trang trên Cổng thông tin điện tử để giới thiệu về án lệ, về các Nghị quyết của Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao, giải đáp pháp luật, nghiên cứu, trao đổi, vận dụng vào nghiệp vụ xét xử, giải quyết các các loại vụ án. Đến nay, chúng ta lại có Tạp chí Tòa án nhân điện tử với thế mạnh nhanh chóng, kịp thời, tính tương tác giữa bạn đọc với tòa soạn, với tác giả, giữa bạn đọc với bạn đọc cao, nên chắc chắn sẽ là một diễn đàn khoa học pháp lý bổ ích, thiết thực và hiệu quả.

PV: Tòa án nhân dân vừa có quyết định mang tính đột phá là công bố bản án trên mạng internet, phải chăng đây là một biện pháp để nhân dân giám sát hoạt động xét xử, thưa Chánh án?

Chánh án Nguyễn Hòa Bình: Công bố bản án đúng là một biện pháp để nhân dân, các cơ quan dân cử và các thiết chế khác giám sát hoạt động xét xử của Tòa án. Nhưng công khai bản án cũng chính là thực hiện nguyên tắc hiến  định, hoạt động của Tòa án là công khai, minh bạch. Công khai, minh bạch không chỉ ở phiên tòa mà cả ở sau phiên tòa. Đó cũng là bảo đảm quyền tiếp cận thông tin của người dân, trong đó có thông tin về hoạt động xét xử.

Đây cũng là giải pháp hữu hiệu nâng cao trách nhiệm, bản lĩnh, trình độ của Thẩm phán. Công khai bản án nhắc các Thẩm phán rằng, hôm nay anh nhân danh Nhà nước để giải quyết một vụ án, một sự kiện pháp lý thì ngày mai công khai bản án thì nhân dân sẽ giám sát và đánh giá kết quả xét xử của anh.

Đây là biện pháp để loại trừ những Thẩm phán yếu hoặc có vấn đề về đạo đức, là con đường để thanh lọc cán bộ.

PV: Có lẽ vì vậy mà dư luận đánh giá việc công khai bản án trên mạng internet của Tòa án là rất dũng cảm, Chánh án có nghĩ như vậy không, thưa ông?

    Chánh án Nguyễn Hòa Bình: Lãnh đạo Quốc hội cũng đánh giá rằng, việc công khai bản án là quyết định dũng cảm và rất có trách nhiệm của Tòa án. Nói đây là quyết định dũng cảm bởi lẽ Tòa án dám công khai cả mặt tốt và chưa tốt  để được giám sát rộng rãi, không sợ phê bình, chỉ trích. Tôi nghĩ rằng có thể một hai năm đầu những ý kiến phê bình còn nhiều nhưng sau đó nhất định sẽ tốt lên.
Đến nay trang công bố bản án, quyết định của Tòa án mỗi ngày có từ 2500 đến 3000 người truy cập, nhiều ý kiến phản hồi rất tích cực. Đó là điều đáng mừng.

Đại biểu Quốc hội Trương Trọng Nghĩa có phát biểu trên báo chí rằng: “Việc công khai bản án theo nghị quyết của TANDTC là phù hợp với nguyên tắc xét xử công khai… Đối với ngành Tòa án, việc công khai bản án là một sức ép nhưng là một sức ép lành mạnh để ngành Tòa án ngày càng xứng đáng với sứ mạng của mình, đó là bảo vệ công lý và công bằng xã hội”.

    PV: Với quyết định công khai bản án, xây dựng Tạp chí điện tử, Trang thông tin điện tử về án lệ… và nhiều hoạt động khác trong thời gian qua cho thấy Tòa án nhân dân đang tích cực đưa công nghệ thông tin, đưa internet vào hoạt động của mình. Xin Chánh án chia sẻ đôi điều về lĩnh vực này?

    Chánh án Nguyễn Hòa Bình:  Trong thời đại 4.0 này  thì việc ứng dụng công nghệ thông tin là xu thế, là một nhu cầu thiết thực, chúng ta phải áp dụng công nghệ thông tin ngày càng rộng rãi trong hoạt động của Tòa án, hướng tới xây dựng Tòa án điện tử theo cam kết của Việt Nam với cộng đồng Tòa án quốc tế. Đây là lĩnh vực có nhiều việc phải làm.

Bước đầu công nghệ thông tin đã phát huy tác dụng. Chúng ta đã triển khai hệ thống Hội nghị truyền hình trực tuyến đến gần 800 điểm cầu trên toàn quốc. Từ khi có hệ thống Hội nghị truyền hình trực tuyến, Tòa án đã  tổ chức hội nghị trực tuyến toàn quốc, thảo luận nghiệp vụ, giao ban định kỳ của các địa phương, phục vụ đào tạo của Học viện Tòa án rất hiệu quả và tiết kiệm được thời gian.

Các Tòa án địa phương đều có Trang thông tin điện tử. Tòa án tối cao có Cổng thông tin điện tử, Trang án lệ, Trang công bố bản án, quyết định của Tòa án. Các trang này đều giới thiệu, phản ánh hoạt động mọi mặt của hệ thống Tòa án cả nước, giới thiệu pháp luật, chia sẻ kinh nghiệm rất bổ ích.

Sắp tới, Tòa án sẽ có các phần mềm quản lý án của Thẩm phán, quản lý công việc của cán bộ… để phục vụ mục tiêu cuối cùng là nâng cao chất lượng hoạt động, nâng cao chất lượng xét xử.

Tiếp tục viết nên trang sử vẻ vang

    PV: Chánh án đã chia sẻ với bạn đọc nhiều thông tin bổ ích về các biện pháp nhằm nâng cao chất lượng xét xử của Tòa án nhân dân hiện nay, chắc chắn những biện pháp đồng bộ đó sẽ phát huy hiệu quả. Nhân Ngày truyền thống TAND 13/9 và khai trương Tạp chí Tòa án nhân dân điện tử, Chánh án có thể gửi thông điệp gì đến bạn đọc cả nước, đến đội ngũ Thẩm phán, Thẩm tra viên, Thư ký, người lao động trong hệ thống Tòa án nhân dân.

    Chánh án Nguyễn Hòa Bình: Nhân Ngày Truyền thống TAND 13/9, thông qua Tạp chí Tòa án nhân dân điện tử, tôi xin gửi đến bạn đọc của Tạp chí, đến đội ngũ Thẩm phán, Thẩm tra viên, Thư ký, người lao động đã nghỉ hưu và đang công tác trong Tòa án nhân dân cả nước lời chúc mừng tốt đẹp nhất.

Trong những năm qua, chúng ta đã đoàn kết một lòng, nỗ lực phấn đấu vượt qua khó khăn, thử thách để hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ được giao. Đó là thành tựu chúng ta có thể tự hào. Thời gian tới, với sự quan tâm to lớn của Đảng, của Nhà nước và sự tin tưởng của Nhân dân; với truyền thống và sự nỗ lực bền bỉ, hệ thống Tòa án nhân dân sẽ tiếp tục viết nên trang sử vẻ vang của mình; thực hiện thắng lợi nhiệm vụ bảo vệ công lý, bảo vệ quyền con người, quyền công dân, bảo vệ chế độ XHCN, bảo vệ lợi ích của Nhà nước, quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân trong giai đoạn mới của đất nước.

Nhân dịp Tạp chí Tòa án nhân dân điện tử khai trương, tôi xin gửi đến tập thể lãnh đạo, biên tập viên, phóng viên, nhân viên của Tạp chí lời chúc mừng tốt đẹp nhất. Tôi hy vọng rằng với bề dày kinh nghiệm cộng với thế mạnh do internet mang đến, Tạp chí Tòa án nhân dân điện tử sẽ trở thành một địa chỉ tin cậy, một diễn đàn khoa học pháp lý nhanh nhạy, có hàm lượng khoa học và chất lượng thông tin cao đối với bạn đọc trong và ngoài hệ thống Tòa án nhân dân.

PV: Xin trân trọng cảm ơn Chánh án!

Quốc Việt – Phan Khiêm