Tranh chấp lối đi chung là đất công thuộc thẩm quyền giải quyết của TAND cấp huyện

Theo quy định tại khoản 9, khoản 14 Điều 26 và Điều 35 BLTTDS 2015, các tranh chấp về “quyền khác đối với tài sản”, bao gồm quyền đối với bất động sản liền kề là tranh chấp dân sự thuộc thẩm quyền giải quyết của Tòa án nhân dân cấp huyện. Cụ thể, khoản 1 Điều 254 BLDS 2015 quy định: “Chủ sở hữu có bất động sản bị vây bọc bởi các bất động sản của các chủ sở hữu khác mà không có hoặc không đủ lối đi ra đường công cộng, có quyền yêu cầu chủ sở hữu bất động sản vây bọc dành cho mình một lối đi hợp lý trên phần đất của họ…”. Quy định này cho thấy, pháp luật dân sự đã thừa nhận quyền có lối đi qua như một quyền dân sự hợp pháp gắn liền với bất động sản và khi quyền này bị xâm phạm thì cá nhân bị thiệt hại có quyền yêu cầu Tòa án bảo vệ. Đồng thời, theo quy định tại khoản 1 Điều 203 Luật Đất đai năm 2013 (được kế thừa tại điểm b khoản 2 Điều 236 Luật Đất đai năm 2024) thì trong trường hợp tranh chấp về quyền sử dụng đất, quyền khác liên quan đến sử dụng đất mà các bên không hòa giải được tại UBND cấp xã thì có quyền khởi kiện tại Tòa án nhân dân có thẩm quyền theo quy định của pháp luật về tố tụng dân sự. Như vậy, mặc dù phần đất tranh chấp là đất công cộng như đường giao thông, ngõ đi chung hoặc mương do Nhà nước quản lý, nhưng nếu tại đó đã hình thành ổn định quyền đi lại hợp pháp của các hộ dân thì việc bị cá nhân khác ngăn cản, lấn chiếm vẫn được xem là hành vi xâm phạm đến quyền dân sự, thuộc phạm vi giải quyết của Tòa án.

Mặt khác, không thể đánh đồng việc đất công do Nhà nước quản lý với việc người dân không có quyền khởi kiện. Bởi lẽ, trên thực tế, nhiều lối đi chung dù nằm trên đất công nhưng được người dân sử dụng ổn định, lâu dài để làm đường tiếp cận duy nhất vào bất động sản của người dân đặc biệt ở khu vực nông thôn, đô thị cũ đã hình thành lối đi chung lâu đời cho nên đã hình thành quyền đi lại có tính chất pháp lý tương đương với quyền sử dụng hợp pháp. Trong những trường hợp như vậy, hành vi xây dựng tường bao, lấn chiếm, dựng công trình gây cản trở quyền đi lại là hành vi xâm phạm đến quyền khác đối với bất động sản mà chủ sở hữu hợp pháp đang sử dụng. Do đó, trong trường hợp các chủ thể khác không có quyền sử dụng mà có hành vi xâm phạm thì đương sự hoàn toàn có quyền khởi kiện tại Tòa án để bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của mình.

Từ những phân tích trên, có thể khẳng định rằng: tranh chấp về lối đi chung kể cả khi phần đất tranh chấp thuộc diện đất công vẫn là tranh chấp dân sự thuộc thẩm quyền giải quyết của TAND cấp huyện.

Trên đây là quan điểm trao đổi của tác giả, kính mong quý độc giả đóng góp ý kiến.

TRẦN VĂN MINH (Tòa án quân sự Khu vực Quân khu 7)

Ảnh minh họa - Nguồn: Internet.