Kết quả đạt được trong công tác bổ nhiệm, đảm bảo chế độ chính sách và việc thực hiện nhiệm vụ chuyên môn của các chức danh tư pháp theo Luật Tổ chức TAND năm 2014

Việc kiện toàn đội ngũ Thẩm phán, Thẩm tra viên, Thư ký Tòa án

Thực hiện quy định mới của Luật Tổ chức Tòa án nhân dân năm 2014 về điều kiện bổ nhiệm Thẩm phán sơ cấp, Thẩm phán trung cấp, Thẩm phán cao cấp^[1], Tòa án nhân dân tối cao đã tổ chức đào tạo, cấp chứng chỉ và tổ chức thành công nhiều kỳ thi tuyển chọn, nâng ngạch Thẩm phán và nâng ngạch Thẩm tra viên chính, Thư ký viên chính cho Tòa án nhân dân các cấp. Các kỳ thi được tổ chức công khai, nghiêm túc, đảm bảo chất lượng, đúng theo kế hoạch, đáp ứng được các mục tiêu đã đề ra. Việc tổ chức thi tuyển được thực hiện theo hướng mở rộng nguồn (tất cả công chức có đủ điều kiện theo quy định của pháp luật đều được tham dự thi tuyển) nhằm lựa chọn được những người có năng lực, trình độ tốt nhất để bổ nhiệm, từ đó tạo động lực cho cán bộ, công chức thi đua học tập, trau dồi kiến thức chuyên môn nghiệp vụ.

So với Luật Tổ chức Tòa án nhân dân năm 2002 thì Luật Tổ chức Tòa án nhân dân năm 2014 có rất nhiều quy định mới, chính vì vậy, số lượng, chất lượng đội ngũ Thẩm phán, cán bộ, công chức của Tòa án nhân dân các cấp sau khi Luật Tổ chức Tòa án nhân dân năm 2014 ra đời có những chuyển biến mới, cụ thể như sau :

Tính đến ngày 30/4/2022, hệ thống Tòa án nhân dân được giao 15.237 biên chế, hiện có 13.306 người^[2] (đạt 87.33%), còn thiếu 1.931 biên chế, cụ thể:

• Tòa án nhân dân tối cao hiện có 405 người (đạt 88.21%), gồm: 16 Thẩm phán tối cao; 389 Thẩm tra viên, Thư ký Tòa án và tương đương. Còn thiếu 53 biên chế.
• 03 Tòa án nhân dân cấp cao hiện có 312 người (đạt 89.14%), gồm: 101 Thẩm phán cao cấp, 210 Thẩm tra viên, Thư ký Tòa án và tương đương, 01 chức danh khác. Còn thiếu 38 biên chế.
• 63 Tòa án nhân dân cấp tỉnh hiện có 3.284 người (đạt 82.06%), gồm: 1.186 Thẩm phán; 1.996 Thẩm tra viên, Thư ký Tòa án và tương đương, 102 chức danh khác. Còn thiếu 718 biên chế.
• 702 Tòa án nhân dân cấp huyện hiện có 9.306 người (đạt 89.25%), gồm: 5.156 Thẩm phán; 3.983 Thẩm tra viên, Thư ký Tòa án và tương đương, 167 chức danh khác. Còn thiếu 1.121 biên chế.

Về trình độ đội ngũ Thẩm phán, Thẩm tra viên, Thư ký Tòa án

Về trình độ chuyên môn, Tòa án nhân dân hiện có 03 phó giáo sư (0.02%); 57 tiến sỹ (0,43%); 2.530 thạc sỹ (19.01%); 10.451 Cử nhân; (78.54%); 268 trình độ khác (2.01%); về trình độ lý luận chính trị: có 2.264 người có trình độ cử nhân hoặc cao cấp chính trị (17.01%); 4.127 người có trình độ trung cấp chính trị (31.02%).

Như vậy, có thể nói đội ngũ Thẩm phán, công chức Tòa án nhân dân ngày càng được củng cố, kiện toàn, đáp ứng tốt hơn yêu cầu mà nhiệm vụ đặt ra đối với Tòa án nhân dân.

Đối với các Tòa án Quân sự

Tổng biên chế của hệ thống Tòa án quân sự là 310 người (giảm 23 biên chế so với trước đây), trong đó Sỹ quan là 240 đồng chí, Quân nhân chuyên nghiệp và Viên chức quốc phòng, Hạ sỹ quan- Chiến sỹ là 70 đồng chí.

Theo Nghị quyết số 571/NQ-UBTVQH14 ngày 10/9/2018 về việc thành lập Tòa án quân sự quân khu và tương đương, hệ thống Tòa án quân sự có 01 Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao, 27 Thẩm phán cao cấp, 62 Thẩm phán Trung cấp và 40 Thẩm phán sơ cấp. Tính đến nay, hệ thống Tòa án quân sự có 01 Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao; 23 Thẩm phán cao cấp (thiếu 04 người); 46 Thẩm phán trung cấp (thiếu 16 người); 32 Thẩm phán sơ cấp (thiếu 08 người). Biên chế Thẩm tra viên các cấp được giao là 46 người; trong đó, Thẩm tra viên cao cấp là 05 người, Thẩm tra viên chính là 22 người, Thẩm tra viên là 19 người. Hiện hệ thống Tòa án quân sự có 27 Thẩm tra viên (thiếu 19 người); trong đó, có 01 Thẩm tra viên cao cấp (thiếu 04); 16 Thẩm tra viên chính (thiếu 06 người); 10 Thẩm tra viên (thiếu 09 người). Biên chế Thư ký được giao là 61 người, hiện có 55 người (thiếu 06 người). Cán bộ, công chức khác là 11 người.

Cơ cấu tổ chức của Toà án quân sự Trung ương theo Luật Tổ chức Tòa án nhân dân năm 2014 và Quyết định số 1121/2015/QĐ-TANDTC so với cơ cấu tổ chức cũ thêm 01 phòng (Phòng Thông tin tư liệu và Quản lý lý lịch tư pháp) nhưng tổng biên chế vẫn là 54 người; trong đó Sỹ quan là 41 đồng chí, Quân nhân chuyên nghiệp và Hạ sỹ quan-Chiến sĩ là 13 đồng chí. Các Tòa án quân sự quân khu và tương đương có tổng quân số là 126 đồng chí, trong đó có 99 Sỹ quan và 27 Quân nhân chuyên nghiệp và Viên chức quốc phòng.^[3] Các Tòa án quân sự khu vực có tổng quân số130 đồng chí, trong đó có 100 Sỹ quan và 30 Quân nhân chuyên nghiệp và Viên chức quốc phòng.^[4]

Đội ngũ Thẩm phán, Thẩm tra viên, Thư ký Tòa án quân sự 100% có trình độ Đại học; trong đó có 03 tiến sỹ, 74 thạc sỹ, 75 đồng chí tốt nghiệp Cao cấp lý luận chính trị... nhiều cán bộ có 02 bằng Cử nhân. Trình độ tin học, ngoại ngữ cơ bản đáp ứng yêu cầu cải cách tư pháp, yêu cầu nhiệm vụ của Tòa án quân sự trong tình hình mới.

Về chế độ, chính sách đối với Thẩm phán và cán bộ, công chức Tòa án

Các chế độ, chính sách đối với Thẩm phán, cán bộ, công chức Tòa án được thực hiện đúng quy định tại Nghị quyết số 730/2004/NQ-UBTVQH11 ngày 30/9/2004 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội về việc phê chuẩn bảng lương chuyên môn, nghiệp vụ ngành Tòa án, Kiểm sát; các chế độ phụ cấp thâm niên nghề, phụ cấp trách nhiệm, phụ cấp công vụ theo quy định của Chính phủ; Nghị quyết số 1212/2016/UBTVQH13, ngay 13/6/2016 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội về việc sửa đổi, bổ sung chế độ phụ cấp đối với một số chức danh mới theo quy định của Luật Tổ chức Tòa án nhân dân năm 2014, cụ thể như sau:

• Về chế độ tiền lương: Bổ sung Thẩm phán cao cấp thuộc đối tượng áp dụng Bảng lương chuyên môn, nghiệp vụ hệ thống Tòa án và thuộc Nhóm chức danh loại A3 (cùng với Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao). Chế độ tiền lương của Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao, Thẩm phán trung cấp, Thẩm phán sơ cấp, cán bộ, công chức khác vẫn giữ nguyên như trước đây.
• Về chế độ phụ cấp: Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao được hưởng phụ cấp trách nhiệm theo hệ số 1,25. Thẩm phán cao cấp được hưởng phụ cấp trách nhiệm là 20%. Ngoài ra, Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao, Thẩm phán cao cấp còn được hưởng chế độ phụ cấp thâm niên nghề như trước đây (thực hiện theo quy định tại Nghị định số 76/2009/NĐ-CP ngày 15/9/2009 của Chính phủ về sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định 204/2004/NĐ-CP ngày 14/12/2004 của Chính phủ). Chế độ phụ cấp của Thẩm phán trung cấp, Thẩm phán sơ cấp, cán bộ, công chức khác vẫn giữ nguyên như trước đây.

- Về trang phục: Ngày 13/6/2016, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã ban hành Nghị quyết số 1214/2016/UBTVQH13 quy định về trang phục của Thẩm phán, Hội thẩm nhân dân; Giấy chứng minh Thẩm phán, Giấy chứng minh Hội thẩm nhân dân. Theo đó, ngoài trang phục làm việc hằng ngày, Thẩm phán được bổ sung trang phục xét xử và lễ phục. Bên cạnh đó, mỗi Thẩm phán được cấp “phù hiệu Thẩm phán”. Ngày 11/8/2017, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã ban hành Nghị quyết số 419/2017/NQ-UBTVQH14 về việc thực hiện thống nhất trang phục xét xử của Thẩm phán Tòa án nhân dân. Triển khai thực hiện các Nghị quyết nêu trên, Tòa án nhân dân tối cao đã tổ chức may sắm tập trung cho từng Thẩm phán, cán bộ, công chức Tòa án.

Về Hội thẩm và chế độ, chính sách đối với Hội thẩm

Các quy định của Luật Tổ chức Tòa án nhân dân năm 2014 về Hội thẩm đã có những bổ sung quan trọng nhằm khắc phục những tồn tại, bất cập trong tổ chức và hoạt động của Hội thẩm Tòa án nhân dân trước đây. Theo đó, Hội thẩm được tổ chức thành Đoàn Hội thẩm. Đoàn Hội thẩm hoạt động theo quy chế do Uỷ ban Thường vụ Quốc hội ban hành.

Tòa án nhân dân tối cao đã phối hợp với Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội ban hành Nghị quyết về Quy chế Tổ chức và hoạt động của Đoàn Hội thẩm; trên cơ sở đó ban hành hướng dẫn về công tác bầu Hội thẩm nhân dân nhiệm kỳ 2016-2021. Tổng số Hội thẩm nhân dân nhiệm kỳ 2016-2021 của 63 Tòa án nhân dân cấp tỉnh và 702 Tòa án nhân dân cấp huyện là 17.014 người. Hiện nay, với nhiệm kỳ mới 2021-2026, Tòa án nhân dân các cấp có 16.833 Hội thẩm nhân dân, trong đó, có 10.591 nam (tỷ lệ 62,91%), 6.242 nữ (tỷ lệ 37,08%); 2.124 Hội thẩm là người dân tộc thiểu số (tỷ lệ 12,62%); 4.306 Hội thẩm có trình độ chuyên môn pháp lý (tỷ lệ 25,58%); 13.130 Hội thẩm là cán bộ đương chức (tỷ lệ 78%); 8.753 Hội thẩm được tái cử (tỷ lệ 52%), đảm bảo cơ cấu nghề nghiệp, năng lực theo quy định của pháp luật.

Trong hệ thống Tòa án quân sự, với nhiệm kỳ mới 2019-2024, Tòa án quân sự các cấp có 372 Hội thẩm quân nhân, trong đó, Hội thẩm cấp quân khu là 133 người, Hội thẩm quân nhân cấp khu vực là 239 người, có 406 nam (tỷ lệ 98 %), 8 nữ (tỷ lệ 02 %); 38 Hội thẩm là người dân tộc thiểu số (tỷ lệ 09%); 41 Hội thẩm có trình độ chuyên môn pháp lý (tỷ lệ 10%); Hội thẩm là cán bộ đương chức (tỷ lệ 100%); 252 Hội thẩm được tái cử (tỷ lệ 61%), 100% Hội thẩm quân nhân có trình độ Đại học trở lên, đảm bảo cơ cấu nghề nghiệp, năng lực theo quy định của pháp luật.

Hàng năm, Chánh án Tòa án quân sự Trung ương, Chánh án Tòa án nhân dân cấp tỉnh đều quan tâm, chủ động trong công tác bồi dưỡng, tập huấn về chuyên môn và tạo điều kiện để các Hội thẩm tham gia công tác xét xử theo quy định. Đội ngũ Hội thẩm được tiếp cận với những văn bản pháp luật mới, văn bản hướng dẫn áp dụng pháp luật, được trau dồi thêm kỹ năng, nghiệp vụ nên về cơ bản đã đáp ứng yêu cầu, bảo đảm chất lượng công tác xét xử. Nhìn chung, các Hội thẩm đều có tinh thần trách nhiệm cao và bản lĩnh trong xét xử^[5], đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ chính trị được giao, góp phần cùng Tòa án thực hiện tốt chức năng nhiệm vụ giải quyết, xét xử các loại án, giữ vững ổn định chính trị, trật tự trị an và an toàn xã hội tại địa phương.

Khi làm nhiệm vụ xét xử, Hội thẩm được hưởng phụ cấp theo quy định của Thủ tướng Chính phủ quy định về chế độ bồi dưỡng phiên toà. Theo đó, Hội thẩm Toà án nhân dân được hưởng chế độ bồi dưỡng là 90.000 đồng/ngày (kể cả ngày làm việc nghiên cứu hồ sơ và tham gia xét xử tại Toà án nhân dân); tuy nhiên, chế độ bồi dưỡng này là khá thấp so với mức sống hiện nay tại Việt Nam. Bên cạnh đó, Hội thẩm nhân dân được cấp phát trang phục theo niên hạn gồm trang phục xuân - hè là quần âu, áo sơ mi trắng; trang phục thu - đông là bộ comple, áo sơ mi dài tay. Ngoài ra, Hội thẩm nhân dân được cấp: thắt lưng, giầy da, bít tất, cà vạt và cặp đựng tài liệu.

Về việc thực hiện các chức năng, nhiệm vụ chuyên môn của các Tòa án nhân dân

Việc thực hiện chức năng xét xử các loại án và giải quyết những việc khác thuộc thẩm quyền của Tòa án

Từ ngày 01/6/2015 đến 30/4/2022, các Tòa án đã giải quyết 3,187,285 vụ việc các loại trong tổng số 3,334,915 vụ việc đã thụ lý (đạt tỷ lệ 95.57%); số vụ việc còn lại hầu hết là mới thụ lý và còn trong thời hạn giải quyết theo quy định của pháp luật. Trung bình mỗi năm, các Tòa án phải giải quyết khoảng 476.416 vụ việc các loại. Số vụ việc mà Tòa án phải giải quyết năm sau thường tăng so với năm trước. Chất lượng xét xử tiếp tục được bảo đảm và có những tiến bộ nhất định, tỷ lệ các bản án, quyết định bị hủy, sửa do lỗi chủ quan của Thẩm phán năm sau thường thấp hơn năm trước. Trung bình mỗi năm có khoảng 1,22% các bản án, quyết định bị hủy, sửa do lỗi chủ quan của Thẩm phán, đáp ứng yêu cầu Quốc hội đề ra. Tỷ lệ các bản án, quyết định bị hủy, sửa do lỗi chủ quan của Tòa án đã giảm so với các năm trước.

Việc xét xử các vụ án hình sự cơ bản đảm bảo đúng người, đúng tội, đúng pháp luật. Việc tranh tụng tại phiên tòa được chú trọng theo hướng thực chất, dân chủ, hiệu quả. Các Tòa án không hạn chế thời gian dành cho tranh tụng, tôn trọng và đảm bảo cho các bên tham gia tố tụng đưa ra chứng cứ và trình bày hết các ý kiến của mình. Trên cơ sở kết quả tranh tụng, Hội đồng xét xử đưa ra các phán quyết khách quan, toàn diện, đúng pháp luật, được dư luận xã hội ủng hộ.

Về công tác giải quyết, xét xử các vụ việc dân sự và vụ án hành chính, các Tòa án đã có nhiều nỗ lực trong việc nâng cao chất lượng giải quyết, xét xử các loại vụ việc thuộc thẩm quyền, đảm bảo việc giải quyết các vụ việc đúng pháp luật, qua đó bảo vệ kịp thời các quyền, lợi ích chính đáng của Nhà nước, tổ chức, cá nhân. Để tạo bước đột phá trong giải quyết án dân sự, hành chính, được sự đồng ý của Ban Chỉ đạo Cải cách tư pháp Trung ương, trong năm 2018 Tòa án nhân dân tối cao đã triển khai thí điểm việc đổi mới, tăng cường hòa giải, đối thoại trong giải quyết các tranh chấp dân sự, khiếu kiện hành chính tại Hải Phòng. Theo đánh giá kết quả mô hình thí điểm, các trung tâm hòa giải tại Tòa án đã hòa giải thành 76,2% số vụ việc được Tòa án chuyển sang^[6]. Sau khi thực hiện thí điểm thành công tại Tòa án nhân dân thành phố Hải Phòng, Tòa án nhân dân tối cao tiếp tục triển khai mở rộng thí điểm mô hình này tại 16 Tòa án nhân dân tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương^[7]. Chương trình thí điểm cũng tạo sự đồng thuận trong xã hội, giảm áp lực đáng kể cho Tòa án. Tòa án nhân dân tối cao đã xây dựng Đề án “đổi mới, tăng cường hòa giải, đối thoại trong giải quyết các tranh chấp dân sự, khiếu kiện hành chính” trình các cấp có thẩm quyền xem xét để nhân rộng mô hình này trong toàn quốc. Trên cơ sở kết quả mở rộng thí điểm, Tòa án nhân dân tối cao đã đề xuất và chủ trì soạn thảo Luật Hòa giải, đối thoại tại Tòa án và đã được Quốc hội khóa XIV, kỳ họp thứ 9 thông qua ngày 16/6/2020. Sau 02 năm việc triển khai thi hành Luật Hòa giải, đối thoại năm 2020 đã đạt được những kết quả nhất định, góp phần vào việc giải quyết nhanh chóng các tranh chấp dân sự, khiếu kiện hành chính trong xã hội.

Bên cạnh đó, Tòa án nhân dân tối cao đã thực hiện việc công khai bản án, quyết định đã có hiệu lực pháp luật trên Trang thông tin điện tử công bố bản án, quyết định của Tòa án . Đây là một trong các cơ chế hữu hiệu để tăng cường tính công khai, minh bạch trong hoạt động Tòa án; nâng cao chất lượng bản án, quyết định của Tòa án; ngăn ngừa, hạn chế tham nhũng, tiêu cực trong công tác xét xử; đồng thời là một phương thức để người dân thực hiện quyền tiếp cận thông tin được ghi nhận trong Hiến pháp năm 2013. Đến nay, trên cả nước đã có tổng số gần 700.000 bản án, quyết định được công bố, thu hút gần 28.000.000 (28 triệu) lượt truy cập. Việc công bố bản án, quyết định trên Trang thông tin điện tử công bố bản án, quyết định của Tòa án đã nhận được rất nhiều sự quan tâm của dư luận, được người dân đồng tình ủng hộ, tin tưởng và đánh giá cao.

Việc thực hiện nhiệm vụ giám đốc việc xét xử của các Tòa án nhân dân

Để tiếp tục nâng cao chất lượng giải quyết đơn đề nghị giám đốc thẩm, tái thẩm, đảm bảo tất cả các đơn đề nghị giám đốc thẩm, tái thẩm phải được xem xét trong thời hạn quy định của pháp luật, ngày 06/9/2016, Chánh án Tòa án nhân dân tối cao đã ban hành Quyết định số 625/QĐ-CA ban hành Quy chế giải quyết đơn đề nghị, kiến nghị, thông báo đối với bản án, quyết định của Tòa án đã có hiệu lực pháp luật theo thủ tục giám đốc thẩm, tái thẩm tại Tòa án nhân dân. Nhìn chung, chất lượng giải quyết đơn đề nghị giám đốc thẩm, tái thẩm, chất lượng xét xử giám đốc thẩm ngày càng nâng cao; đã hạn chế thấp nhất các trường hợp trả lời không có căn cứ kháng nghị nhưng sau đó người có thẩm quyền lại kháng nghị để giải quyết vụ án theo trình tự giám đốc thẩm, tái thẩm. Từ 01/6/2015 đến 30/4/2022, Tòa án nhân dân tối cao và các Tòa án nhân dân cấp cao đã thụ lý 5921 vụ việc giải quyết theo thủ tục giám đốc thẩm, tái thẩm; trong đó, đã giải quyết 5604 vụ việc, đạt 94,65%.

Theo quy định của Luật Tổ chức Tòa án nhân dân năm 2014, các Tòa án nhân dân cấp tỉnh không còn thẩm quyền kháng nghị và xét xử giám đốc thẩm, tái thẩm nhưng có nhiệm vụ kiểm tra bản án, quyết định đã có hiệu lực pháp luật của Tòa án nhân dân cấp huyện và kiến nghị với Chánh án Tòa án nhân dân cấp cao xem xét, kháng nghị theo thẩm quyền. Trong hơn 07 năm qua, Ủy ban Thẩm phán các Tòa án nhân dân cấp tỉnh đã kiến nghị Chánh án Tòa án nhân dân cấp cao xem xét lại hàng trăm bản án, quyết định đã có hiệu lực pháp luật theo thủ tục giám đốc thẩm, tái thẩm.
Việc thực hiện nhiệm vụ xây dựng pháp luật, tổng kết thực tiễn xét xử của các Tòa án, bảo đảm áp dụng thống nhất pháp luật trong xét xử

a) Về xây dựng pháp luật và hướng dân áp dụng thống nhất pháp luật

Tòa án nhân dân tối cao đã chủ trì xây dựng, soạn thảo và trình Quốc hội thông qua 04 dự án Luật, 01 Nghị quyết^[8]; trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội xem xét, thông qua 02 dự án Pháp lệnh^[9]. Các dự án Luật, Nghị quyết, Pháp lệnh do Tòa án nhân dân tối cao trình đều bảo đảm tiến độ và chất lượng, được Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội thông qua với tỷ lệ phiếu đồng thuận cao, góp phần quan trọng trong công tác hoàn thiện hệ thống pháp luật, đáp ứng yêu cầu cải cách tư pháp.

Bên cạnh đó, trong thời gian qua, Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao đã xây dựng, ban hành 39 Nghị quyết; 14 Thông tư của Chánh án Tòa án nhân dân tối cao (Phụ lục 02); phối hợp với các Bộ, ngành ban hành 24 Thông tư liên tịch. Hiện nay, Tòa án nhân dân tối cao đang tiếp tục nghiên cứu, xây dựng nhiều dự thảo Nghị quyết của Hội đồng Thẩm phán, dự thảo Thông tư của Chánh án Tòa án nhân dân tối cao và dự thảo Thông tư liên tịch. Ngoài ra, Tòa án nhân dân tối cao cũng đã phối hợp với các cơ quan có liên quan xây dựng nhiều dự án Luật, dự thảo Nghị định, Thông tư liên tịch, Thông tư do bộ ngành khác chủ trì soạn thảo; đồng thời tích cực tham gia góp ý kiến đối với nhiều dự thảo văn bản quy phạm pháp luật do các cơ quan hữu quan gửi xin ý kiến góp ý.

Việc kịp thời ban hành các văn bản hướng dẫn áp dụng thống nhất pháp luật đã góp phần tháo gỡ nhiều vướng mắc về áp dụng pháp luật trong quá trình giải quyết các loại vụ án, từng bước nâng cao chất lượng xét xử của các Tòa án.

b) Về tổng kết thực tiễn xét xử

Công tác tổng kết thực tiễn xét xử thời gian qua tại Tòa án được thực hiện dưới nhiều hình thức mới, hiệu quả nhằm tổng hợp kịp thời, đầy đủ các vướng mắc phát sinh từ thực tiễn xét xử, áp dụng pháp luật tại các Tòa án. Tòa án nhân dân tối cao đã mở hộp thư điện tử phapchetoaan2016@gmail.com để tiếp nhận các vướng mắc trong thực tiễn xét xử do các Tòa án nhân dân phản ánh^[10]. Thông qua hộp thư điện tử này, nhiều vấn đề phức tạp, được dư luận xã hội quan tâm mà các Tòa án đang gặp vướng mắc về đường lối xử lý đã được tổng hợp và được Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao, lãnh đạo Tòa án nhân dân tối cao giải quyết kịp thời. Đối với những vấn đề vướng mắc trong thực tiễn xét xử nhưng chưa thể ban hành ngay được văn bản hướng dẫn thì Chánh án Tòa án nhân dân tối cao ban hành các giải đáp vướng mắc nghiệp vụ để các Tòa án tham khảo, vận dụng. Cách làm này đã kịp thời tháo gỡ nhiều vướng mắc về áp dụng pháp luật trong quá trình giải quyết các loại vụ án. Đến nay, Tòa án nhân dân tối cao đã ban hành 08 Giải đáp và 04 thông báo giải đáp về các vấn đề vướng mắc về hình sự, hành chính, dân sự trong thực tiễn xét xử. Bên cạnh đó, hàng năm, Tòa án nhân dân tối cao đã ban hành hàng trăm công văn hướng dẫn, trao đổi nghiệp vụ với các Tòa án nhân dân địa phương và các cơ quan hữu quan.

Ngoài ra, Tòa án nhân dân tối cao còn tổ chức nhiều hội thảo, hội nghị quán triệt, tập huấn, tổng kết hàng năm như: Sơ kết 05 năm thi hành Hiến pháp năm 2013, Luật Tổ chức Tòa án nhân dân năm 2014; Hội nghị tập huấn chuyên sâu về các nội dung mới của bộ luật, luật, pháp lệnh..., qua đó phổ biến, quán triệt quy định của văn bản quy phạm pháp luật, rút kinh nghiệm đối với các sai sót của các Tòa án nhân dân trong công tác xét xử, góp phần tạo sự chuyển biến tích cực về chất lượng giải quyết, xét xử các loại vụ án.

c) Về phát triển án lệ

Phát triển án lệ là nhiệm vụ mới của Tòa án nhân dân tối cao được ghi nhận trong Luật Tổ chức Tòa án nhân dân năm 2014^[11]; nguyên tắc áp dụng án lệ trong xét xử đã được ghi nhận trong Bộ luật Dân sự năm 2015, Bộ luật Tố tụng dân sự năm 2015 và Luật Tố tụng hành chính năm 2015.

Để triển khai thực hiện nhiệm vụ này, Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao đã ban hành Nghị quyết số 03/2015/NQ-HĐTP ngày 28/10/2015 và Nghị quyết số 04/2019/NQ-HĐTP ngày 18/6/2019 (thay thế Nghị quyết số 03/2015/NQ-HĐTP ngày 28/10/2015) về quy trình lựa chọn, công bố và áp dụng án lệ; Chánh án Tòa án nhân dân tối cao đã ban hành Chỉ thị số 04/2016/CT-CA ngày 30/5/2016 về tăng cường công tác phát triển và công bố án lệ. Tính đến tháng 11/2022, Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao đã ban hành được 56 án lệ, trong đó có 11 án lệ về hình sự, 31 án lệ về dân sự, hôn nhân và gia đình, 10 án lệ về kinh doanh thương mại, 03 án lệ về hành chính và 01 án lệ về lao động (Phụ lục 03).

Ngay sau khi án lệ được công bố, các Tòa án đã viện dẫn, áp dụng án lệ khi giải quyết các vụ việc tương tự. Đến ngày 30/9/2022, đã có 1190 bản án, quyết định của Tòa án đã viện dẫn áp dụng án lệ.

Trên cơ sở các án lệ được ban hành, Tòa án nhân dân tối cao đã tổ chức nghiên cứu, xây dựng 03 cuốn “Án lệ và Bình luận”, Quyển I, II và III với nội dung tập hợp 39 án lệ đã được ban hành và những bình luận về từng án lệ.

Bên cạnh đó, Tòa án nhân dân tối cao đã xây dựng và đưa vào hoạt động Trang tin điện tử về án lệ để kịp thời đăng tải các tin tức, sự kiện liên quan đến án lệ; các bản án, quyết định được đề xuất lựa chọn, phát triển thành án lệ, các dự thảo án lệ; các án lệ đã được công bố và tạo điều kiện cho mọi chủ thể nghiên cứu, bình luận, góp ý kiến đối với các án lệ, dự thảo án lệ. Đến nay, đã có gần 970.000 lượt truy cập vào Trang tin điện tử về án lệ của Tòa án nhân dân tối cao.

Về thực hiện các chức năng, nhiệm vụ chuyên môn của Tòa án quân sự

Tòa án quân sự Trung ương đã chỉ đạo các Tòa án quân sự chủ động, tích cực giải quyết tốt các vụ án thuộc thẩm quyền, quán triệt chủ trương, đường lối, chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước trong giải quyết án. Từ năm 2015 đến nay, các Tòa án quân sự đã xét xử sơ thẩm 910 vụ/1909 bị cáo; xét xử phúc thẩm 224 vụ/543 bị cáo; xét xử giám đốc thẩm 10 vụ/31 bị cáo. Các phán quyết của Hội đồng xét xử các Tòa án quân sự đều có căn cứ, dựa trên kết quả tranh tụng tại phiên tòa; hình phạt áp dụng đối với các bị cáo tương xứng với tính chất, mức độ nguy hiểm và yêu cầu đấu tranh phòng, chống tội phạm. Các bản án đã tuyên đều đảm bảo đúng người, đúng tội, không có trường hợp nào xét xử oan người không có tội. Chất lượng xét xử của các Tòa án quân sự được giữ vững và nâng lên, đồng thời với thực hiện tốt công tác giám đốc xét xử, thi hành án hình sự, quản lý lý lịch tư pháp, tuyên truyền pháp luật...

Công tác giám đốc, kiểm tra hoạt động xét xử của Tòa án quân sự Trung ương đối với các Tòa án quân sự cấp dưới và của Tòa án quân sự cấp quân khu đối với Tòa án quân sư khu vực được tiến hành thường xuyên và có nền nếp. Chế độ hoạt động của Ủy ban Thẩm phán được duy trì nghiêm túc theo chức năng, nhiệm vụ luật định; kịp thời giải quyết vướng mắc và thống nhất áp dụng pháp luật trong xét xử; đã phát hiện được những thiếu sót, kịp thời nhắc nhở và rút kinh nghiệm đối với các sai sót của Tòa án quân sự cấp dưới.^[12]

Việc thực hiện tổng kết kinh nghiệm xét xử được Tòa án quân sự trung ương tổ chức thường xuyên thông qua các hội nghị sơ kết, tổng kết và tập huấn nghiệp vụ hàng năm. Thông qua đó, các Tòa án quân sự quân khu và tương đương, các Tòa án quân sự khu vực nêu ra những vướng mắc, bất cập về áp dụng pháp luật trong xét xử các vụ án hình sự, trên cơ sở những vướng mắc, bất cập các Tòa án quân sự đã nêu, Ủy ban Thẩm phán Tòa án quân sự trung ương có giải đáp hoặc xây dựng nội dung tập huấn nghiệp vụ xét xử, tiến hành tập huấn vào tháng 6 hàng năm để nâng cao trình độ, năng lực chuyên môn, nghiệp vụ xét xử; qua đó góp phần nâng cao chất lượng giải quyết các vụ án hình sự thuộc thẩm quyền.

Tòa án quân sự trung ương đã chủ trì, phối hợp với các đơn vị chức năng của Quân đội, Tòa án nhân dân tối cao và các cơ quan, ban, ngành Trung ương thực hiện xây dựng, ban hành nhiều văn bản quy phạm pháp luật^[13]; tham gia ý kiến đề nghị sửa đổi, bổ sung văn bản quy phạm pháp luật theo đề nghị của các Bộ, Ban, ngành Trung ương; nội dung tham gia đóng góp đảm bảo thời gian, chất lượng; đề xuất được nhiều vấn đề mang tính chiến lược, thiết thực, được các cơ quan đánh giá cao. Hiện tại, Tòa án quân sự Trung ương được Tòa án nhân dân tối cao giao nhiệm vụ chủ trì xây dựng dự thảo Thông tư quy định về thẩm quyền xét xử của Tòa án quân sự (thay thế Thông tư số 01/2005/TTLT- TANDTC-VKSNDTC-BQP-BCA ngày 18/4/2005 trong 2022).

Về việc thực hiện công tác thanh tra, giám sát Thẩm phán, giải quyết đơn thư khiếu nại, tố cáo

Ngày 19/6/2017, Chánh án Tòa án nhân dân tối cao ban hành Quy định xử lý trách nhiệm người giữ chức danh tư pháp trong Tòa án nhân dân (ban hành kèm theo Quyết định số 120/QĐ-CA). Ngày 04/7/2018, thay mặt Hội đồng tuyển chọn, giám sát Thẩm phán Quốc gia, Chánh án Tòa án nhân dân tối cao đã ký ban hành “Bộ Quy tắc về chuẩn mực đạo đức và ứng xử của Thẩm phán” làm cơ sở để các Thẩm phán tự rèn luyện, cơ quan quản lý đánh giá, khen thưởng, kỷ luật và nhân dân, xã hội giám sát hoạt động của các Thẩm phán. Bộ Quy tắc này được gửi tới các Đoàn Đại biểu Quốc hội và Hội đồng nhân dân cấp tỉnh, cấp huyện để phối hợp thực hiện công tác giám sát đối với các Thẩm phán.

Công tác giải quyết đơn khiếu nại, tố cáo và tiếp công dân trong được thực hiện nghiêm túc; không để xảy ra tình trạng đơn thư tồn đọng, kéo dài; các trường hợp cán bộ, công chức Toà án có sai phạm đều được xử lý nghiêm minh.

Về việc thực hiện công tác hợp tác quốc tế

Trong những năm qua, hệ thống Tòa án nhân dân ngày càng tăng cường hội nhập quốc tế và đạt được nhiều thành tựu. Tòa án nhân dân đã mở rộng hợp tác với Tòa án các nước, các tổ chức khác trong lĩnh vực tư pháp và pháp luật cả về đa phương và song phương. Về hợp tác song phương, cho đến nay, Tòa án nhân dân tối cao đã ký 19 thỏa thuận hợp tác trong lĩnh vực tư pháp với Tòa án tối cao các nước trên thế giới. Về hợp tác đa phương, Chánh án Tòa án nhân dân tối cao là thành viên Hội đồng Chánh án các nước ASEAN và đảm nhiệm thành công vai trò chủ tịch Hội đồng nhiệm kỳ 2020-2021. Tòa án nhân dân tối cao cũng tham gia tích cực vào Hội nghị Chánh án các nước châu Á- Thái Bình Dương và đóng vai trò tích cực trong việc tổ chức Hội nghị Tòa án các tỉnh biên giới ba nước Việt Nam, Cam-pu-chia và Lào.

Tòa án nhân dân tối cao đã thực hiện nhiều chương trình, dự án hỗ trợ kỹ thuật^[14], đóng góp đáng kể vào việc triển khai thực hiện nhiệm vụ của hệ thống Tòa án nhân dân trong công cuộc cải cách tư pháp, chủ yếu trên các lĩnh vực như: công tác xây dựng pháp luật^[15]; bồi dưỡng nâng cao kiến thức và kỹ năng xét xử^[16]; phát triển án lệ và công khai bản án^[17]; về tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin trong hệ thống Tòa án nhân dân^[18]; về thành lập Tòa gia đình và người chưa thành niên^[19]; xây dựng và phát triển Học viện Tòa án.^[20]

Đồng thời, đáp ứng yêu cầu giải quyết các vụ việc, Tòa án nhân dân tối cao đã tăng cường công tác hợp tác tư pháp quốc tế, thực thi hiện quả các điều ước; phối hợp với cơ quan liên quan nghiên cứu gia nhập Hội nghị La Hay về tư pháp quốc tế; tích cực tham gia đoàn công tác của Chính phủ tham dự các phiên họp của Liên hợp quốc, đoàn đánh giá các công ước quốc tế mà Việt Nam là thành viên^[21]; triển khai kế hoạch thực hiện nhằm thực thi có hiệu quả nghĩa vụ của thành viên đối với các công ước đã tham gia.

Bên cạnh đó, Toà án nhân dân tối cao tham gia Ban Chỉ đạo xây dựng Đề án thành lập Cơ quan Nhân quyền quốc gia Việt Nam, tham gia hiệu quả cong tác xây dựng các văn bản pháp luật về hợp tác quốc tế do bộ, ngành khách chủ trì^[22], tham gia góp ý kiến đối với các vấn đề hợp tác quốc tế có liên quan đến Tòa án nhân dân^[23].

Về việc thực hiện công tác đào tạo, bồi dưỡng

Công tác đào tạo, bồi dưỡng, tập huấn chuyên môn nghiệp vụ cho cán bộ, công chức được Tòa án đặc biệt chú trọng và tăng cường; đổi mới mạnh mẽ theo hướng thực chất và hiệu quả, tăng mạnh về số lượng và đối tượng được tham gia đào tạo; đổi mới giáo trình tài liệu và phương pháp giảng dạy, học tập; đa dạng hình thức đào tạo, bồi dưỡng, tập huấn. Cụ thể:

- Xây dựng Đề án “Nâng cao năng lực và mở rộng quy mô Trường Cán bộ Tòa án” nhằm chuẩn hóa công tác đào tạo, bồi dưỡng nghiệp vụ cho Thẩm phán, Thẩm tra viên, Thư ký Tòa án và cán bộ của hệ thống Tòa án. Ngày 30/7/2015, Thủ tướng Chính phủ đã có Quyết định 1191/QĐ-TTg thành lập Học viện Tòa án nhằm từng bước kiện toàn nhiệm vụ đào tạo, bồi dưỡng, nâng cao đội ngũ cán bộ của ngành có chất lượng cao, đủ năng lực chuyên môn, phẩm chất đạo đức đáp ứng được yêu cầu chung của phát triển của đất nước cũng như chiến lược Cải cách tư pháp. Ngay sau khi Học viện Tòa án được thành lập, Ban Cán sự đảng Tòa án nhân dân tối cao đã tập trung chỉ đạo việc kiện toàn về tổ chức bộ máy, củng cố đội ngũ giảng viên và tiếp tục đầu tư cơ sở vật chất, trang thiết bị phục vụ cho hoạt động của Học viện. Đến nay, tổ chức bộ máy của Học viện Tòa án đã được kiện toàn đầy đủ với 13 khoa, phòng. Đội ngũ giảng viên của Học viện cũng được tăng cường về số lượng và nâng cao về chất lượng^[24]. Cơ chế tổ chức đào tạo, bồi dưỡng của Học viện đã được đổi mới mạnh mẽ; cơ sở vật chất, kinh phí cho công tác  đào tạo, bồi  dưỡng được đầu tư có trọng tâm, trọng điểm.

 Các chương trình đào tạo, bồi dưỡng được xây dựng phù hợp với yêu cầu công việc, bảo đảm đào tạo, bồi dưỡng vừa rộng, vừa chuyên sâu, kết hợp giữa rèn luyện đạo đức, tác phong với bồi dưỡng chuyên môn, giữa lý thuyết với kỹ năng nghiệp vụ Tòa án^[25] và bám sát yêu cầu nhiệm vụ chính trị của Tòa án nhân dân. Công tác đào tạo đại học được triển khai thực hiện bước đầu đạt kết quả tốt, Học viện Tòa án đã tiến hành tuyển sinh 05 khóa đào tạo Đại học chuyên ngành Luật với tổng số 1.428 học viên^[26]. Hiện nay, Học viện Tòa án đã có thêm chức năng đào tạo sau đại học. Bên cạnh đó, công tác đào tạo nghề (đào tạo nghiệp vụ xét xử, đào tạo nghiệp vụ Thư ký Tòa án) cũng đã được nâng cao về chất lượng cũng như số lượng các lớp đào tạo. Nếu như trước đây việc đào tạo nghiệp vụ xét xử phải theo chỉ tiêu hàng năm tại Học viện Tư pháp (thuộc Bộ Tư pháp) thì sau khi Học viện Tòa án được thành lập, công tác đào tạo, bồi dưỡng của Tòa án nhân dân mang tính chủ động và hiệu quả hơn rất nhiều^[27]. Các lớp đào tạo được mở ra liên tục đã đáp ứng được nhu cầu được đào tạo, bồi dưỡng của cán bộ, công chức Tòa án nhân dân. Công tác tập huấn nghiệp vụ định kỳ cho Thẩm phán cũng được triển khai đồng bộ, góp phần nâng cao kỹ năng nghiệp vụ của Thẩm phán và chất lượng xét xử của Tòa án.

Việc tổ chức thi tuyển chọn Thẩm phán sơ cấp, Thẩm phán trung cấp, Thẩm phán cao cấp; thi nâng ngạch Thẩm phán; thi nâng ngạch Thẩm tra viên, Thư ký Tòa án được diễn ra một cách khách quan, công bằng. Từ khi Luật tổ chức Tòa án nhân dân năm 2014 có hiệu lực đến nay, Tòa án nhân dân tối cao đã tổ chức thành công 15 cuộc thi tuyển chọn, nâng ngạch Thẩm phán^[28]; 03 kỳ thi nâng ngạch Thẩm tra viên chính, Thư ký viên chính^[29].

• Tòa án nhân dân tối cao đã ban hành Kế hoạch đào tạo, bồi dưỡng cán bộ, công chức, viên chức Tòa án nhân dân giai đoạn 2016-2020 và định hướng đến năm 2025 với nhiều hình thức đào tạo, đào tạo lại, bồi dưỡng về chuyên môn nghiệp vụ, trình độ quản lý, kỹ năng thực hiện công tác dân vận, ngoại ngữ, tin học... và bồi dưỡng lý luận chính trị phù hợp với từng loại đối tượng như cán bộ có chức danh tư pháp, cán bộ lãnh đạo, quản lý, cán bộ nghiên cứu, chuyên gia, công chức hành chính tư pháp^[30]... Hằng năm, Tòa án nhân dân tối cao đều tổ chức các lớp đào tạo nghiệp vụ xét xử, các lớp bồi dưỡng, tập huấn cho cán bộ, Thẩm phán Tòa án các cấp^[31], trong đó tập trung vào việc triển khai thi hành các văn bản pháp luật mới, các vướng mắc trong thực tiễn xét xử...
• Từ năm 2018, với việc ứng dụng công nghệ thông tin, Tòa án nhân dân tối cao đã duy trì tổ chức tập huấn trực tuyến hàng tháng cho toàn thể đội ngũ Thẩm phán và công chức có chức danh tư pháp trong toàn hệ thống^[32].

- Tòa án nhân dân các cấp đã phối hợp với Viện kiểm sát nhân dân tổ chức các Phiên tòa rút kinh nghiệm, qua đó giúp các Thẩm phán đề cao tinh thần trách nhiệm trong chuẩn bị xét xử, nâng cao kinh nghiệm tổ chức phiên tòa. Các Tòa án nhân dân cấp tỉnh cũng đã chủ động xây dựng kế hoạch và tổ chức các lớp bồi dưỡng, tập huấn chuyên môn nghiệp vụ cho Thẩm phán, công chức và Hội thẩm nhân dân thuộc quyền quản lý, cũng như cử cán bộ, công chức tham gia các lớp đào tạo, bồi dưỡng lý luận chính trị, quản lý nhà nước tại địa phương.

Về đảm bảo kinh phí hoạt động, cơ sở vật chất và phương tiện làm việc của các Tòa án nhân dân

Giai đoạn 2016-2022 là thời gian, kinh phí hoạt động, cơ sở vật chất và phương tiện làm việc của các Tòa án nhân dân được tăng cường quan tâm, cải thiện đáng kể và sử dụng hiệu quả; cơ chế phân bổ ngân sách cho Tòa án dần được hoàn thiện, việc đầu tư xây dựng trụ sở các Tòa án và trang bị phương tiện phục vụ công tác xét xử được ưu tiên. Kinh phí tự chủ được giao 01 lần ngay từ đầu năm và không phân theo nhóm nên có thể phần nào đáp ứng kịp thời và sát thực với nhiệm vụ chi thực tế của từng đơn vị. Kinh phí không tự chủ được phân bổ theo đúng dự toán đã được Bộ Tài chính thông báo. Thực hiện cơ chế địa phương hỗ trợ kinh phí cho các Tòa án nhân dân từ khoản vượt thu ngân sách địa phương.

Triển khai sắp xếp lại, xử lý tài sản công theo Nghị định 167/2017/NĐ- CP ngày 31/12/2017 của Thủ tướng Chính phủ đối với các cơ sở nhà, đất của Tòa án nhân dân trên địa bàn các tỉnh, thành phố, Tòa án nhân dân tối cao đã hoàn thành xong các thủ tục để gửi Bộ Tài chính ban hành quyết định về phương án xử lý, sắp xếp lại đối với 76 cơ sở nhà, đất của Tòa án nhân dân trên địa bàn các tỉnh, thành phố; thực hiện xong Đề án “Trang bị phương tiện làm việc của hệ thống Tòa án nhân dân giai đoạn III (2014-2018)”^[33]; xây dựng và triển khai Đề án “Trang bị phương tiện làm việc của hệ thống Tòa án nhân dân giai đoạn IV (2020-2024)” và được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt với tổng kinh phí là 1.425 triệu đồng^[34].

Trên cơ sở vốn đầu tư được Chính phủ giao, Tòa án nhân dân tối cao đã đầu tư hoàn thành 124 dự án xây dựng trụ sở làm việc của Tòa án nhân dân các cấp. Trong đó, nổi bật là việc hoàn thành trụ sở làm việc của Tòa án nhân dân tối cao tại số 43 phố Hai Bà Trưng, Hoàn Kiếm, Hà Nội; trụ sở 03 Tòa án nhân dân cấp cao; trụ sở Học viện Tòa án; một số Tòa án tỉnh và trụ sở làm việc của 35 đơn vị Tòa án nhân dân cấp huyện chưa có trụ sở chính thức do thực hiện chia tách địa giới hành chính. Qua đó, các công trình, trụ sở của Tòa án khang trang, hiện đại hơn, có vị trí phù hợp quy hoạch của địa phương, thuận tiện giao thông để người dân dễ tiếp cận; công năng sử dụng phù hợp với hoạt động xét xử, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ theo tinh thần cải cách tư pháp, cơ bản thống nhất về hình thức tương ứng với quy mô biên chế và lượng án, đảm bảo tính trang nghiêm, tương xứng với vị trí của cơ quan tư pháp, công trình có giá trị mỹ thuật cao, tăng vẻ đẹp đô thị địa phương, tạo ra diện mạo mới, chấm dứt thời kỳ các Tòa án cấp huyện đi thuê trụ sở, cải thiện đáng kể điều kiện làm việc của toàn hệ thống.

Về việc ứng dụng công nghệ thông tin trong hoạt động của Tòa án nhân dân

Trước yêu cầu nhiệm vụ cải cách tư pháp trong tình hình mới. Đặc biệt, từng bước thực hiện cam kết quốc tế là hoàn thành việc xây dựng Tòa án điện tử vào năm 2025 theo Nghị quyết của Hội nghị Chánh án khu vực ASEAN, trong thời gian qua, bằng nguồn vốn ngân sách nhà nước, sự quan tâm của Chính phủ và sự hỗ trợ của các tổ chức quốc tế, hệ thống Tòa án đã không ngừng cải tiến, nâng cao các điều kiện về cơ sở hạ tầng công nghệ thông tin, triển khai xây dựng và đưa vào sử dụng nhiều hệ thống công nghệ thông tin bước đầu giúp cho các hoạt động của Tòa án được thực hiện một cách chuyên nghiệp, công khai, minh bạch hơn, giảm bớt khối lượng công việc hành chính của Tòa án, góp phần hỗ trợ Thẩm phán trong hoạt động chuyên môn; đặc biệt nâng cao hiệu quả chỉ đạo điều hành và giúp người dân dễ dàng tiếp cận công lý. Cụ thể:

     Về hạ tầng kỹ thuật: Đã xây dựng Trung tâm tích hợp dữ liệu đạt chuẩn Tier II dùng chung cho các Tòa án và Trung tâm giám sát điều hành Tòa án nhân dân đặt tại Tòa án nhân dân tối cao để lưu trữ tập trung, thống nhất toàn bộ thông tin, dữ liệu của các Tòa án; bảo đảm an toàn, an ninh thông tin dữ liệu; cung cấp đủ tài nguyên đáp ứng yêu cầu triển khai các hệ thống công nghệ thông tin, phần mềm nội bộ dùng chung của Tòa án đáp ứng yêu cầu triển khai Tòa án điện tử. Đồng thời, thực hiện được việc giám sát, theo dõi tình trạng hoạt động, an toàn thông tin các hệ thống công nghệ thông tin của Tòa án; giám sát, theo dõi các thông tin liên quan đến hoạt động của Tòa án trên không gian mạng; theo dõi, tổng hợp thông tin về tình hình hoạt động và chỉ đạo điều hành của các Tòa án; hỗ trợ người dân xử lý các vấn đề liên quan đến việc sử dụng các nền tảng trực tuyến của Tòa án.

Các Tòa án đã được trang bị, lắp đặt thiết bị truyền hình hội nghị; hệ thống mạng WAN, LAN, đường truyền Internet tốc độ cao phục vụ cho các cán bộ, công chức Tòa án chia sẻ được thông tin, dữ liệu và tài nguyên trong nội bộ đơn vị và truy cập Internet khai thác thông tin phục vụ cho công việc chuyên môn; ngoài ra thông qua hệ thống mạng Internet các Tòa án kết nối về Trung tâm dữ liệu Tòa án nhân dân đặt tại Tòa án nhân dân tối cao để cập nhật, khai thác thông tin dữ liệu trên các phần mềm nội bộ dùng chung; 100% cán bộ công chức được cung cấp máy tính để bàn, máy in có nối mạng để phục vụ công việc; có 517/1.528 phòng xử án của các Tòa án được lắp đặt hệ thống âm thanh để phục vụ công tác xử án.

Về hệ thống thông tin, phần mềm ứng dụng: Trong thời gian qua, với mục tiêu nâng cao hiệu quả quản trị Tòa án, Tòa án nhân dân tối cao xây dựng, đưa vào sử dụng các hệ thống thông tin, phần mềm ứng dụng, như: Cổng Thông tin điện tử Toà án nhân dân tối cao^[35] và 67 Trang thông tin điện tử Tòa án nhân dân các cấp; Trang thông tin điện tử công bố bản án, quyết định của Toà án và Án lệ^[36]; Dịch vụ công đăng ký trực tuyến cấp sao bản án, tài liệu trong hồ sơ vụ án^[37]; Dịch vụ công gửi, nhận đơn khởi kiện, tài liệu, chứng cứ và cấp tống đạt, thông báo văn bản tố tụng của Toà án bằng phương tiện điện tử^[38]. Đồng thời, để giúp cho người dân và doanh nghiệp dễ dàng tiếp cận, sử dụng các dịch vụ công của Tòa án, Tòa án nhân dân tối cao đã phối hợp với Văn phòng Chính phủ và các bộ, ban, ngành có liên quan tích hợp 05 dịch vụ công của Toà án nhân dân lên Cổng dịch vụ công quốc gia, gồm: (i) Gửi, nhận đơn khởi kiện, tài liệu, chứng cứ và cấp, tống đạt, thông báo văn bản tố tụng trực tuyến; (ii) Đăng ký trực tuyến cấp sao bản án, tài liệu trong hồ sơ vụ án; (iii) Công bố bản án, quyết định của Toà án; (v) Án lệ và Nghị quyết của Hội đồng Thẩm phán Toà án nhân dân tối cao.

Từ đó, bước đầu tạo dựng môi trường giao tiếp điện tử giúp người dân dễ dàng theo dõi tình hình hoạt động của Tòa án, tra cứu các bản án, quyết định của Tòa án có hiệu lực pháp luật đã được công khai, các văn bản pháp luật, án lệ, thông báo thụ lý các vụ việc, tuyên bố phá sản, kết quả ủy thác tư pháp, tìm kiếm người vắng mặt nơi cư trú,... góp phần nâng cao chất lượng xét xử, chất lượng bản án, quyết định của Tòa án, tăng cường tính công khai, minh bạch trong hoạt động của Tòa án, củng cố niềm tin của người dân vào hoạt động của Tòa án, là phương thức để bảo đảm quyền tiếp cận thông tin , tăng cường sự giám sát của cơ quan, tổ chức, cá nhân đối với hoạt động xét xử của Tòa án.

      Về phần mềm ứng dụng nội bộ: Nghiên cứu và đưa vào sử dụng các phần mềm như Phần mềm thống kê - số liệu các loại án^[39]; Phần mềm quản lý việc thụ lý, giải quyết đơn đề nghị giám đốc thẩm, tái thẩm^[40]; Phần mềm quản lý cán bộ công chức^[41]; Phần mềm quản lý công tác thi đua, khen thưởng; Hệ thống phần mềm quản lý số hóa hồ sơ vụ án; Hệ thống phần mềm quản lý tài sản nhà nước; Phần mềm thư điện tử; Hệ thống hội nghị truyền hình trực tuyến đến hơn 800 điểm cầu trong hệ thống TAND^[42]; Phần mềm quản lý các loại án tổng hợp^[43].

Ngoài ra, công tác đảm bảo an toàn, an ninh thông tin và phát triển nguồn nhân lực công nghệ thông tin cũng ngày càng được quan tâm, góp phần bảo đảm cho hoạt động ứng dụng công nghệ thông tin và bước đầu xây dựng Tòa án điện tử.

Về công tác thi đua, khen thưởng của Tòa án nhân dân

Hàng năm, Hội đồng thi đua-khen thưởng Tòa án nhân dân đều tổ chức phát động phong trào thi đua phù hợp với chức năng, nhiệm vụ, đặc điểm tình hình của cơ quan, đơn vị, địa phương; bám sát sự lãnh đạo, chỉ đạo của Ban Cán sự đảng, Chánh án Tòa án nhân dân tối cao về nhiệm vụ trọng tâm công tác Tòa án hằng năm. Các phong trào thi đua đều xác định rõ mục tiêu, đối tượng, nội dung, tiêu chí, phạm vi thi đua cụ thể, rõ ràng, dễ hiểu, dễ thực hiện, nhằm hoàn thành tốt các chỉ tiêu nhiệm vụ công tác theo các Nghị quyết của Quốc hội và Chỉ thị của Chánh án Tòa án nhân dân tối cao. Các hoạt động thi đua được tổ chức theo các Cụm thi đua và có Đại hội thi đua yêu nước, Hội nghị điển hình tiên tiến các cấp.

Công tác khen thưởng được thực hiện đúng theo Luật Thi đua, khen thưởng và các văn bản quy định chi tiết, hướng dẫn của Chính phủ, Hội đồng Thi đua-Khen thưởng Trung ương; đề ra các giải pháp tăng cường đổi mới, nâng cao chất lượng công tác khen thưởng; chú trọng khen thưởng các tập thể đơn vị nhỏ, công chức, người lao động trực tiếp; ban hành Quy chế khen thưởn đột xuất, tăng cường khen thưởng đột xuất đối với Thẩm phán, công chức lập thành tích xuất sắc trong công tác xét xử các vụ án lớn về tham nhũng, kinh tế, các vụ án điển hình về cải cách tư pháp, được dư luận xã hội quan tâm, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ chính trị của Tòa án nhân dân.

Trung bình mỗi năm, Thường trực Hội đồng Thi đua-Khen thưởng Tòa án nhân dân tiếp nhận và thẩm định trên 4.000 hồ sơ đề nghị khen thưởng các loại (cấp Nhà nước, cấp Tòa án nhân dân tối cao) bảo đảm kịp thời, đúng quy định; không có khiếu nại, tố cáo. Trong phong trào thi đua hằng năm do Tòa án nhân dân các cấp phát động, có hàng nghìn tập thể, cá nhân đã được Chánh án Tòa án nhân dân các cấp và lãnh đạo các địa phương tặng thưởng Bằng khen, Giấy khen, các danh hiệu “Chiến sỹ thi đua”, “Lao động tiên tiến”... do đã lập thành tích xuất sắc đột xuất trong phong trào thi đua. Tòa án nhân dân cũng đặc biệt chú trọng kịp thời khen thưởng đối với nhiều tập thể, cá nhân trong thực hiện 14 giải pháp nâng cao chất lượng công tác xét xử.

Công tác phát hiện, bồi dưỡng, tổng kết và nhân điển hình tiên tiến trong phong trào thi đua yêu nước luôn được quan tâm chú trọng ; các Tòa án nhân dân xây dựng chương trình, kế hoạch xây dựng điển hình tiên tiến, chú trọng phát hiện các nhân tố mới, gương tập thể, cá nhân điển hình hoàn thành xuất sắc các chỉ tiêu thi đua của năm để bồi dưỡng, nhân rộng, thông qua việc báo cáo điển hình tại Hội nghị sơ kết, tổng kết phong trào thi đua hằng năm của các Cụm thi đua và của các Tòa án nhân dân; sửa đổi Quy chế vinh danh Thẩm phán theo hướng đơn giản hóa thủ tục, quy trình xét tặng, tạo điều kiện cho các Thẩm phán có năng lực chuyên môn giỏi, thực hiện tốt chức trách của người Thẩm phán được vinh danh, tạo động lực để Thẩm phán Tòa án nhân dân các cấp tích cực phấn đấu, nâng cao năng lực chuyên môn, trau dồi phẩm chất đạo đức, lối sống, góp phần nâng cao chất lượng công tác.

HÀ XUÂN