Quốc hội thông qua Luật Báo chí (sửa đổi): Hoàn thiện hành lang pháp lý cho báo chí trong kỷ nguyên số

Quốc hội biểu quyết thông qua Luật Báo chí (sửa đổi) sáng 10/12 - Ảnh: TTXVN

Luật Báo chí (sửa đổi) được xây dựng trên tinh thần thể chế hóa quan điểm của Đảng, đáp ứng yêu cầu thực tiễn của hoạt động báo chí trong thời đại số và khắc phục những bất cập của luật hiện hành. So với các phiên bản thảo luận trước, dự thảo trình Quốc hội đã bỏ điều về đối tượng áp dụng để tránh trùng lặp, đồng thời bổ sung Điều 35 về gỡ bỏ thông tin vi phạm và thu hồi sản phẩm báo chí in, một nội dung quan trọng nhằm nâng cao trách nhiệm pháp lý và bảo đảm tính minh bạch trong xử lý sai phạm.

Luật xác định rõ các loại hình báo chí và điều kiện hoạt động, từ cơ chế cấp phép, tổ chức bộ máy đến chế độ trách nhiệm của người đứng đầu. Các quy định mới về cơ quan báo chí chủ lực đa phương tiện, văn phòng đại diện, phóng viên thường trú được sắp xếp lại theo hướng rành mạch, thống nhất.

Trình bày báo cáo tiếp thu, giải trình, Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa và Xã hội Nguyễn Đắc Vinh cho biết tiếp thu ý kiến các đại biểu, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã chỉ đạo, chỉnh lý cụm từ "cơ quan truyền thông chủ lực đa phương tiện" thành "cơ quan báo chí chủ lực đa phương tiện". Cơ quan báo chí chủ lực đa phương tiện có nhiều loại hình báo chí, cơ quan báo chí trực thuộc; có cơ chế đặc thù về tài chính; được thành lập phù hợp với Chiến lược phát triển và quản lý hệ thống báo chí được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt.

Luật cũng phân định rõ “Báo” và “Tạp chí”, nhằm khắc phục sự chồng lấn, bảo đảm tính minh bạch, ngăn chặn tình trạng "báo hóa" tạp chí và "báo hóa" tạp chí khoa học. Theo luật mới, "Tạp chí" là sản phẩm báo chí đăng tải tin, bài có tính chất chuyên biệt, chuyên ngành; chỉ cập nhật tin tức, sự kiện về hoạt động, lĩnh vực hoạt động của cơ quan chủ quản. Luật cũng tách bạch “Tạp chí khoa học” với các loại hình báo chí khác. Đây là nơi công bố kết quả nghiên cứu và nhân sự tại tạp chí khoa học không thuộc đối tượng xét cấp thẻ nhà báo.

Một loạt khái niệm mới được xác định cụ thể, bao gồm “kênh nội dung của cơ quan báo chí trên không gian mạng”, “nền tảng số báo chí quốc gia”, “sản phẩm báo chí AI”… Đây là bước đi cần thiết để làm rõ phạm vi quản lý báo chí trong bối cảnh đa nền tảng và sự xuất hiện ngày càng sâu của công nghệ tự động hóa.

Đặc biệt, lần đầu tiên, việc sử dụng trí tuệ nhân tạo (AI) trong quy trình sản xuất báo chí được luật hóa. Điều 39 yêu cầu cơ quan báo chí và tác giả khi sử dụng AI phải bảo đảm tuân thủ pháp luật về sở hữu trí tuệ, quy định về AI và đạo đức nghề nghiệp. Nhà nước sẽ đầu tư phát triển nền tảng số báo chí quốc gia và các công cụ số nhằm giám sát hoạt động báo chí trên môi trường mạng.

Về vấn đề các nền tảng xuyên biên giới phải trả phí bản quyền và chia sẻ doanh thu với cơ quan báo chí Việt Nam,… dự thảo Luật đã bổ sung khoản 2 Điều 39 quy định “cơ quan, tổ chức, cá nhân sử dụng tác phẩm báo chí phải thỏa thuận với cơ quan báo chí theo quy định pháp luật về sở hữu trí tuệ”.

Về thẻ nhà báo, Luật quy định người được xét cấp thẻ nhà báo lần đầu phải hoàn thành khóa bồi dưỡng nghiệp vụ và đạo đức nghề nghiệp (quy định này có hiệu lực thi hành từ ngày 1/1/2027). Thẻ nhà báo có thời hạn 5 năm và được mở rộng đối tượng cấp cho quay phim, đạo diễn chương trình phát thanh, truyền hình (không bao gồm phim truyện).

Về kinh tế báo chí, Luật Báo chí (sửa đổi) tăng cường chính sách hỗ trợ phát triển báo chí và bảo đảm nguồn lực cho các cơ quan báo chí hoạt động bền vững. Luật bổ sung nhiều cơ chế mới, gồm ưu đãi thuế thu nhập doanh nghiệp với mức thuế suất 10%; chính sách giao nhiệm vụ, đặt hàng, đấu thầu đối với các cơ quan báo chí thực hiện nhiệm vụ chính trị, công ích; cùng với hỗ trợ chi phí truyền dẫn, phát sóng và vận chuyển báo chí đến vùng sâu, vùng xa, biên giới, hải đảo và các nhóm yếu thế. Đồng thời, luật quy định cụ thể 8 nguồn thu của cơ quan báo chí, từ ngân sách nhà nước, quảng cáo, dịch vụ, khai thác bản quyền đến nguồn thu từ nhu cầu đăng bài nghiên cứu của các tạp chí khoa học. 

QUANG MINH