Áp dụng Điều 54 BLHS đối với tội hiếp dâm và tội cưỡng dâm người từ đủ 16 đến dưới 18 tuổi

Bài viết này sẽ cung cấp cơ sở lý luận của việc áp dụng hình phạt dưới mức thấp nhất của khung hình phạt đối với người phạm Tội hiếp dâm người từ đủ 16 tuổi đến dưới 18 tuổi và Tội cưỡng dâm từ đủ 16 tuổi đến dưới 18 tuổi nhìn từ phương diện kỹ thuật lập pháp hình sự.

1. Tội hiếp dâm được quy định tại Điều 141 BLHS là hành vi dùng vũ lực, đe doạ dùng vũ lực hoặc lợi dụng tình trạng không thể tự vệ được của nạn nhân hoặc thủ đoạn khác giao cấu hoặc quan hệ tình dục khác trái với ý muốn của nạn nhân. Như vậy, mặt khách quan của Tội hiếp dâm bao gồm các yếu tố: thủ đoạn thực hiện hành vi; và hành vi giao cấu hoặc quan hệ tình dục khác trái ý muốn của nạn nhân.

- Thủ đoạn thực hiện hành vi giao cấu hoặc quan hệ tình dục khác là dùng vũ lực, đe doạ dùng vũ lực, lợi dụng tình trạng không thể tự vệ được của nạn nhân hoặc thủ đoạn khác. Trong đó: Dùng vũ lực là dùng sức mạnh về thể chất nhằm làm mất khả năng chống cự của nạn nhân như vật ngã, giữ chân tay, bịt miệng, bóp cổ, đấm, đá, trói, xé quần áo nạn nhân... để thoả mãn dục vọng; Đe doạ dùng vũ lực là dùng lời nói hoặc cử chỉ, động tác nhưng chưa tác động trực tiếp vào người nạn nhân để nạn nhân hiểu rằng nếu không cho thủ phạm giao cấu hoặc quan hệ tình dục khác thì có thể bị sử dụng vũ lực ngay; Lợi dụng tình trạng không thể tự vệ được của nạn nhân là lợi dụng hoàn cảnh không gian, thời gian hoặc tình trạng của nạn nhân như nạn nhân một mình trong khu vực vắng người, trong đêm tối, nạn nhân đang ốm đau... để giao cấu hoặc quan hệ tình dục khác; Dùng thủ đoạn khác là trường hợp người phạm tội dùng thủ đoạn không có tính chất bạo lực nhưng làm cho nạn nhân lâm vào tình trạng không thể chống cự như dùng chất gây mê để làm cho nạn nhân ngất xỉu, cho uống rượu say, uống thuốc kích dục để giao cấu.^[1]

- Giao cấu hoặc thực hiện hành vi quan hệ tình dục khác. Trong đó: Giao cấu là hành vi quan hệ tình dục bởi bộ phận sinh dục của con người và có thể là quan hệ tình dục đồng giới hoặc khác giới; Quan hệ tình dục khác là quan hệ tình dục bằng miệng, hậu môn mà không không phải tất cả hai bên đều quan hệ bởi các bộ phận sinh dục của con người. Theo quy định của điều luật, thì hành vi giao cấu hoặc quan hệ tình dục khác phải trái với ý muốn của nạn nhân. Nghĩa là người phạm tội thực hiện hành vi giao cấu hoặc quan hệ tình dục khác không được sự đồng ý của nạn nhân. 

Tội phạm được coi là hoàn thành từ thời điểm có hành động giao cấu hoặc quan hệ tình dục khác và không phụ thuộc vào việc người phạm tội đã giao cấu hoặc đã thỏa mãn nhu cầu tình dục hay chưa.

- Về hình phạt, thì tại Điều 141 BLHS quy định bốn khung hình phạt. Cụ thể:

+ Người nào hiếp dâm người đã thành niên (từ đủ 18 tuổi trở lên) và bị kết án theo quy định tại khoản 1, thì bị phạt tù từ 02 năm đến 07 năm;

+ Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây thì bị kết án theo quy định tại khoản 2 và bị phạt tù từ 07 năm đến 15 năm: Có tổ chức; Đối với người mà người phạm tội có trách nhiệm chăm sóc, giáo dục, chữa bệnh; Nhiều người hiếp một người; Phạm tội 02 lần trở lên; Đối với 02 người trở lên; Có tính chất loạn luân; Làm nạn nhân có thai; Gây thương tích, gây tổn hại cho sức khoẻ hoặc gây rối loạn tâm thần và hành vi của nạn nhân mà tỷ lệ tổn thương cơ thể thương tật từ 31% đến 60%; Tái phạm nguy hiểm.

+ Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây thì bị kết án theo quy định tại khoản 3 và bị phạt tù từ 12 năm đến 20 năm hoặc tù chung thân: Gây thương tích, gây tổn hại cho sức khoẻ hoặc gây rối loạn tâm thần và hành vi của nạn nhân mà tỷ lệ tổn thương cơ thể thương tật từ 61% trở lên; Biết mình bị nhiễm HIV mà vẫn phạm tội; Làm nạn nhân chết hoặc tự sát.

- Theo quy định tại khoản 4 Điều 141 BLHS, thì phạm tội hiếp dâm người từ đủ 16 tuổi đến dưới 18 tuổi bị phạt tù từ 05 năm đến 10 năm. Và phạm tội thuộc một trong các trường hợp quy định tại khoản 2 hoặc khoản 3 điều luật này, thì bị xử phạt theo mức hình phạt quy định tại các khoản đó.

2. Tội cưỡng dâm được quy định tại Điều 143 BLHS là hành vi dùng thủ đoạn khiến người lệ thuộc mình hoặc người đang ở trong tình trạng quẫn bách phải miễn cưỡng giao cấu hoặc miễn cưỡng thực hiện hành vi quan hệ tình dục khác. Theo đó:

- Nạn nhân bị cưỡng dâm là người lệ thuộc người phạm tội hoặc là người không lệ thuộc nhưng đang ở trong tình trạng quẫn bách. Để có thể coi là lệ thuộc, thì người phạm tội phải là người có uy hoặc có quyền hành nhất định đối với nạn nhân. Xét về tính chất, thì sự lệ thuộc có thể là: lệ thuộc về vật chất như được nuôi dưỡng, chăm sóc, giúp đỡ về vật chất; lệ thuộc về công tác như cấp dưới, nhân viên với lãnh đạo hoặc người đang có việc do cơ quan, tổ chức giải quyết, người xin được ký hợp đồng, đề bạt lãnh đạo, v.v.; lệ thuộc về xã hội như giữa giáo viên với học sinh; lệ thuộc về gia đình; lệ thuộc về tín ngưỡng...  Còn người đang ở trong tình trạng quẫn bách là người đang gặp khó khăn lớn khó khắc phục hoặc đang gặp tai họa như người thân bị bệnh hiểm nghèo, bị tai nạn mà gia đình lại nghèo túng, v.v... hoặc nạn nhân bị lạc vào rừng trong đêm tối...^[2]

- Thủ đoạn cưỡng dâm là bất cứ thủ đoạn nào làm cho nạn nhân phải miễn cưỡng giao cấu như doạ dẫm, hứa hẹn, lừa phỉnh, hỗ trợ, giúp đỡ về vật chất, tình cảm... Miễn cưỡng giao cấu là trường hợp nạn nhân mặc dù không muốn nhưng buộc phải đồng ý cho người phạm tội giao cấu hoặc miễn cưỡng thực hiện hành vi quan hệ tình dục khác.

Cũng như Tội hiếp dâm, Tội cưỡng dâm được coi là hoàn thành khi có hành vi giao cấu hoặc thực hiện hành vi quan hệ tình dục khác. 

- Tội cưỡng dâm khác với tội hiếp dâm. Đối với Tội cưỡng dâm, thì nạn nhân có thời gian suy nghĩ cân nhắc có đồng ý hay không không đồng ý cho người phạm tội giao cấu hoặc thực hiện hành vi quan hệ tình dục khác; và cuối cùng là đồng ý. Còn đối với Tội hiếp dâm, thì nạn nhân không có thời gian cân nhắc suy nghĩ có đồng ý hay không đồng ý cho người phạm tội giao cấu hoặc thực hiện hành vi quan hệ tình dục khác mà đã thực sự khiếp sợ, tê liệt ý chí không kháng cự hoặc kháng cự không nổi nên bị kẻ phạm tội giao cấu hoặc thực hiện hành vi quan hệ tình dục khác.

- Về hình phạt, thì tại Điều 143 BLHS quy định bốn khung hình phạt, cụ thể:

+ Người nào cưỡng dâm người đã thành niên (từ đủ 18 tuổi trở lên) và bị kết án theo quy định tại khoản 1, thì bị phạt tù từ 01 năm đến 05 năm;

+ Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị kết án theo quy định tại khoản 2 và bị phạt tù từ 03 năm đến 10 năm: Nhiều người cưỡng dâm một người; Cưỡng dâm 02 lần trở lên; Cưỡng dâm 02 người trở lên; Có tính chất loạn luân; Làm nạn nhân có thai; Gây thương tích, gây tổn hại cho sức khoẻ hoặc gây rối loạn tâm thần và hành vi của nạn nhân mà tỷ lệ tổn thương cơ thể thương tật từ 31% đến 60%; Tái phạm nguy hiểm.

+ Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị kết án theo quy định tại khoản 3 và bị phạt tù từ 10 năm đến 18 năm: Gây thương tích, gây tổn hại cho sức khoẻ hoặc gây rối loạn tâm thần và hành vi của nạn nhân mà tỷ lệ tổn thương cơ thể thương tật từ 61% trở lên; Biết mình bị nhiễm HIV mà vẫn phạm tội; Làm nạn nhân chết hoặc tự sát.

- Theo quy định tại khoản 4 Điều 143 BLHS, thì phạm tội cuỡng dâm người từ đủ 16 tuổi đến dưới 18 tuổi bị phạt tù từ từ 02 năm đến 07 năm. Và phạm tội thuộc một trong các trường hợp quy định tại khoản 2 hoặc khoản 3 Điều 143 BLHS, thì bị xử phạt theo mức hình phạt quy định tại các khoản đó.

3. Khắc phục bất cập

Căn cứ vào cấu tạo điều luật và từ việc phân tích lôgích ngôn ngữ có thể khẳng định:

- Thứ nhất, Điều 141 BLHS quy định hai tội phạm là Tội hiếp dâm người từ đủ 18 tuổi trở lên và Tội hiếp dâm người từ đủ 16 tuổi đếm dưới 18 tuổi. Trong đó:

+ Tội hiếp dâm người từ đủ 18 tuổi trở lên được quy định tại các khoản 1, 2 và 3 Điều 141 BLHS, trong đó khoản 1 là tình tiết định tội và khoản 2, khoản 3 là các tình tiết tăng nặng định khung hình phạt. Khoản 1 Điều 141 BLHS là khung hình phạt nhẹ nhất của điều luật quy định về tội hiếp dâm người từ đủ 18 tuổi trở lên;

+ Tội hiếp dâm người từ đủ 16 tuổi đến dưới 18 tuổi được quy định tại các khoản 4, 2 và 3 Điều 141 BLHS, trong đó đoạn 1 khoản 4 là tình tiết định tội; khoản 2, khoản 3 là các tình tiết tăng nặng định khung hình phạt. Đoạn 1 khoản 4 Điều 141 BLHS là khung hình phạt nhẹ nhất của điều luật quy định về tội hiếp dâm người từ đủ 16 tuổi đếm dưới 18 tuổi.

Do vậy, sẽ là hợp lý nêu BLHS thể hiện các tội phạm này bằng kỹ thuật lập pháp sau đây:

“Điều …. Tội hiếp dâm người từ đủ 18 tuổi trở lên

1. Người nào dùng vũ lực, đe dọa dùng vũ lực hoặc lợi dụng tình trạng không thể tự vệ được của nạn nhân hoặc thủ đoạn khác giao cấu hoặc thực hiện hành vi quan hệ tình dục khác trái với ý muốn của nạn nhân từ đủ 18 tuổi trở lên, thì bị phạt tù từ 02 năm đến 07 năm.

2. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 07 năm đến 15 năm:

a) Có tổ chức;

b) Đối với người mà người phạm tội có trách nhiệm chăm sóc, giáo dục, chữa bệnh;

c) Nhiều người hiếp một người;

d) Phạm tội 02 lần trở lên;

đ) Đối với 02 người trở lên;

e) Có tính chất loạn luân;

g) Làm nạn nhân có thai;

h) Gây thương tích, gây tổn hại cho sức khỏe hoặc gây rối loạn tâm thần và hành vi của nạn nhân mà tỷ lệ tổn thương cơ thể từ 31% đến 60%;

i) Tái phạm nguy hiểm.

3. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 12 năm đến 20 năm hoặc tù chung thân:

a) Gây thương tích, gây tổn hại cho sức khỏe hoặc gây rối loạn tâm thần và hành vi của nạn nhân mà tỷ lệ tổn thương cơ thể 61% trở lên;

b) Biết mình bị nhiễm HIV mà vẫn phạm tội;

c) Làm nạn nhân chết hoặc tự sát. 

4. Người phạm tội còn có thể bị cấm đảm nhiệm chức vụ, cấm hành nghề hoặc làm công việc nhất định từ 01 năm đến 05 năm”.

Điều ... Tội hiếp dâm người từ đủ 16 đến dưới 18 tuổi

1. Người nào dùng vũ lực, đe dọa dùng vũ lực hoặc lợi dụng tình trạng không thể tự vệ được của nạn nhân hoặc thủ đoạn khác giao cấu hoặc thực hiện hành vi quan hệ tình dục khác trái với ý muốn của nạn nhân từ đủ 16 đến dưới 18 tuổi, thì bị phạt tù từ 05 năm đến 10 năm.

2. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 07 năm đến 15 năm:

a) Có tổ chức;

b) Đối với người mà người phạm tội có trách nhiệm chăm sóc, giáo dục, chữa bệnh;

c) Nhiều người hiếp một người;

d) Phạm tội 02 lần trở lên;

đ) Đối với 02 người trở lên;

e) Có tính chất loạn luân;

g) Làm nạn nhân có thai;

h) Gây thương tích, gây tổn hại cho sức khỏe hoặc gây rối loạn tâm thần và hành vi của nạn nhân mà tỷ lệ tổn thương cơ thể từ 31% đến 60%;

i) Tái phạm nguy hiểm.

3. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 12 năm đến 20 năm hoặc tù chung thân:

a) Gây thương tích, gây tổn hại cho sức khỏe hoặc gây rối loạn tâm thần và hành vi của nạn nhân mà tỷ lệ tổn thương cơ thể 61% trở lên;

b) Biết mình bị nhiễm HIV mà vẫn phạm tội;

c) Làm nạn nhân chết hoặc tự sát. 

4. Người phạm tội còn có thể bị cấm đảm nhiệm chức vụ, cấm hành nghề hoặc làm công việc nhất định từ 01 năm đến 05 năm”.

- Thứ hai, Điều 143 BLHS quy định hai tội phạm là Tội cưỡng dâm người từ đủ 18 tuổi trở lên và Tội cưỡng dâm người từ đủ 16 tuổi đến dưới 18 tuổi. Trong đó:

 + Tội cưỡng dâm người từ đủ 18 tuổi trở lên được quy định tại các khoản 1, 2 và 3 Điều 143 BLHS. Theo đó, khoản 1 là tình tiết định tội; khoản 2, khoản 3 là các tình tiết tăng nặng định khung hình phạt. Khoản 1 Điều 143 BLHS là khung hình phạt nhẹ nhất của điều luật quy định về Tội cưỡng dâm người từ đủ 18 tuổi trở lên;

- Tội cưỡng dâm người từ đủ 16 tuổi đến dưới 18 tuổi được quy định tại các khoản 4, 2 và 3 Điều 143 BLHS. Theo đó, đoạn 1 khoản 4 là tình tiết định tội và khoản 2, khoản 3 là các tình tiết tăng nặng định khung hình phạt. Đoạn 1 khoản 4 Điều 143 BLHS là khung hình phạt nhẹ nhất của điều luật quy định về Tội cưỡng dâm người từ đủ 16 tuổi đếm dưới 18 tuổi.

Do vậy, sẽ là hợp lý nêu BLHS sự thể hiện các tội phạm này bằng kỹ thuật lập pháp sau đây:

“Điều ... Tội cưỡng dâm người từ đủ 18 tuổi trở lên

1. Người nào dùng thủ đoạn khiến người từ đủ 18 tuổi trở lên lệ thuộc mình hoặc đang ở trong tình trạng quẫn bách phải miễn cưỡng giao cấu hoặc miễn cưỡng thực hiện hành vi quan hệ tình dục khác, thì bị phạt tù từ 01 năm đến 05 năm.

2. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 03 năm đến 10 năm:

a) Nhiều người cưỡng dâm một người;

b) Phạm tội 02 lần trở lên;

c) Đối với 02 người trở lên;

d) Có tính chất loạn luân;

đ) Làm nạn nhân có thai;

e) Gây thương tích, gây tổn hại cho sức khỏe hoặc gây rối loạn tâm thần và hành vi của nạn nhân mà tỷ lệ tổn thương cơ thể từ 31% đến 60%;

g) Tái phạm nguy hiểm.

3. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 10 năm đến 18 năm:

a) Gây thương tích, gây tổn hại cho sức khỏe hoặc gây rối loạn tâm thần và hành vi của nạn nhân mà tỷ lệ tổn thương cơ thể 61% trở lên;

b) Biết mình bị nhiễm HIV mà vẫn phạm tội;

c) Làm nạn nhân chết hoặc tự sát.

 4. Người phạm tội còn có thể bị cấm đảm nhiệm chức vụ, cấm hành  nghề hoặc làm công việc nhất định từ 01 năm đến 05 năm”.

“Điều ... Tội cưỡng dâm người từ đủ 16 đến dưới 18 tuổi

1. Người nào dùng thủ đoạn khiến người từ đủ 16 đến dưới 18 tuổi lệ thuộc mình hoặc đang ở trong tình trạng quẫn bách phải miễn cưỡng giao cấu hoặc miễn cưỡng thực hiện hành vi quan hệ tình dục khác, thì bị phạt tù từ 02 năm đến 07 năm.

2. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 03 năm đến 10 năm:

a) Nhiều người cưỡng dâm một người;

b) Phạm tội 02 lần trở lên;

c) Đối với 02 người trở lên;

d) Có tính chất loạn luân;

đ) Làm nạn nhân có thai;

e) Gây thương tích, gây tổn hại cho sức khỏe hoặc gây rối loạn tâm thần và hành vi của nạn nhân mà tỷ lệ tổn thương cơ thể từ 31% đến 60%;

g) Tái phạm nguy hiểm.

3. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 10 năm đến 18 năm:

a) Gây thương tích, gây tổn hại cho sức khỏe hoặc gây rối loạn tâm thần và hành vi của nạn nhân mà tỷ lệ tổn thương cơ thể 61% trở lên;

b) Biết mình bị nhiễm HIV mà vẫn phạm tội;

c) Làm nạn nhân chết hoặc tự sát.

 4. Người phạm tội còn có thể bị cấm đảm nhiệm chức vụ, cấm hành  nghề hoặc làm công việc nhất định từ 01 năm đến 05 năm”.

4. Việc áp dụng Điều 54 BLHS đối với các Tội hiếp dâm từ đủ 16 tuổi đến dưới 18 tuổi và Tội cưỡng dâm người từ đủ 16 tuổi đến dưới 18 tuổi

Theo quy định tại Điều 54 BLHS, thì người bị kết án về Tội hiếp dâm từ đủ 16 tuổi đến dưới 18 tuổi hoặc Tội cưỡng dâm người từ đủ 16 tuổi đến dưới 18 tuổi chỉ có thể bị quyết định một hình phạt dưới mức thấp nhất của khung hình phạt (mà họ bị kết án) khi có ít nhất hai tình tiết giảm nhẹ quy định tại Điều 51 BLHS. Theo đó:

- Việc áp dụng Điều 54 BLHS đối với Tội hiếp dâm người từ đủ 16 tuổi đến dưới 18 tuổi phụ thuộc vào việc người phạm tội bị kết án theo quy định tại khoản nào của Điều 141 BLHS. Cụ thể:

+ Nếu người phạm tội bị kết án theo quy định tại đoạn 1 khoản 4 Điều 141 BLHS và bị Toà án áp dụng Điều 54 BLHS, thì mức hình phạt có thể bị quyết định là dưới 05 năm tù hoặc chuyển sang một hình phạt khác nhẹ hơn hơn hình phạt tù có thời hạn;

+ Nếu người phạm tội bị kết án theo quy định tại khoản 2 Điều 141 BLHS và bị Toà án áp dụng Điều 54 BLHS, thì mức hình phạt có thể bị quyết định là dưới 07 năm tù nhưng phải trong khung (đoạn 1 khoản 4 Điều 141 - khung liền kề của khoản 2 Điều 141 BLHS) và từ 05 năm trở lên đến dưới 07 năm;

+ Nếu người phạm tội bị kết án theo quy định tại khoản 3 Điều 141 BLHS và bị Toà án áp dụng Điều 54 BLHS, thì mức hình phạt có thể bị quyết định là dưới 12 năm tù nhưng phải trong khung (khoản 2 Điều 141- khung liền kề của khoản 3 Điều 141 BLHS) và từ 07 năm trở lên đến dưới 12 năm.

- Việc áp dụng Điều 54 BLHS đối với Tội cưỡng dâm người từ đủ 16 tuổi đến dưới 18 tuổi phụ thuộc vào việc người phạm tội bị kết án theo quy định tại khoản nào của Điều 143 BLHS. Cụ thể:

+ Nếu người phạm tội bị kết án theo quy định tại đoạn 1 khoản 4 Điều 143 BLHS và bị Toà án áp dụng Điều 54 BLHS, thì mức hình phạt có thể bị quyết định là dưới 02 năm tù hoặc chuyển sang một hình phạt khác nhẹ hơn hơn hình phạt tù có thời hạn;

+ Nếu người phạm tội bị kết án theo quy định tại khoản 2 Điều 143 BLHS và bị Toà án áp dụng Điều 54 BLHS, thì mức hình phạt có thể bị quyết định là dưới 03 năm tù nhưng phải trong khung (đoạn 1 khoản 4 Điều 143 - khung liền kề của khoản 2 Điều 143 BLHS) và từ 01 năm trở lên đến dưới 02 năm;

+ Nếu người phạm tội bị kết án theo quy định tại khoản 3 Điều 143 BLHS và bị Toà án áp dụng Điều 54 BLHS, thì mức hình phạt có thể bị quyết định là dưới 10 năm tù nhưng phải trong khung 2 Điều 143 (khung liền kề của khoản 3 Điều 143 BLHS) và từ 03 trở lên đến dưới 10 năm.

Tuy nhiên, thực tiễn áp dụng Điều 47 BLHS đối với Tội hiếp dâm từ đủ 16 tuổi đến dưới 18 tuổi và Tội cưỡng dâm người từ đủ 16 tuổi đến dưới 18 tuổi vẫn còn chưa thống nhất nên dẫn tới việc không công bằng trong việc áp dụng hình phạt hoặc phải kháng nghị làm phát sinh vụ án phúc thẩm, giám đốc thẩm một cách không cần thiết. Xin nêu một ví dụ như sau:

Nguyễn Văn T, Nguyễn Hữu D và Đoàn Văn H đi thả trâu và đang ngồi chơi trên đường liên huyện, thì gặp Nguyễn Thị X, 16 tuổi đi học về. Lợi dụng lúc không có người quan đường, bọn chúng nháy nhau xâm hại Nguyễn Thị X. Nguyễn Hữu D và Đoàn Văn H đã giữ chân, tay và lột quần áo để Nguyễn Văn T giao cấu với Nguyễn Thị X  mặc cho Nguyễn Thị X chống cự. Sau đó Nguyễn Hữu D và Đoàn Văn H lần lượt thực hiện hành vi đồi bại với Nguyễn Thị X.

Nguyễn Văn T, Nguyễn Hữu D và Đoàn Văn H bị Viện kiểm sát truy tố tội hiếp dâm theo quy định tại điểm c khoản 2 Điều 141 BLHS. Đoàn Văn H có nhiều tình tiết giảm nhẹ trách nhiệm hình sự quy định tại khoản 1 Điều 51 BLHS nên Toà án sơ thẩm đã áp dụng Điều 54 BLHS và phạt 04 năm tù. Bản án bị Viện kiểm sát kháng nghị với lý do việc áp dụng Điều 54 BLHS đối với Đoàn Văn H là đúng nhưng quyết định mức hình phạt 4 năm tù (trong khung hình phạt quy định tại khoản 1 Điều 141 BLHS) là không đúng mà phải xử phạt Đoàn Văn H 05 năm tù (theo khung hình phạt quy định tại đoạn 1 khoản 4 Điều 141 BLHS) mới đúng. 

Theo chúng tôi, thì việc áp dụng Điều 54 BLHS đối với Đoàn Văn H khi H có nhiều tình tiết giảm nhẹ trách nhiệm hình sự quy định tại khoản 1 Điều 51 BLHS là đúng nhưng mức hình phạt mà Toà án cấp sơ thẩm đã tuyên là không đúng. Bởi lẽ, như đã trình bày thì trong trường hợp cụ thể nêu trên phải quyết định hình phạt theo quy định về Tội hiếp dâm người từ đủ 16 tuổi đến dưới 18 tuổi. Vì người phạm tội bị kết án theo quy định tại khoản 2 Điều 141 BLHS và bị Toà án áp dụng Điều 54 BLHS nên mức hình phạt có thể quyết định đối với Đoàn Văn H là dưới 07 năm tù nhưng phải trong khung (đoạn 1 khoản 4 Điều 141 - khung liền kề của khoản 2 Điều 141 Bộ luật hình sự) và từ 05 năm đến dưới 07 năm tù. Như vậy, kháng nghị của Viện kiểm sát đối với mức hình phạt mà Toà án đã tuyên đối với Đoàn Văn H là có căn cứ; Toà án cấp phúc thẩm cần sửa án sơ thẩm tuyên phạt Đoàn Văn H 5 năm tù.

Để không xảy ra những quan điểm trái ngược nhau như trên, chúng tôi đề nghị TANDTC hướng dẫn thống nhất áp dụng Điều 54 BLHS đối với các Tội hiếp dâm người từ đủ 16 tuổi đến dưới 18 tuổi và Tội cưỡng dâm người từ đủ 16 tuổi đến dưới 18 tuổi. Khi sửa đổi BLHS cần nghiên cứu tách: Tội hiếp dâm thành hai tội (Tội hiếp dâm người từ đủ 18 tuổi trở lên và Tội hiếp dâm người từ đủ 16 đến dưới 18 tuổi); Tội cưỡng dâm thành hai tội (Tội cưỡng dâm người từ đủ 18 tuổi trở lên và Tội cưỡng dâm người từ đủ 16 đến dưới 18 tuổi) như đề cập tại điểm 3 của bài viết này.

 

TAND TP Huế xét xử  vụ án "Hiếp dâm" và "Bắt, giữ người trái pháp luật" - Ảnh:  Đại Dương/ DT

TS. NGUYỄN MAI BỘ (Tổng cục Chính trị Quân đội nhân dân)