Phải có một quy trình điều tra đặc biệt, xét xử đặc biệt đối với các vụ án xâm hại trẻ em

Bốn nguyên nhân dẫn đến tình trạng tội phạm chưa giảm

Bộ trưởng cho biết, theo thống kê của Bộ Công an, 5 tháng đầu năm 2018 đã xảy ra 682 vụ, 759 đối tượng và 735 trẻ em bị xâm hại. Trong số xâm hại bạo hành đối với trẻ em, số lượng các vụ xâm hại tình dục chiếm tới 84% trong tổng số các vụ việc này. Hành vi xâm hại trẻ em chủ yếu là giết trẻ em, cố ý gây thương tích, hành hạ, ngược đãi và xâm hại tình dục. Xâm hại tình dục của trẻ em theo con số thống kê 5 tháng đầu năm 2018 so với 5 tháng đầu năm 2017 đã giảm khoảng gần 8%, tức là 7,74% các vụ việc so với cùng kỳ năm ngoái.

Diễn biến của xâm hại tình dục trẻ em hiện nay rất phức tạp, không chỉ là trẻ em gái mà trẻ em trai cũng bị xâm hại tình dục. Không phải chỉ là những đối tượng người Việt Nam mà thậm chí có cả đối tượng người nước ngoài, từ nước ngoài vào Việt Nam để có những hành vi phạm tội này ở Việt Nam. Thậm chí nước ngoài vào lợi dụng những quan hệ, nuôi dưỡng trẻ em, tập hợp trẻ em lại nuôi dưỡng để thực hiện những hành vi xâm phạm. “Tôi thấy diễn biến của nó có tính chất rất phức tạp, phức tạp hơn trước” – Bộ trưởng Tô Lâm nói.

Về nguyên nhân của những tình hình trên, cũng như nguyên nhân của việc vừa qua chúng ta đấu tranh, ngăn chặn và chưa làm giảm được nhiều xâm hại tình dục đối với trẻ em, Bộ trưởng đưa ra một số nguyên nhân:

Thứ nhất là việc tố cáo, trình báo tội phạm xâm hại tình dục trẻ em thường chậm nên công tác điều tra, khám nghiệm hiện trường, thu thập dấu vết, thu thập chứng cứ gặp rất nhiều khó khăn. Nhiều trường hợp không khắc phục được, ảnh hưởng đến kết quả điều tra xử lý tội phạm này.

Thứ hai là xâm hại tình dục trẻ em là việc có tính nhạy cảm nên nạn nhân và người thân thường dấu kín, không tố giác, có những trường hợp thực hiện hành vi nhiều lần trong thời gian dài mới bị phát hiện. Có nhiều trường hợp nạn nhân và gia đình không hợp tác với cơ quan điều tra trong việc cung cấp chứng cứ và xử lý tội phạm. Nhiều lúc người ta cũng không muốn nêu lại những việc như thế này nữa vì không muốn ảnh hưởng đến tâm lý của cháu bé cũng như sự phát triển của các cháu.

Thứ ba là hầu hết các vụ xâm hại tình dục trẻ em không có nhân chứng trực tiếp, trẻ em bị xâm hại tình dục còn nhỏ tuổi, năng lực nhận biết còn hạn chế, tâm lý dễ bị tác động, hoảng loạn về tinh thần nên khai báo không chính xác. Một số vụ nạn nhân thường khai báo không thống nhất, khai báo theo sự hướng dẫn của cha, mẹ, người thân nên gây khó khăn cho công tác điều tra.

Thứ tư là việc đánh giá chứng cứ giữa các cơ quan tiến hành tố tụng nhiều khi chưa thống nhất, kể cả quan điểm cũng khác nhau trong những vụ việc này ảnh hưởng đến việc kéo dài hoặc thậm chí không xử lý được trong các vụ việc này.

Ý kiến của đại biểu Quốc hội nêu quy định về luật pháp, Bộ trưởng Tô Lâm cho rằng luật pháp của chúng ta quy định rất chặt chẽ, trước đây Bộ luật Hình sự quy định 5 tội rõ ràng, nhưng Bộ luật Hình sự năm 2015 đã quy định rất rõ ràng 6 tội với những hành vi quy định rất cụ thể, những quy định để xử lý những tội phạm này, rất rõ ràng và rành mạch.

Các nhóm giải pháp

Về phương hướng chỉ đạo hoạt động của lực lượng công an, trong thời gian tới để góp phần ngăn chặn, hạn chế tội phạm này, Bộ trưởng Bộ Công an trình bày mấy nhóm giải pháp vấn đề như sau:

Nhóm giải pháp thứ nhất, về việc tăng cường công tác tuyên truyền, phổ biến, giáo dục nâng cao nhận thức, ý thức chấp hành pháp luật trong nhân dân về phòng, chống xâm hại tình dục trẻ em. Đây là việc rất quan trọng. Phối hợp chặt chẽ với Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội, Bộ Giáo dục và Đào tạo, Trung ương Đoàn Thanh niên cộng sản Hồ Chí Minh, Trung ương Hội Liên hiệp Phụ nữ Việt Nam, các cơ quan bảo vệ pháp luật, các cơ quan chức năng thực hiện những biện pháp có hiệu quả trong phòng ngừa ngăn chặn xâm hại tình dục trẻ em, tổ chức các diễn đàn, hội thảo, tọa đàm, các câu lạc bộ, các nhà văn hóa để tăng cường giáo dục truyền thống, đạo đức trong những việc này và trên các phương tiện thông tin đại chúng để tuyên truyền, giáo dục. Biện pháp này là biện pháp rất quan trọng.

Các giải pháp đối với các cơ quan công an, các cơ quan điều tra, điều tra viên Bộ Công an sẽ tiếp tục chấn chỉnh công tác tiếp nhận, xử lý tin báo tố giác tội phạm, thiết lập các đường dây nóng, các điện thoại, email, hộp thư tố giác tội phạm tại nơi công cộng, nơi có nguy cơ cao xảy ra các vụ án, các vụ việc xâm hại tình dục trẻ em, tăng cường vận động quần chúng nhân dân kịp thời tố giác tội phạm; Phối hợp chặt chẽ với các cơ quan như Viện Kiểm sát, Tòa án để làm sao thống nhất đưa ra xét xử, điều tra xét xử các vụ xâm hại tình dục để nâng cao tính răn đe và phòng ngừa tội phạm.

“Phải có một quy trình điều tra đặc biệt, xét xử đặc biệt”, đây là ý kiến của Bộ Công an. Đề nghị với Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp là Ủy ban Tư pháp sẽ đứng ra làm trọng tài với các cơ quan để có một quy trình điều tra thật đặc biệt và quy trình xét xử đặc biệt. “Hiện nay giữa cơ quan điều tra của Bộ Công an với Viện Kiểm sát tối cao đã thống nhất quy trình để có những hướng dẫn và đang chờ có Hội đồng Thẩm phán của Tòa án thống nhất thì sẽ đưa ra Ủy ban Tư pháp có hướng dẫn để phổ biến thực hiện việc này, nhằm tạo điều kiện cho công việc điều tra cũng như xét xử việc này hiệu quả, kịp thời hơn, chứ không phải là điều tra theo trình tự thông thường theo quy định nữa, việc này hiện nay đã làm và đây cũng là đề nghị của chúng tôi để cải tiến trong thời gian tới” – Bộ trưởng Tô Lâm chốt lại.

Bộ Công an tập trung hướng dẫn đào tạo cho lực lượng trực tiếp đấu tranh phòng chống tội phạm này, trong đó tập trung hướng dẫn và tổ chức thực hiện nguyên tắc đảm bảo quyền trẻ em, yêu cầu các biện pháp bảo vệ trẻ em trong quá trình tố tụng, đào tạo, bồi dưỡng nội dung về quyền trẻ em, tâm lý và khoa học, giáo dục cho điều tra viên đối với các loại tội phạm này.

Nhóm giải pháp nữa về hợp tác quốc tế, hiện nay tội phạm từ nước ngoài vào và cũng ảnh hưởng từ nước ngoài vào đến những tội đối với trẻ em thì chúng tôi đã tăng cường và vừa rồi cũng đã phối hợp với rất nhiều nước để ngăn chặn loại tội phạm này xâm nhập vào Việt Nam.

Về quy trình rà soát các quy định của pháp luật cũng là những biện pháp rất quan trọng và thường xuyên có giáo dục, răn đe về tội phạm này.

KIM DUNG