Ông T được xác nhận tình trạng độc thân do các quan hệ hôn nhân thực tế đã chấm dứt

Theo nội dung vụ việc, ông T chung sống như vợ chồng lần lượt với bà A (năm 1970), bà B (năm 1972) và bà C (năm 1975) nhưng không đăng ký kết hôn. Hiện tại bà A đã lập gia đình với ông N và có đăng ký kết hôn, bà B và bà C đã chết vào các năm 1975 và 2010.

Chúng tôi cho rằng ông T được xác nhận tình trạng độc thân để đăng ký kết hôn vì những lý do sau:

Thứ nhất, đối với quan hệ chung sống như vợ chồng, không đăng ký kết hôn với bà A (năm 1970). Theo quy định tại điểm a, khoản 3 Nghị quyết số 35/2000/QH10 ngày 09/6/2000 “Trong trường hợp quan hệ vợ chồng được xác lập trước ngày 03 tháng 1 năm 1987,  ngày Luật Hôn nhân và gia đình năm 1986 có hiệu lực mà chưa đăng ký kết hôn thì được khuyến khích đăng ký kết hôn; trong trường hợp có yêu cầu ly hôn thì được Tòa án thụ lý giải quyết theo quy định về ly hôn của Luật Hôn nhân và gia đình năm 2000”. Đồng thời, theo hướng dẫn tại điểm c, Mục 2 Thông tư liên tịch số 01/2001/TTLT-TANDTC-VKSNDTC-BTP ngày 03/01/2001 thì để“Được coi là nam và nữ chung sống với nhau như vợ chồng, nếu họ có đủ điều kiện kết hôn theo quy định của Luật hôn nhân và gia đình năm 2000 và thuộc một trong các trường hợp sau đây: 1) Có tổ chức lễ cưới khi về chung sống với nhau; 2) Việc họ về chung sống với nhau được gia đình (một bên hoặc cả hai bên) chấp nhận; 3) Việc họ về chung sống với nhau được người khác hay tổ chức chứng kiến; 3) Họ thực sự chung sống với nhau, chăm sóc, giúp đỡ nhau, cùng nhau xây dựng gia đình. Thời điểm nam và nữ bắt đầu chung sống với nhau như vợ chồng là ngày họ tổ chức lễ cưới hoặc ngày họ về chung sống với nhau được gia đình (một hoặc cả hai bên) chấp nhận hoặc ngày họ về chung sống với nhau được người khác hay tổ chức chứng kiến hoặc ngày họ thực sự bắt đầu chung sống với nhau, chăm sóc, giúp đỡ nhau, cùng nhau xây dựng gia đình”.

Do vậy, nếu xác minh được việc ông T chung sống với bà A có đủ điều kiện kết hôn và thuộc một trong 04 trường hợp nêu trên thì vẫn được pháp luật công nhận là vợ chồng (hôn nhân thực tế) mặc dù không có đăng ký kết hôn. Tuy nhiên, đến năm 1972 do bất đồng quan điểm nên ông chia tay bà A và sống cùng bà B. Đồng thời năm 1972 bà A cũng sống chung với ông N và có đăng ký hôn. Theo Án lệ số 41/2021/AL về chấm dứt hôn nhân thực tế, trong trường hợp “nam và nữ chung sổng với nhau như vợ chồng, không đăng ký kết hôn nhưng sau đó họ không còn chung sống với nhau và trước khi Luật Hôn nhân và gia đình năm 1986 có hiệu lực, có người chung sống với nhau như vợ chồng với người khác. Quan hệ hôn nhân đầu tiên và quan hệ hôn nhân thứ hai đều là hôn nhân thực tế”. Giải pháp pháp lý đưa ra trong trường hợp này là “phải xác định hôn nhân thực tế đầu tiên đã chấm dứt”. Do đó, quan hệ hôn nhân thực tế giữa ông T và bà A (nếu có) được xác định là đã chấm dứt theo án lệ nêu trên.

Thứ hai, đối với quan hệ chung sống như vợ chồng, không đăng ký kết hôn với bà B (năm 1972) và Bà C (năm 1975). Ông T chung sống như vợ chồng với bà B năm 1972 (sau khi chia tay với bà A), nếu đáp ứng điều kiện tại điểm c, Mục 2 Thông tư liên tịch số 01/2001/TTLT-TANDTC-VKSNDTC-BTP, thì theo điểm a, khoản 3 Nghị quyết số 35/2000/QH10 và Án lệ số 41/2021/AL về chấm dứt hôn nhân thực tế nêu trên, quan hệ chung sống giữa ông T và bà B được xác định là hôn nhân thực tế. Tuy nhiên, đến năm 1975 thì bà B chết nên quan hệ hôn nhân giữa ông T và B đương nhiên chấm dứt. Tương tự, quan hệ hôn nhân thực tế (nếu có) giữa ông T với bà C cũng đương nhiên chấm dứt khi bà C chết vào năm 2010.

Như vậy, đến thời điểm ông T xin xác nhận tình trạng độc thân để đăng ký kết hôn thì các quan hệ hôn nhân thực tế của ông T trước đó với bà A, B, C (nếu có) đã chấm dứt. Vì thế, theo quan điểm của tác giả thì ông T phải được xác nhận tình trạng độc thân để đăng ký kết hôn.

Trên đây là quan điểm cá nhân của tác giả, rất mong nhận được trao đổi từ những độc giả có quan tâm.

Làm thủ tục đăng ký kết hôn- Ảnh: MH

ThS. HUỲNH THỊ NAM HẢI (Khoa Luật, Trường Đại học Kinh tế - Luật VNU –HCM)