Tăng cường phối hợp giữa TANDCC với các Tòa án địa phương để nâng cao chất lượng, số lượng giải quyết án giám đốc thẩm, tái thẩm

ĐƠN GIÁM ĐỐC THẨM, TÁI THẨM NGÀY CÀNG TĂNG

Theo quy định tại khoản 2 Điều 29 Luật tổ chức Tòa án nhân dân thì Tòa án nhân dân cấp cao (TANDCC)   có nhiệm vụ giám đốc thẩm, tái thẩm bản án, quyết định đã có hiệu lực pháp luật của các TAND tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương, TAND huyện, thị xã, thành phố thuộc tỉnh và tương đương thuộc phạm vi thẩm quyền theo lãnh thổ. Kể từ khi được thành lập cho đến nay TANDCC tại Hà Nội đã có nhiều giải pháp nâng cao số lượng, chất lượng xét xử giám đốc thẩm và giải quyết đơn đề nghị giám đốc thẩm, tái thẩm.

Chánh án TANDTC Nguyễn Hòa Bình chụp ảnh lưu niệm với tập thể TANDCC tại Hà Nội

Trong năm 2016 TANDCC tại Hà Nội tiếp nhận 7.475 đơn (vụ) có nội dung đề nghị giám đốc thẩm, tái thẩm, sau khi phân loại, xử lý đã thụ lý 1.984 đơn (vụ), còn lại là các đơn trùng lặp, không thuộc thẩm quyền… đã giải quyết được 1.141 đơn (vụ) các loại. Trong số này đã kháng nghị 103 vụ; thông báo không có căn cứ kháng nghị (trả lời đơn) và xử lý khác 923 đơn (vụ). Đã xét xử theo thủ tục giám đốc thẩm 184/254 vụ. Năm 2017, TANDCC tại Hà Nội phải xử lý 12.828 đơn có nội dung đề nghị giám đốc thẩm, tái thẩm; sau khi phân loại đã thụ lý 2.390 đơn (vụ); đã giải quyết được 1.725 đơn (vụ), cụ thể: kháng nghị 391 vụ; trả lời đơn và xử lý khác 1.334 vụ; đã xét xử theo thủ tục giám đốc thẩm được 447 vụ.

Như vậy, trong những năm đầu mới được thành lập nhưng TANDCC tại Hà Nội đã giải quyết và xét xử được số lượng lớn các vụ án theo thủ tục giám đốc thẩm, tái thẩm. Tuy nhiên, do số lượng đơn đề nghị giám đốc thẩm và tái thẩm nhiều và có xu hướng ngày càng tăng nên tỷ lệ giải quyết đơn đề nghị giám đốc thẩm, tái thẩm chưa cao, chưa đáp ứng được yêu cầu Quốc hội đề ra.

Để nâng cao chất lượng và số lượng giải quyết đơn đề nghị giám đốc thẩm, tái thẩm của TANDCC tại Hà Nội rất cần thiết phải có sự phối hợp chặt chẽ giữa TANDCC với TAND địa phương thuộc thẩm quyền theo lãnh thổ. Bởi lẽ, Luật tổ chức Tòa án nhân dân, BLTTHS, BLTTDS và Luật tố tụng hành chính đều có quy định về việc TAND tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương có nhiệm vụ kiểm tra bản án, quyết định đã có hiệu lực pháp luật của TAND huyện, quận, thị xã, thành phố thuộc tỉnh, khi phát hiện có vi phạm pháp luật hoặc có tình tiết mới theo quy định của luật tố tụng thì kiến nghị với Chánh án TANDCC xem xét, kháng nghị theo thẩm quyền. Như vậy, mặc dù Luật tổ chức Tòa án nhân dân và pháp luật tố tụng không còn qui định Chánh án Tòa án tỉnh có thẩm quyền kháng nghị theo thủ tục giám đốc thẩm, tái thẩm các bản án, quyết định của Tòa án quận, huyện trong phạm vi địa giới hành chính, nhưng có nhiệm vụ kiểm tra và kiến nghị giám đốc thẩm. Mặt khác, TAND cấp tỉnh thực hiện tốt nhiệm vụ kiểm tra và kiến nghị  không chỉ giúp TANDCC thực hiện tốt nhiệm vụ giám đốc thẩm, tái thẩm mà còn góp phần tích cực để thực hiện nhiệm vụ tổng kết kinh nghiệm xét xử, nâng cao chất lượng giải quyết các loại vụ án ở địa phương và là một phương pháp lãnh đạo, chỉ đạo quan trọng của Chánh án TAND cấp tỉnh với TAND cấp huyện. Thực tiễn công tác giải quyết đơn đề nghị giám đốc thẩm, tái thẩm tại TANDCC hiện nay cần phải tăng cường phối hợp với TAND địa phương đặc biệt với TAND cấp tỉnh mới nâng cao được số lượng, chất lượng công tác giải quyết đơn đề nghị giám đốc thẩm và công tác xét xử giám đốc thẩm, tái thẩm.

Trong những năm 2015, 2016 TAND cấp cao tại Hà Nội nhận được nhiều kiến nghị giám đốc thẩm  của các tòa án địa phương (một số tòa án địa phương rất tích cực kiến nghị như TAND tp Hà Nội, TAND tỉnh Bắc Giang). Điều này đã góp phần quan trọng để TANDCC kịp thời giải quyết, khắc phục những thiếu sót, bất cập của bản án, quyết định đã có hiệu lực pháp luật, góp phần sớm kết thúc vụ án, tạo niềm tin của nhân dân vào hoạt động của Tòa án.  Tuy nhiên, thời gian gần đây  số vụ việc do Tòa án địa phương kiến nghị TANDCC tại Hà Nội xem xét lại bản án theo thủ tục giám đốc thẩm, tái thẩm có xu hướng giảm đi nhiều, thay vào đó số vụ việc do cơ quan Thi hành án  kiến nghị có xu hướng tăng lên.

CẦN SỰ PHỐI HỢP CỦA ĐỊA PHƯƠNG

Thực tiễn khi xem xét các vụ việc theo thủ tục giám đốc thẩm, tái thẩm đối với từng loại án luôn cần sự phối hợp của Tòa án địa phương để kiểm tra, xác minh qua đó đảm bảo việc giải quyết vụ án đúng pháp luật, phù hợp với thực tế và có sức thuyết phục.

Ngày 27/12/2017, TANDCC tại Hà Nội đã tuyên bản án phúc thẩm đối với vụ án nghiêm trọng xảy ra tại Agribank.

– Đối với các án hình sự, theo quy định tại Điều 379 Bộ luật tố tụng hình sự thì thời hạn kháng nghị theo hướng không có lợi cho người bị kết án là không quá một năm kể từ ngày bản án, quyết định có hiệu lực. Như vậy thời hạn kháng nghị tăng nặng là rất ngắn, trong khi hiện nay các địa phương mới chủ yếu kiến nghị kháng nghị đối với các trường hợp xem xét có lợi cho bị cáo, người bị kết án theo hướng có lợi do có sự thay đổi pháp luật nên việc kháng nghị các bản án hình sự theo hướng tăng nặng trách nhiệm hình sự  của Tòa án nhân dân cấp cao tại Hà Nội nhiều khi chưa đáp ứng được yêu cầu của công cuộc đấu tranh, phòng ngừa tội phạm.

– Đối với các loại án Dân sự, Hôn nhân gia đình, Kinh doanh thương mại (nói chung là án dân sự), nhất là các bản án, quyết định của Tòa án quận, huyện không có kháng cáo nhưng khi sắp hết thời hạn kháng nghị theo thủ tục giám đốc thẩm hoặc đến khi có vướng mắc trong thi hành án thì đương sự, hoặc cơ quan thi hành án dân sự mới có đơn/công văn đề nghị giám đốc thẩm do bản án, quyết định của Tòa án có những sai sót nhỏ như án tuyên không rõ, sơ đồ nhà đất không phù hợp với thực tế, quyết định công nhận thỏa thuận của đương sự không chặt chẽ, không thể hiện chính xác đầy đủ nội dung biên bản hòa giải nên dẫn đến cách hiểu khác nhau khi hành án… Trong các trường hợp này, nếu như các Tòa án địa phương tích cực làm công tác kiểm tra thì sẽ sớm phát hiện được thiếu sót, bất cập của bản án, quyết định của Tòa án để kịp thời có biện pháp khắc phục, sửa chữa. Nhất là kết hợp với cơ quan Thi hành án, giải thích bản án, quyết định; đồng thời tích cực hòa giải để các đương sự thỏa thuận với nhau khi thi hành án sẽ giảm đi một số lượng lớn đơn đề nghị, công văn kiến nghị giám đốc thẩm, tái thẩm gửi đến Tòa án cấp cao và Tòa án tối cao.

– Đối với loại án hành chính, việc phải giải quyết các vụ án hành chính, nhất là đối với các vụ án hành chính liên quan đến quyết định thu hồi đất phục vụ các dự án lớn thường liên quan đến nhiều người, có ảnh hưởng đến tình hình chính trị, xã hội ở địa phương nếu không được giải quyết thỏa đáng sẽ phát sinh nhiều vụ án tranh chấp cùng loại và phát sinh cùng thời điểm. Vì vậy, khi giải quyết những vụ án hành chính này theo thủ tục giám đốc thẩm cần có sự phối hợp giữa Tòa án cấp cao với Tòa án tỉnh và cấp ủy, chính quyền địa phương. Trên cơ sở nắm chắc nội dung vụ việc và tâm tư, nguyện vọng của người khởi kiện,  cũng như nắm bắt tình hình thực tế và yêu cầu thực hiện nhiệm vụ chính trị ở địa phương qua TAND và cấp ủy, chính quyền địa phương, từ đó mới có thêm căn cứ giải quyết vụ án được chính xác, bảo đảm quyền, lợi ích hợp pháp của đương sự, bảo đảm ổn định tình hình chính trị xã hội ở địa phương.

Như vậy, sự phối hợp chặt chẽ giữa TANDCC tại Hà Nội với Tòa án địa phương trong công tác giám đốc thẩm, tái thẩm không chỉ đơn thuần là việc thực hiện chức năng, nhiệm vụ theo qui định của pháp luật tố tụng mà còn xuất phát từ đòi hỏi thực tiễn giải quyết các loại vu án theo thủ tục giám đốc thẩm, tái thẩm.

MỘT SỐ NỘI DUNG PHỐI HỢP CỤ THỂ

Để thực hiện tốt mối quan hệ phối hợp nêu trên, thì các Tòa án địa phương cần phối hợp thực hiện tốt một số nội dung sau:

Các Tòa án địa phương, nhất là  TAND cấp tỉnh cần chủ động, tích cực thực hiện nhiệm vụ kiểm tra và kiến nghị giám đốc thẩm, tổ chức kiểm tra theo định kỳ hoặc theo chuyên đề nhằm kịp thời phát hiện, sửa chữa những thiếu sót của bản án, quyết định của Tòa án hoặc kiến nghị kháng nghị.

Khi nhận được các yêu cầu xác minh, thu thập chứng cứ, kiểm tra thực địa, hòa giải của Tòa án cấp cao thì cần khẩn trương thực hiện và báo cáo kết quả để Tòa án cấp cao giải quyết vụ án được chính xác.

Đối với TANDCC tại Hà Nội cần tập trung thực hiện nhiệm vụ giải quyết đơn đề nghị giám đốc thẩm, tái thẩm. Trên cơ sở đã được bổ sung tương đối đầy đủ số lượng Thẩm phán cao cấp, nên các Thẩm phán là thành viên Ủy ban Thẩm phán được phân công chủ yếu làm nhiệm vụ giám đốc thẩm. Các đồng chí thành viên Ủy ban thẩm phán, nhất là  Chánh tòa các tòa chuyên trách khi tham gia tổ xét đơn nếu phát hiện bản án, quyết định của Tòa án địa phương có sai sót  như tuyên án không rõ ràng, sơ đồ nhà đất không đúng thực tế, bỏ lọt tài sản là các công trình xây dựng trên đất tranh chấp nhưng giá trị các công trình không lớn, hoặc di dời được…. thì không nên đề xuất kháng nghị ngay mà cần chủ động trao đổi, phối hợp hoặc báo cáo với Chánh án để trao đổi, phối hợp với Tòa án địa phương để kiểm tra thực tế và tìm biện pháp khắc phục, sửa chữa những thiếu sót của bản án quyết định đã có hiệu lực nhằm sớm kết thúc vụ án, ổn định đời sống các đương sự. Đối với những bản án, quyết định của Tòa án địa phương tuy có sai sót nhưng chênh lệch giá trị tài sản không lớn, thì cần chủ động, tích cực hòa giải hoặc phối hợp với Tòa án địa phương hòa giải giữa các đương sự để sớm kết thúc vụ án, đảm bảo quyền và lợi ích của các đương sự. Nhất là trong tình hình hiện nay, Chánh án TANDTC xác định tăng cường hòa giải là một trong 14 giải pháp đột phá nâng cao chất lượng xét xử.

Đối với các phòng giám đốc kiểm tra, các Thẩm tra viên khi được phân công nghiên cứu các kiến nghị giám đốc thẩm của các Tòa án địa phương, thì cần khẩn trương nghiên cứu, đề xuất ý kiến báo cáo lãnh đạo TANDCC xem xét, quyết định bảo đảm đúng quy trình, đúng thời hạn theo quy chế giải quyết đơn giám đốc thẩm, tái thẩm số 625/QĐ-CA ngày 06/09/2016 của Chánh án Tòa án nhân dân tối cao. Khắc phục triệt để tình trạng chậm trả lời kiến nghị của Tòa án địa phương và các cơ quan chức năng.

Trên đây là một số ý kiến nảy sinh từ thực tiễn giải quyết đơn và xét xử giám đốc thẩm tái thẩm tại TANDCC tại Hà Nội, theo chúng tôi có ý nghĩa thiết thực trong việc nâng cao số lượng, chất lượng xem xét các vụ án theo thủ tục giám đốc thẩm, tái thẩm nhằm phấn đấu hoàn thành chỉ tiêu Quốc hội giao.

Thẩm phán TRẦN VĂN TUÂN – Thẩm tra viên NGUYỄN HẢI BẰNG (TANDCC tại Hà Nội)