Những kết quả, thành tích các Tòa án đạt được trong thời gian qua là rất lớn, rất đáng trân trọng

Chất lượng xét xử không ngừng nâng lên

Tổng Bí thư, Chủ tịch nước Nguyễn Phú Trọng nhấn mạnh vị trí, vai trò hết sức quan trọng của TAND trong bộ máy Nhà nước; là cơ quan xét xử, thực hiện quyền tư pháp, có nhiệm vụ bảo vệ công lý, bảo vệ quyền con người, quyền công dân, bảo vệ chế độ XHCN, bảo vệ lợi ích của Nhà nước, quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân. “Chất lượng, hiệu quả công tác xét xử của các Tòa án ngày càng được nâng lên, góp phần quan trọng giữ vững ổn định chính trị, giữ gìn trật tự, an toàn xã hội; góp phần tạo môi trường lành mạnh, ổn định cho sự phát triển đất nước. Những đóng góp bền bỉ, thầm lặng của các thế hệ cán bộ, thẩm phán đã làm nên truyền thống tốt đẹp của ngành Tòa án; luôn được Đảng, Nhà nước, nhân dân ghi nhận và trân trọng” – Tổng Bí thư, Chủ tịch nước đánh giá.

Những năm qua, chất lượng xét xử không ngừng được nâng lên; tỷ lệ các bản án, quyết định bị hủy, sửa liên tục giảm dần qua các năm. Tòa án các cấp đã tham gia tích cực và có hiệu quả vào cuộc đấu tranh phòng, chống tham nhũng; góp phần hiện thực hóa và khẳng định quyết tâm chống tham nhũng của Đảng và Nhà nước ta. Nhiều vụ án lớn được phát hiện và xử lý nghiêm minh. Từ năm 2016 đến năm 2018, các Tòa án đã xét xử đạt tỷ lệ 93,5% về số vụ, 93,6% số bị cáo phạm các tội tham nhũng, thu hồi hàng nghìn tỷ đồng, nhiều nhà cửa, đất đai và các tài sản khác.

Đồng thời, ngành Tòa án có nhiều đóng góp tích cực, hiệu quả vào công tác xây dựng pháp luật, hoàn thiện thể chế và hướng dẫn áp dụng thống nhất pháp luật trong phạm vi cả nước; tập trung xây dựng tòa án nhân dân công khai, minh bạch, phục vụ nhân dân, chịu sự giám sát của nhân dân. Hệ thống tổ chức của tòa án các cấp không ngừng được hoàn thiện, có đội ngũ cán bộ trưởng thành qua thực tiễn, ngày càng đáp ứng tốt hơn yêu cầu, nhiệm vụ. Các Tòa án đã triển khai nhiều giải pháp, tăng cường kỷ cương, kỷ luật trong thực thi công vụ cho đội ngũ cán bộ, thẩm phán. Đặc biệt, trong 3 năm qua, nhất là năm 2018, công tác phòng, chống tham nhũng, tiêu cực được Đảng, Nhà nước chỉ đạo thực hiện quyết liệt, đạt được nhiều kết quả tích cực. Tội phạm tham nhũng đang từng bước được kiềm chế. Nhiều vụ án lớn đã được phát hiện và xử lý nghiêm minh.

“Thay mặt lãnh đạo Đảng và Nhà nước, tôi nhiệt liệt hoan nghênh, chúc mừng các thành tích và trân trọng biểu dương sự cố gắng, nỗ lực, những đóng góp thiết thực của các đồng chí. Những kết quả, thành tích các đồng chí đạt được trong thời gian qua là rất lớn, rất đáng trân trọng.” – Tổng Bí thư, Chủ tịch nước nhấn mạnh.

Tuy vậy, Tổng Bí thư, Chủ tịch nước cũng thẳng thắn chỉ rõ những tồn tại, hạn chế. “Những kết quả, thành tích các đồng chí đạt được trong thời gian qua là rất lớn, rất đáng trân trọng. Nhưng bên cạnh đó, vẫn còn những tồn tại, hạn chế. Nổi lên là: Tỷ lệ các bản án, quyết định bị hủy, sửa do lỗi chủ quan vẫn còn cao, thậm chí có bản án áp dụng sai pháp luật; đơn đề nghị giám đốc thẩm, tái thẩm còn tồn đọng và giải quyết chậm. Đối với các vụ án tham nhũng, kinh tế lớn, Tòa án các cấp còn chưa làm rõ trong bản án tài sản bị chiếm đoạt, thất thoát. Một số bản án không khả thi, tỷ lệ giải quyết án hành chính không đạt yêu cầu cả về chất lượng, số lượng và thời hạn. Chất lượng giải quyết án dân sự, kinh doanh, thương mại chưa cao. Năng lực, trách nhiệm, phẩm chất của một số cán bộ còn yếu, cá biệt có cán bộ vi phạm pháp luật, kỷ luật công tác bị xử lý. Tại Hội nghị này, tôi đề nghị các đồng chí nghiêm túc nhìn thẳng vào những hạn chế, thiếu sót; tập trung thảo luận, phân tích kỹ nguyên nhân, thấy rõ hơn trách nhiệm của mình, tìm ra những giải pháp phù hợp để nâng cao hơn nữa chất lượng công tác” – Tổng Bí thư, Chủ tịch nước lưu ý.

Đặc biệt chú trọng xây dựng đội ngũ Thẩm phán

Tổng Bí thư, Chủ tịch nước cho rằng, năm 2019 có vị trí rất quan trọng trong việc thực hiện thắng lợi toàn bộ Nghị quyết Đại hội XII của Đảng, đồng thời bắt đầu triển khai các công việc chuẩn bị cho đại hội đảng bộ các cấp, tiến tới Đại hội lần thứ XIII của Đảng. Do vậy, trọng trách của các Tòa án là cần tập trung thực hiện khẩn trương hơn các yêu cầu CCTP; những nhiệm vụ còn lại của nhiệm kỳ.

Đồng tình với mục tiêu, phương hướng, nhiệm vụ trọng tâm ngành tòa án đã đề ra, Tổng Bí thư, Chủ tịch nước nhấn mạnh thêm một số vấn đề ngành cần quan tâm. Trong đó, cần tiếp tục nâng cao chất lượng xét xử, không để xảy ra việc xét xử oan, sai, bỏ lọt tội phạm và người phạm tội.

Một là, tiếp tục nâng cao chất lượng xét xử, không để xảy ra việc xét xử oan, sai, bỏ lọt tội phạm và người phạm tội.

Xây dựng nền tư pháp văn minh, tiến bộ, trong đó Tòa án đóng vai trò trung tâm là nội dung quan trọng để không ngừng hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam. Uy tín của Tòa án chính là tín nhiệm của thể chế chính trị, của Nhà nước, bởi đây là niềm tin của người dân vào công lý, công bằng xã hội. Khẳng định điều này giúp chúng ta thấy rõ hơn trách nhiệm chính trị của các Tòa án, nhất là đội ngũ thẩm phán. Mỗi bản án phải làm sao để thực sự “tâm phục, khẩu phục”, khuất phục được tội phạm, thuyết phục được các bên, được công chúng đồng thuận; phải tạo ra được các chuẩn mực pháp lý, chuẩn mực đạo đức, có tác dụng giáo dục pháp luật và định hướng hoạt động của xã hội. Chính vì vậy, nhiệm vụ trọng tâm của các Tòa án là phải nâng cao chất lượng xét xử; không làm oan người vô tội, không bỏ lọt tội phạm và người phạm tội; hạn chế thấp nhất các bản án bị hủy, bị sửa do lỗi chủ quan. Tòa án cần tập trung nâng cao chất lượng, tính khả thi, chính xác của các phán quyết, nhất là việc áp dụng các biện pháp tư pháp và xác định đúng trách nhiệm dân sự của tội phạm, nâng cao hiệu quả thu hồi tài sản trong các vụ án tham nhũng, kinh tế. Khi phát hiện các bản án sai sót phải kiên quyết khắc phục, thành tâm nhận khuyết điểm, sửa chữa để bảo vệ quyền và lợi ích của nhân dân. Kiên quyết khắc phục tình trạng vi phạm thời hạn tố tụng. Kéo dài thời gian xét xử, đặt người dân vào tình trạng pháp lý căng thẳng quá lâu không phải là biểu hiện của một nền tư pháp văn minh.

Tòa án đã đề ra 14 giải pháp trọng tâm để nâng cao chất lượng xét xử. Đó là định hướng đúng và toàn diện, cần phải thực hiện cho tốt trong toàn hệ thống. Thường xuyên bổ sung các giải pháp mới cho phù hợp với tình hình thực tiễn. Tăng cường việc kiểm tra, giám sát, nhất là giám sát của người dân và các cơ quan dân cử đối với các hoạt động của Tòa án.

Hai là, chăm lo xây dựng Đảng, xây dựng Ngành, thực hiện tốt Nghị quyết Hội nghị lần thứ tư Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XII về tăng cường xây dựng, chỉnh đốn Đảng; đặc biệt chú trọng xây dựng đội ngũ thẩm phán thanh liêm, chính trực, có bản lĩnh chính trị vững vàng, giỏi về nghiệp vụ, tinh thông về pháp luật, có tấm lòng nhân ái.

Chất lượng của nền tư pháp xét cho cùng là do cán bộ tư pháp quyết định, vì họ là những người trực tiếp “cầm cân nảy mực”. Mỗi sai sót trong thực thi công vụ của cán bộ tư pháp đều ảnh hưởng đến sinh mạng chính trị và lợi ích, thậm chí cả tính mạng của người dân. Vì vậy, xây dựng đội ngũ cán bộ, nhất là các thẩm phán thanh liêm, chính trực, công tâm, trong sáng, vững vàng về bản lĩnh chính trị, giỏi về nghiệp vụ, tinh thông pháp luật phải là ưu tiên hàng đầu của các Tòa án.

Các đồng chí cần quan tâm nhiều hơn nữa công tác giáo dục chính trị, tư tưởng, phẩm chất đạo đức cho cán bộ, thẩm phán; làm cho mỗi cán bộ, thẩm phán phải thấy rõ hơn trách nhiệm chính trị của mình trước Đảng, trước nhân dân. Tôi hoan nghênh Hội đồng tuyển chọn thẩm phán quốc gia đã ban hành “Bộ Quy tắc đạo đức và ứng xử của thẩm phán”. Mỗi thẩm phán phải soi vào, lấy các chuẩn mực của Bộ Quy tắc này để phấn đấu, giữ gìn và rèn luyện. Đẩy mạnh công tác đào tạo, bồi dưỡng để nâng cao trình độ chuyên môn cho đội ngũ thẩm phán. Tăng cường công tác quản lý, giáo dục và rèn luyện cán bộ, công chức. Làm tốt công tác thi tuyển, nâng ngạch, bổ nhiệm thẩm phán. Chú trọng kiện toàn đội ngũ lãnh đạo Tòa án các cấp có đủ năng lực, phẩm chất, uy tín, kinh nghiệm quản lý, lãnh đạo Tòa án. Làm tốt việc luân chuyển cán bộ, thử thách trong môi trường thực tế khác nhau đối với những cán bộ thuộc diện quy hoạch chức vụ lãnh đạo ở Tòa án các cấp. Tăng cường công tác kiểm tra, kịp thời phát hiện những yếu kém trong công tác xét xử để khắc phục; kiên quyết xử lý những cán bộ vi phạm phẩm chất, đạo đức, lối sống để xây dựng Tòa án trong sạch, vững mạnh.

Các Đảng bộ Tòa án các cấp phải nghiêm túc thực hiện Nghị quyết Hội nghị lần thứ tư Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XII về tăng cường xây dựng, chỉnh đốn Đảng; ngăn chặn, đẩy lùi sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, những biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hoá” trong nội bộ. Thẩm phán cũng phải nêu gương như đảng viên lãnh đạo. Chúng ta chỉ có thể có được đội ngũ thẩm phán tốt, đáng tin cậy trên nền của đội ngũ đảng viên tiên phong, gương mẫu.

Ba là, tiếp tục thực hiện các nhiệm vụ cải cách tư pháp trong Tòa án. Chủ động nghiên cứu và sẵn sàng ứng phó với những vấn đề đặt ra cho Tòa án trong thời kỳ hội nhập quốc tế sâu rộng và kinh tế số phát triển mạnh mẽ.

Chúng ta đang ở chặng cuối của tiến trình cải cách tư pháp đến năm 2020 theo Nghị quyết số 49-NQ/TW của Bộ Chính trị. Các đồng chí cần rà soát và đẩy nhanh tiến độ thực hiện các nhiệm vụ cải cách tư pháp đã đặt ra. Theo đó, Tòa án tiếp tục tham gia xây dựng thể chế, hoàn thiện hệ thống pháp luật bằng việc nghiên cứu, đề xuất bổ sung các dự án luật tư pháp mới, ban hành các nghị quyết của Hội đồng thẩm phán Tòa án Nhân dân tối cao để hướng dẫn áp dụng thống nhất pháp luật; tổng kết thực tiễn xét xử để giải đáp vướng mắc và phát triển án lệ với số lượng nhiều hơn và chất lượng hơn. Thực hiện Nghị quyết Trung ương 6 khóa XII, các Tòa án phải sắp xếp lại tổ chức tinh gọn, hiệu lực, hiệu quả và phù hợp với yêu cầu của thực tiễn. Trong điều kiện đất nước hội nhập quốc tế sâu rộng, Tòa án phải mở rộng và nâng cao chất lượng hợp tác với các thiết chế xét xử và trọng tài quốc tế để đủ năng lực giải quyết các vụ án, vụ việc xuyên quốc gia; qua đó nâng cao vị thế của Tòa án Việt Nam trên trường quốc tế.

Năm 2020, tổng kết thực hiện Nghị quyết số 49-NQ/TW của Đảng, chính vì vậy, ngay từ bây giờ, ở thời điểm chuẩn bị cho Đại hội lần thứ XIII của Đảng, các đồng chí cần suy nghĩ những định hướng cho một chiến lược cải cách tư pháp mới của Tòa án nói riêng và nền tư pháp nói chung. Thành tựu khoa học pháp lý của nhân loại phát triển không ngừng với những nguyên tắc tư pháp tiến bộ, phương thức hoạt động hữu hiệu, thiết chế bộ máy hợp lý… Các đồng chí cần chủ động nghiên cứu thấu đáo, đề xuất vận dụng phù hợp với điều kiện kinh tế – xã hội, văn hoá và truyền thống pháp lý Việt Nam. Bác Hồ đã từng dạy: “Các chú xử hay là rất tốt, nhưng nếu không phải hay xử còn tốt hơn”. Việc Tòa án mở rộng thí điểm hoà giải, đối thoại trong giải quyết các tranh chấp dân sự, khiếu kiện hành chính là một hướng đi đúng đắn. Trên cơ sở tổng kết thí điểm, phải nghiên cứu để tạo ra các thiết chế bảo đảm quyền tự quyết của người dân theo đúng tinh thần “việc dân sự cốt ở đôi bên”.

Nhắc đến công nghệ thông tin phát triển không ngừng đã mang lại những tiện ích không giới hạn cho con người và làm biến đổi thế giới mạnh mẽ. Tuy nhiên, công nghệ thông tin, một mặt cũng bị tội phạm lợi dụng một cách tinh vi để thực hiện hành vi phạm tội, mặt khác cũng đang đặt ra nhiều vấn đề mà Tòa án phải giải quyết. Tổng Bí thư, Chủ tịch nước lưu ý nội dung thứ tư là  tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin, góp phần nâng cao năng lực trong các hoạt động của Ngành trong cả nước

Thực hiện cam kết trong Cộng đồng ASEAN, chúng ta phải hoàn thành việc xây dựng Tòa án điện tử trước năm 2025. Đây là một thách thức lớn trong điều kiện chúng ta còn thiếu cả hạ tầng pháp lý, cả nhân lực chất lượng cao và nguồn lực tài chính. Nhưng đấy là xu thế và trên thực tế, Tòa án điện tử mang lại nhiều tiện ích ưu việt. Năng suất, chất lượng, hiệu quả sẽ nâng lên mà không cần đông biên chế. Tính công khai, minh bạch vốn là thuộc tính của hoạt động Tòa án sẽ được tăng cường. Mức độ thuận lợi và sự hài lòng của người dân khi có việc liên quan đến Tòa án sẽ cao hơn. Khả năng kiểm soát hoạt động tư pháp và qua đó đánh giá năng lực, trách nhiệm, phẩm chất của các thẩm phán sẽ thực chất hơn.

Thời gian qua, các đồng chí đã triển khai trong toàn hệ thống việc công khai bản án trên Cổng thông tin điện tử của Tòa án; ứng dụng công nghệ thông tin trong một số hoạt động. “Tôi đề nghị các đồng chí cần duy trì và phát triển các hệ thống công nghệ thông tin đã và đang được xây dựng để nâng cao hiệu suất, chất lượng các hoạt động; nghiên cứu để đề xuất xây dựng chủ trương, hành lang pháp lý hướng tới xây dựng Tòa án điện tử, phù hợp với xu thế chung của các quốc gia có nền tư pháp phát triển trên thế giới và thực tiễn Việt Nam”.

Sự nghiệp đổi mới, hội nhập quốc tế, phát triển đất nước nhanh và bền vững đang chuyển sang giai đoạn mới, cao hơn, ngày càng đi vào chiều sâu, khó khăn, phức tạp hơn. Trách nhiệm của các Tòa án trước mắt cũng như lâu dài là rất nặng nề. Việc xây dựng hệ thống Tòa án trong sạch, vững mạnh, hoàn thành tốt nhiệm vụ được giao không chỉ là trách nhiệm của Tòa án mà còn là trách nhiệm của Đảng và Nhà nước. Tôi chia sẻ với những khó khăn của Tòa án; ghi nhận những kiến nghị của các đồng chí về nhu cầu nhân lực, cơ sở vật chất và chế độ, chính sách để có ý kiến với các cơ quan có thẩm quyền giải quyết, giúp các Tòa án có đủ điều kiện cần thiết để thực hiện tốt chức năng, nhiệm vụ được giao.

Tổng Bí thư, Chủ tịch nước chỉ đạo: ” Các cấp uỷ, chính quyền địa phương cần phối hợp chặt chẽ với Tòa án, quan tâm, tạo điều kiện để Tòa án các địa phương hoạt động hiệu lực, hiệu quả, chú trọng đến công tác tổ chức cán bộ, hỗ trợ tạo điều kiện để xây dựng cơ sở vật chất cho Tòa án”; và khẳng định: Đảng, Nhà nước và nhân dân luôn dành sự quan tâm, chăm lo, bảo đảm các điều kiện và nguồn lực xây dựng hệ thống Tòa án trong sạch, vững mạnh. Vì vậy, tôi mong rằng, với nỗ lực và quyết tâm cao; với tinh thần dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm; dù phải đối mặt trước những khó khăn, thách thức và không ít cám dỗ, đội ngũ cán bộ, thẩm phán Tòa án các cấp sẽ luôn thể hiện được trí tuệ, bản lĩnh và đạo đức của mình, hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ, xứng đáng với niềm tin yêu của Đảng, Nhà nước và sự kỳ vọng của nhân dân.

THÁI VŨ - HÙNG LAN