Hoàng Văn D có được áp dụng tình tiết “Phạm tội lần đầu và thuộc trường hợp ít nghiêm trọng”

Ngày 12/4/2018, Hoàng Văn D, sinh năm 1999 và Nguyễn Văn K, sinh năm 2006 thực hiện hành vi trộm cắp tài sản trị giá 2.500.000 đồng trên địa bàn huyện X nhưng không bị phát hiện. Ngày 27/4/2018, Hoàng Văn D và và Nguyễn Văn K tiếp tục thực hiện hành vi trộm cắp tài sản trị giá 10.000.000 đồng trên địa bàn huyện Y (giáp huyện X) thì bị phát hiện. Quá trình điều tra, Cơ quan điều tra huyện Y ra Quyết định khởi tố bị can Hoàng Văn D tội trộm cắp tài sản theo Điều 173 BLHS năm 2015. Sau đó, Cơ quan điều tra huyện X ra Quyết định khởi tố bị can Hoàng Văn D tội trộm cắp tài sản theo Điều 173 BLHS năm 2015. Tuy nhiên, cơ quan điều tra huyện X và Y không nhập vụ án.

Ngày 13/7/2018, TAND huyện Y đưa vụ án ra  xét xử và tuyên phạt bị cáo Hoàng Văn D 09 tháng tù giam về tội trộm cắp tài sản. Ngày 20/8/2018, TAND huyện X đưa vụ án ra xét xử đối với Hoàng Văn D. Trong vụ án mà Tòa án huyện X đưa ra xét xử thì Hoàng Văn D phạm tội thuộc trường hợp ít nghiêm trọng thì đã rõ nhưng hiện có quan điểm khác nhau về việc Hoàng Văn D có thuộc trường hợp phạm tội lần đầu hay không?

Đây là vụ án có những cách hiểu khác nhau.

“Phạm tội lần đầu và thuộc trường hợp ít nghiêm trọng” là tình tiết giảm nhẹ trách nhiệm hình sự được quy định tại tại điểm h khoản 1 Điều 46 BLHS năm 1999 (hoặc điểm i khoản 1 Điều 51 BLHS năm 2015). Trường hợp nào được xem là “Phạm tội lần đầu” cũng đã được TANDTC giải đáp tại Công văn số 01/2017/GĐ-TANDTC ngày 7/4/2017 về giải đáp một số vấn đề nghiệp vụ (Công văn số 01/2017/GĐ-TANDTC) và Nghị quyết số 01/2018/NQ-HĐTP ngày 24 /4/2018 của Hội đồng Thẩm phán TANDTC về hướng dẫn áp dụng Điều 66 và Điều 106 của BLHS về tha tù trước thời hạn có điều kiện (Nghị quyết số 01/2018/NQ-HĐTP).

Theo điểm 4 phần I Công văn số 01/2017/GĐ-TANDTC thì: “Phạm tội lần đầu là từ trước đến nay chưa phạm tội lần nào. Nếu trước đó đã phạm tội và bị kết án, nhưng đã được xóa án tích hoặc chưa bị kết án, nhưng đã hết thời hiệu truy cứu trách nhiệm hình sự hoặc chưa bị kết án, chưa hết thời hiệu truy cứu trách nhiệm hình sự nay bị truy cứu trách nhiệm hình sự trong cùng lần phạm tội sau, thì không được coi là phạm tội lần đầu.

Phạm tội thuộc trường hợp ít nghiêm trọng là phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây: Phạm tội gây nguy hại không lớn cho xã hội mà mức cao nhất của khung hình phạt đối với tội ấy là đến ba năm tù; Phạm tội nghiêm trọng, rất nghiêm trọng hoặc phạm tội đặc biệt nghiêm trọng nhưng người phạm tội có vị trí, vai trò thứ yếu, không đáng kể trong vụ án có đồng phạm.

Tòa án chỉ áp dụng tình tiết giảm nhẹ trách nhiệm hình sự “phạm tội lần đầu và thuộc trường hợp ít nghiêm trọng” quy định tại điểm h khoản 1 Điều 46 Bộ luật hình sự năm 1999 khi có đủ 02 yếu tố “phạm tội lần đầu” và “thuộc trường hợp ít nghiêm trọng”. Nếu bị cáo phạm tội lần đầu mà không phải thuộc trường hợp ít nghiêm trọng hoặc ngược lại phạm tội thuộc trường hợp ít nghiêm trọng nhưng lần phạm tội này không phải là phạm tội lần đầu thì không áp dụng điểm h khoản 1 Điều 46 Bộ luật hình sự năm 1999 (điểm i khoản 1 Điều 51 Bộ luật hình sự năm 2015) để giảm nhẹ trách nhiệm hình sự cho bị cáo.”

Còn theo khoản 2 Điều 2 Nghị quyết số 01/2018/NQ-HĐTP thì: “… Được coi là phạm tội lần đầu và có thể xem xét nếu thuộc một trong các trường hợp sau đây: a) Trước đó chưa phạm tội lần nào; b) Trước đó đã thực hiện hành vi phạm tội nhưng được miễn trách nhiệm hình sự; c) Trước đó đã thực hiện hành vi phạm tội nhưng được áp dụng biện pháp tư pháp giáo dục tại trường giáo dưỡng; d) Trước đó đã bị kết án nhưng thuộc trường hợp được coi là không có án tích.”

Trở lại vụ án Hoàng Văn D, hiện có hai quan điểm.

“Quan điểm thứ nhất: D không thuộc trường hợp phạm tội lần đầu. Vì trước đó (tức ngày 13/7/2018), D đã bị Tòa án nhân dân huyện Y xử phạt 09 tháng tù về tội trộm cắp tài sản. Tức là D không thuộc trường hợp quy định tại điểm d khoản 2 Điều 2 của Nghị quyết số 01/2018/NQ-HĐTP.

Quan điểm thứ hai cũng là quan điểm tác giả: D thuộc trường hợp phạm tội lần đầu. Bởi vì cụm từ “Trước đó” trong Công văn số 01/2017/GĐ-TANDTC ngày 07/4/2017  của TANDTC hay  Nghị quyết số 01/2018/NQ-HĐTP ngày 24 /4/ 2018 của Hội đồng Thẩm phán TANDTC, theo tác giả hiểu là tính từ thời điểm bị cáo thực hiện hành vi phạm tội mà không phải là thời điểm Tòa án xét xử bị cáo. Cho nên tính từ thời điểm D thực hiện hành vi phạm tội (ngày 12/4/2018) thì D không thực hiện hành vi phạm tội nào khác, nghĩa là “… từ  trước đến nay chưa phạm tội lần nào” hay “Trước chưa phạm tội lần nào” như hướng dẫn tại Công văn số 01/2017/GĐ-TANDTC ngày 07/4/2017 của Tòa án nhân dân tối cáo hay Nghị quyết số: 01/2018/NQ-HĐTP ngày 24 /4/ 2018 của Hội đồng Thẩm phán TANDTC.

Tác giả mong bạn đọc cùng thảo luận trao đổi để nhận thức và áp dụng pháp luật trong thực tiễn cho thống nhất.

 

DƯƠNG TẤN THANH (TAND thị xã Duyên Hải, tỉnh Trà Vinh)