Công bố Pháp lệnh Trình tự, thủ tục TAND xem xét, quyết định việc đưa người nghiện ma túy từ đủ 12 tuổi đến dưới 18 tuổi vào cơ sở cai nghiện bắt buộc

Tham dự chủ trì buổi họp báo có ông Nguyễn Văn Du, Phó Chánh án TANDTC. Ông Lê Khánh Hải, Chủ nhiệm Văn phòng Chủ tịch nước. Bà Nguyễn Thị Thúy Ngần, Phó Chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội. Cùng đại diện các cơ quan các Bộ, ngành, các cơ quan thông tấn báo chí.

Họp báo công bố lệnh của Chủ tịch nước

Phát biểu tại buổi họp báo, ông Nguyễn Văn Du, Phó Chánh án TANDTC cho biết ngày 30/3/2021, tại kỳ họp thứ 11 Quốc hội đã thông qua Luật Phòng, chống ma túy với nhiều nội dung mới đã khắc phục những hạn chế, bất cập trong các quy định của Luật Phòng, chống ma túy năm 2000. Một trong những nội dung mới của Luật Phòng, chống ma túy năm 2021 là quy định về đưa vào cơ sở cai nghiện bắt buộc đối với người nghiện ma túy từ đủ 12 tuổi đến dưới 18 tuổi. Theo quy định tại Điều 33 của Luật Phòng, chống ma tuý thì người nghiện ma tuý từ đủ 12 tuổi đến dưới 18 tuổi bị đưa vào cơ sở cai nghiện bắt buộc khi thuộc các trường hợp: (a) người nghiện ma tuý không đăng ký, không thực hiện hoặc tự ý chấm dứt cai nghiện ma tuý tự nguyện; (b) người nghiện ma tuý trong thời gian cai nghiện ma tuý tự nguyện bị phát hiện sử dụng trái phép chất ma tuý; (c) người nghiện ma túy các chất dạng thuốc phiện không đăng ký, không thực hiện hoặc tự ý chấm dứt điều trị nghiện các chất dạng thuốc phiện bằng thuốc thay thế hoặc bị chấm dứt điều trị nghiện các chất dạng thuốc phiện bằng thuốc thay thế do vi phạm quy định về điều trị nghiện.

Theo quy định tại khoản 4 Điều 33 của Luật Phòng, chống ma tuý, thẩm quyền quyết định đưa người nghiện ma túy từ đủ 12 tuổi đến dưới 18 tuổi vào cơ sở cai nghiện bắt buộc do Tòa án nhân dân cấp huyện xem xét, quyết định.

Tuy nhiên, trình tự, thủ tục này chưa được quy định cụ thể. Theo quy định tại khoản 5 Điều 33 của Luật Phòng, chống ma túy thì Ủy ban Thường vụ Quốc hội quy định trình tự, thủ tục Tòa án nhân dân xem xét, quyết định đưa người nghiện ma túy từ đủ 12 tuổi đến dưới 18 tuổi vào cơ sở cai nghiện bắt buộc.

Do đó, Pháp lệnh Trình tự, thủ tục Tòa án nhân dân xem xét, quyết định việc đưa người nghiện ma túy từ đủ 12 tuổi đến dưới 18 tuổi vào cơ sở cai nghiện bắt buộc đã được Ủy ban Thường vụ Quốc hội nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam khóa XV, phiên họp thứ 9 thông qua ngày 24 tháng 3 năm 2022 và có hiệu lực kể từ ngày thông qua.

Pháp lệnh gồm 5 chương, 48 điều, cụ thể như sau:

Chương I. Những quy định chung (gồm có 7 điều, từ Điều 1 đến Điều 7): Chương này quy định về phạm vi điều chỉnh; nguyên tắc xem xét, quyết định đưa vào cơ sở cai nghiện bắt buộc; thẩm quyền xem xét, quyết định đưa vào cơ sở cai nghiện bắt buộc; kiểm sát việc xem xét, quyết định đưa vào cơ sở cai nghiện bắt buộc; trách nhiệm của cơ quan, tổ chức, cá nhân trong việc xem xét, quyết định đưa vào cơ sở cai nghiện bắt buộc; trách nhiệm quản lý công tác xem xét, quyết định đưa vào cơ sở cai nghiện bắt buộc; và chi phí, lệ phí trong việc xem xét, quyết định đưa vào cơ sở cai nghiện bắt buộc.

Chương II. Trình tự, thủ tục xem xét, quyết định việc đưa vào cơ sở cai nghiện bắt buộc (gồm có 19 điều, từ Điều 8 đến Điều 26): Chương này quy định trình tự, thủ tục xem xét, quyết định việc đưa vào cơ sở cai nghiện bắt buộc bao gồm các thủ tục từ nhận, thụ lý hồ sơ đề nghị, mở phiên họp đến ra quyết định đưa hoặc không đưa vào cơ sở cai nghiện bắt buộc, quyết định đình chỉ hoặc tạm đình chỉ việc xem xét, quyết định đưa vào cơ sở cai nghiện bắt buộc.

Chương III. Trình tự, thủ tục xem xét, quyết định việc hoãn, miễn chấp hành quyết định đưa vào cơ sở cai nghiện bắt buộc; tạm đình chỉ hoặc miễn chấp hành thời gian còn lại trong quyết định đưa vào cơ sở cai nghiện bắt buộc (gồm có 8 điều, từ Điều 27 đến Điều 34): Chương này bao gồm các quy định về điều kiện hoãn, miễn chấp hành quyết định đưa vào cơ sở cai nghiện bắt buộc; điều kiện tạm đình chỉ, miễn chấp hành thời gian còn lại trong quyết định đưa vào cơ sở cai nghiện bắt buộc; người có quyền đề nghị; nhận, thụ lý đơn đề nghị; hủy bỏ quyết định hoãn chấp hành quyết định đưa vào cơ sở cai nghiện bắt buộc; và hủy bỏ quyết định tạm đình chỉ chấp hành quyết định đưa vào cơ sở cai nghiện bắt buộc.

Chương IV. Khiếu nại, kiến nghị, kháng nghị; giải quyết khiếu nại, kiến nghị, kháng nghị trong việc đưa vào cơ sở cai nghiện bắt buộc (gồm có 13 điều, từ Điều 35 đến Điều 47): Chương này quy định việc khiếu nại, kiến nghị, kháng nghị; giải quyết khiếu nại, kiến nghị, kháng nghị các quyết định của Toà án và khiếu nại, giải quyết khiếu nại hành vi của người có thẩm quyền của Toà án trong việc đưa vào cơ sở cai nghiện bắt buộc.

Chương V. Điều khoản thi hành (gồm có 1 điều: Điều 48)

Ông Nguyễn Văn Du, Phó Chánh án TANDTC phát biểu, trả lời tại buổi họp báo.

Trả lời câu hỏi của phóng viên về ý nghĩa của việc ban hành Pháp lệnh vào thời điểm này, ông Nguyễn Văn Du, Phó Chánh án TANDTC cho biết hiện nay, tình trạng người chưa thành niên sử dụng trái phép ma túy đang ngày càng gia tăng. Tuy nhiên, việc cai nghiện tự nguyện lại chưa hiệu quả, nhiều trường hợp không đăng ký cai nghiện tự nguyện hoặc có đăng ký nhưng vi phạm, đặc biệt là người chưa thành niên lang thang, không có nơi cư trú ổn định…

Việc cai nghiện ma túy bắt buộc đối với người chưa thành niên bị bỏ ngỏ trong một thời gian dài, gây ảnh hưởng không nhỏ đến trật tự an toàn xã hội. Vì vậy, để đảm bảo lợi ích tốt nhất cho người chưa thành niên nghiện ma túy, sự ra đời của Pháp lệnh này là nhằm bảo vệ và hỗ trợ người chưa thành niên cai nghiện ma túy, phát triển lành mạnh, góp phần ổn định trật tự xã hội.

Về câu hỏi Với sự ra đời của Pháp lệnh, số lượng người từ đủ 12 tuổi đến dưới 18 tuổi được đưa vào cơ sở cai nghiện bắt buộc sẽ tăng lên. Vậy các cơ quan có liên quan đã chuẩn bị cơ sở vật chất cho việc thi hành Pháp lệnh như thế nào? Và các con số cụ thể về tình trạng phạm tội của lứa tuổi này.

Ông Nguyễn Văn Du, Phó Chánh án TANDTC cho biết để đảm bảo cơ sở vật chất cho việc thực hiện Pháp lệnh, quá trình nghiên cứu, xây dựng Pháp lệnh đã đánh giá tác động vấn đề này. Cụ thể, hiện nay Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội là cơ quan chịu trách nhiệm, quản lý trực tiếp đã rà soát, xây dựng kế hoạch đầu tư, nâng cấp cơ sở cai nghiện ma túy đáp ứng các yêu cầu về cơ sở vật chất, trang thiết bị và phương tiện theo quy định của Nghị định số 116/2021/NĐ-CP ngày 21/12/2021 của Chính phủ quy định chi tiết một số điều của Luật Phòng, chống ma túy, Luật Xử lý vi phạm hành chính về cai nghiện ma túy và quản lý sau cai nghiện ma túy.

Trong thời gian tới, Tòa án nhân dân tối cao sẽ phối hợp với các bộ ngành có liên quan (Bộ Công an, Viện kiểm sát, Bộ Tài chính) để lập kinh phí triển khai thi hành Pháp lệnh này như hoạt động tổ chức tập huấn nghiệp vụ chuyên môn, tuyên tryền phổ biến giáo dục pháp luật và các chi phí tố tụng khác có liên quan…

Theo thống kê của Bộ Công an từ năm 2016 đến tháng 9/2020 có 13.562 người chưa thành niên sử dụng trái phép chất ma túy. Trong đó, năm 2016 là 2.570 người; năm 2017 là 3.185 người; năm 2018 là 3.140 người; năm 2019 là 3.353 là; 9 tháng đầu năm 2020 là 1.132 người. Từ ngày 01/01/2014 đến ngày 01/01/2022, Luật Xử lý vi phạm hành chính năm 2012, quy định chỉ đưa người đủ 18 tuổi trở lên vào cơ sở cai nghiện bắt buộc theo quyết định của Toà án. Trong khi đó Luật Phòng, chống ma tuý năm 2000 quy định, người nghiện ma tuý từ đủ 12 đến dưới 18 tuổi bị đưa vào cơ sở cai nghiện bắt buộc theo quyết định của Uỷ ban nhân dân cấp huyện và không bị coi là biện pháp xử lý hành chính, dẫn đến trong thời gian này, không thực hiện việc đưa người nghiện ma tuý từ đủ 12 tuổi đến dưới 18 tuổi vào cơ sở cai nghiện bắt buộc mà chủ yếu thực hiện theo hình thức cai nghiện tự nguyện.

Trả lời phóng viên về câu hỏi Việc ban hành Pháp lệnh có tạo nên sức ép nào lên hệ thống các Tòa án hay không?

Phó Chánh án Nguyễn Văn Du cho biết sự ra đời của Pháp lệnh này chắc chắn sẽ làm gia tăng đáng kể khối lượng công việc cho các Tòa án, đặc biệt là các Tòa án nhân dân cấp huyện.

Bên cạnh đó, đây lại là một loại việc mới liên quan đến đối tượng đặc thù là người dưới 18 tuổi nên đòi hỏi các Thẩm phán tham gia xem xét, quyết định phải là người đã được đào tạo hoặc có kinh nghiệm giải quyết các vụ việc liên quan đến người dưới 18 tuổi hoặc có hiểu biết cần thiết về tâm lý học, khoa học giáo dục đối với người dưới 18 tuổi. Đây chính là những thách thức đối với hệ thống Tòa án trong việc giải quyết loại việc này trong thời gian tới.

Hiện nay, Tòa án nhân dân tối cao đang xây dựng Kế hoạch triển khai thi hành Pháp lệnh, trong đó chú trọng vào việc chuẩn bị các điều kiện cần thiết về nguồn nhân lực hiện có và có kế hoạch đào tạo để đảm bảo thi hành Pháp lệnh hiệu quả, bảo vệ tốt nhất quyền và lợi ích hợp pháp của người chưa thành niên nghiện ma túy.

Trong thời gian tới, trên cơ sở thực tiễn thi hành Pháp lệnh này, Tòa án nhân dân tối cao sẽ tiếp tục rà soát, đánh giá về cơ sở vật chất, nguồn nhân lực nếu phát sinh sẽ báo cáo cấp có thẩm quyền xem xét, quyết định.

CẢNH DINH