Quốc hội tiến hành giám sát tối cao về quy hoạch

Đây là một trong hai chuyên đề giám sát tối cao của Quốc hội trong năm 2022, được đánh giá là điểm nhấn trong công tác giám sát của Kỳ họp thứ 3, Quốc hội khóa XV.

Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế của Quốc hội Vũ Hồng Thanh, Phó trưởng đoàn Thường trực Đoàn giám sát trình bày Báo cáo của Đoàn giám sát của Quốc hội. 

Tiếp đó, các đại biểu xem video clip về kết quả giám sát việc thực hiện chính sách, pháp luật về công tác quy hoạch kể từ khi Luật Quy hoạch có hiệu lực thi hành.

Đánh giá việc triển khai thực hiện Luật Quy hoạch

Chuyên đề giám sát nhằm đánh giá toàn diện, khách quan việc triển khai thực hiện Luật Quy hoạch của Chính phủ, các Bộ, ngành, địa phương, các cơ quan liên quan để từ đó đề xuất giải pháp xử lý tồn tại, hạn chế, đẩy nhanh tiến độ hoàn thành các quy hoạch thời kỳ 2021 - 2030, nâng cao hiệu quả tổ chức thực hiện chính sách, pháp luật về công tác quy hoạch, góp phần hoàn thiện thể chế về quy hoạch.

Đoàn giám sát đã xây dựng đề cương yêu cầu Chính phủ, các Bộ, ngành có liên quan và UBND,  HĐND, Đoàn Đại biểu Quốc hội 63 tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương báo cáo phục vụ giám sát.

Do dịch COVID-19 diễn biến phức tạp, Đoàn giám sát đã tổ chức làm việc với 11 Bộ và 14 tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương theo hình thức trực tiếp kết hợp trực tuyến.

Báo cáo giám sát đánh giá việc xây dựng và ban hành Luật Quy hoạch là sự nỗ lực, cố gắng lớn của Quốc hội, Chính phủ trong việc thể chế hóa Nghị quyết 13-NQ/TW ngày 16/01/2012 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khoá XI.

 

Các đại biểu Quốc hội thảo luận tại Hội trường - Ảnh: Qh.vn

Sau khi Luật Quy hoạch được thông qua, Quốc hội đã ban hành 7 luật, Ủy ban Thường vụ Quốc hội ban hành 1 pháp lệnh; Chính phủ đã ban hành 43 nghị định, các Bộ, ngành ban hành 96 thông tư hướng dẫn.

Bên cạnh đó, để triển khai Luật Quy hoạch, Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành các văn bản có liên quan đến công tác quy hoạch; Thủ tướng Chính phủ cũng đã tổ chức 3 Hội nghị trực tuyến toàn quốc về quy hoạch.

Công tác lập, thẩm định, phê duyệt nhiệm vụ lập quy hoạch cơ bản đã hoàn thành. Trong tổng số 111 quy hoạch được lập theo quy định của Luật Quy hoạch có 110/111 quy hoạch đã được phê duyệt nhiệm vụ, trong đó 41/42 quy hoạch cấp quốc gia, 6/6 quy hoạch vùng, 63/63 quy hoạch tỉnh. 

 Một số Bộ, ngành, địa phương đã có quyết tâm cao, khắc phục khó khăn để thực hiện nhiệm vụ nên đến nay, có 7/111 quy hoạch đã được quyết định hoặc phê duyệt.

Kinh phí lập quy hoạch đã được quan tâm bố trí. Theo Báo cáo của Bộ Kế hoạch và Đầu tư, kinh phí lập quy hoạch trong Kế hoạch đầu tư công là 4.368 tỷ đồng, trong đó, vốn của các Bộ, ngành là 1.243,63 tỷ đồng (đã giải ngân 19,67%); của 56 địa phương là 3.124,36 tỷ đồng (đã giải ngân 36,72%).

Khó khăn, vướng mắc

Bên cạnh kết quả đạt được, Đoàn giám sát cũng chỉ ra hàng loạt tồn tại, hạn chế. Trước hết, Luật Quy hoạch được thông qua từ năm 2017 nhưng quá trình triển khai gặp nhiều khó khăn, vướng mắc do Luật Quy hoạch còn bất cập, có quy định chưa phù hợp, chưa rõ ràng.

Hoạt động quy hoạch được điều chỉnh ở nhiều văn bản luật (Luật Quy hoạch, Luật Quy hoạch đô thị, Luật Xây dựng, Luật Đất đai, các luật chuyên ngành khác về các quy hoạch có tính chất kỹ thuật, chuyên ngành) và có nội dung mâu thuẫn, chồng chéo, bất cập dẫn đến khó khăn trong quá trình áp dụng pháp luật.

Tiến độ lập quy hoạch thời kỳ 2021-2030 cũng được đánh giá là rất chậm so với yêu cầu của Quốc hội và thực tiễn….

Đoàn giám sát cho rằng những tồn tại, hạn chế nêu trên do nhiều nguyên nhân nhưng nguyên nhân chủ quan là chủ yếu. 

Bên cạnh do quy định pháp luật về quy hoạch bất cập thì việc tổ chức thực hiện công tác quy hoạch ở các cấp, các ngành, địa phương còn nhiều hạn chế.

Theo chương trình, Quốc hội biểu quyết thông qua Nghị quyết về kết quả giám sát chuyên đề “việc thực hiện chính sách, pháp luật về công tác quy hoạch kể từ khi Luật Quy hoạch có hiệu lực thi hành” vào phiên bế mạc Kỳ họp thứ 3.

Tính khả thi không cao, thiếu đồng bộ

Đánh giá cao việc Quốc hội lựa chọn chuyên đề giám sát tối cao về nội dung này, đại biểu Quốc hội Lê Văn Dũng (Quảng Nam) cho rằng, nội dung giám sát rất đúng và trúng, có tác dụng rất lớn trong quá trình triển khai thực hiện; Báo cáo giám sát của Đoàn giám sát cũng đã phản ánh toàn diện, đầy đủ những kết quả đạt được và những tồn tại, hạn chế trong công tác quy hoạch trong thời gian vừa qua.

Đại biểu Lê Văn Dũng chỉ ra rằng, về chất lượng quy hoạch, trong thời gian qua các đồ án quy hoạch đô thị, quy hoạch nông thôn còn hình thức; tính khả thi không cao; thiếu đồng bộ với quy hoạch ngành có liên quan; tính kế thừa, tính dự báo chưa cao; việc điều chỉnh quy hoạch không theo nhu cầu khách quan, chạy theo dự án, xa rời thực tiễn.

Qua giám sát, đại biểu nhấn mạnh, công tác quy hoạch vẫn còn nhiều khó khăn về nguồn nhân lực, nguồn vốn; khó khăn về về đơn vị tư vấn… dẫn đến chất lượng quy hoạch thấp.

Trong thời gian tới, đại biểu đề nghị Chính phủ khẩn trương ban hành quy hoạch tổng thể quốc gia. Đại biểu cho rằng, đây sẽ là nền tảng cốt lõi nhằm đảm bảo tính thống nhất, đồng bộ, kết nối hệ thống quy hoạch trong cả nước.

Trước khi quy hoạch tổng thể quốc gia được ban hành, để hạn chế mâu thuẫn phát sinh khi các quy hoạch được lập, đại biểu đề nghị thành lập Ban Chỉ đạo Quốc gia về quy hoạch nhằm hạn chế mâu thuẫn và giải quyết các bất cập, vướng mắc phát sinh trong lúc chờ sửa đổi các quy định pháp luật có liên quan.

Đồng thời đề nghị Chính phủ chỉ đạo quyết liệt các Bộ, ngành, địa phương và cơ quan, đơn vị liên quan đề cao công tác phối hợp, chia sẻ thông tin, dữ liệu, trao đổi, thống nhất quan điểm trong quá trình quản lý các loại quy hoạch để giảm thiểu hạn chế, sai sót trong công tác quy hoạch.

Hoàn thiện, thống nhất quy định của pháp luật về quy hoạch

Đại biểu Nguyễn Tạo (Lâm Đồng) đưa ra những giải pháp đảm bảo công tác quy hoạch được thực hiện có hiệu quả, đại biểu đề nghị Chính phủ kịp thời ban hành các văn bản pháp luật tháo gỡ khó khăn có liên quan đến công tác quy hoạch, quản lý ngành, lĩnh vực sau khi bãi bỏ các quy hoạch.

Cụ thể, đại biểu đề nghị triển khai rà soát các quy hoạch hết hiệu lực theo quy định tại khoản 1, Điều 59 của Luật Quy hoạch. Chính phủ cần kịp thời ban hành các văn bản tháo gỡ khó khăn có liên quan đến việc quản lý ngành, lĩnh vực sau khi bãi bỏ hàng hóa dịch vụ, sản phẩm. Sớm phê duyệt quy hoạch ngành quốc gia, quy hoạch vùng để làm cơ sở định hướng xây dựng chuyên ngành trên địa bàn tỉnh.

Cùng với đó, đại biểu đề nghị Chính phủ, các bộ, ngành nghiên cứu, phân cấp một số nội dung cho chính quyền địa phương như điều chỉnh cục bộ nội dung trong quy hoạch tỉnh, tạo thuận lợi cho các địa phương trong quá trình triển khai thực hiện.

Đại biểu kiến nghị cần cải cách mạnh mẽ về thủ tục hành chính, công khai công bố quy hoạch, báo cáo các cơ quan có thẩm quyền để kết hợp quy hoạch.

Ngoài ra, đại biểu cũng đề nghị cần quy định chặt chẽ về tiến độ từng bước, thời gian hoàn thành, trách nhiệm của người đứng đầu các cấp các ngành, quy định rõ đến từng bước quy hoạch, đảm bảo việc điều chỉnh cục bộ quy hoạch đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế-xã hội của đất nước và của từng địa phương.

Đại biểu Hà Phước Thắng (TPHCM) đề xuất: Thứ nhất, hiện nay trong công tác quy hoạch, bên cạnh việc áp dụng Luật Quy hoạch, còn phải tuân thủ các quy định của Luật có liên quan như Luật Xây dựng, Luật Đất đai, Luật Quy hoạch đô thị. Tuy nhiên, giữa các luật này còn có các quy định chưa đồng bộ. Đại biểu kiến nghị Quốc hội, Chính phủ cần rà soát để bổ sung, sửa đổi các luật có liên quan đến công tác quy hoạch để đảm bảo tính đồng bộ và khả thi.

Thứ hai, đại biểu kiến nghị cần có quy định đồng bộ các khái niệm về chức năng đất được quy hoạch giữa quy hoạch đô thị, quy hoạch xây dựng nông thôn và kế hoạch sử dụng đất để đồng bộ, thống nhất, làm cơ sở lập kế hoạch sử dụng đất hàng năm đối với các tiêu chí sử dụng đất được duyệt, tạo điều kiện thuận lợi cho các hộ gia đình, cá nhân có nhu cầu chuyển mục đích sử dụng đất.

Thứ ba, để đảm bảo hài hòa giữa yêu cầu phát triển nhanh, bền vững, tăng tính khả thi của các đồ án quy hoạch đô thị và quyền lợi hợp pháp, chính đáng của người dân trong khu vực có quy hoạch, đại biểu kiến nghị Chính phủ cần có những chính sách phù hợp về nhà, về đất đối với người dân trong khu vực quy hoạch theo hướng tạo sự công bằng, hạn chế tối đa ảnh hưởng đến đời sống và quyền lợi hợp pháp của người dân, hạn chế điều chỉnh quy hoạch làm ảnh hưởng đến chất lượng đồ án quy hoạch. Đồng thời tạo điều kiện thuận lợi trong công tác tổ chức thực hiện quy hoạch, đáp ứng yêu cầu phát triển đồng bộ hạ tầng kỹ thuật, hạ tầng xã hội theo mục tiêu phát triển bền vững.

Thứ tư, đại biểu kiến nghị Chính phủ có cơ chế, chính sách thu hút nhiều nguồn đầu tư để đầu tư nhanh vào những khu vực quy hoạch chức năng công cộng như công viên, trường học, bệnh viện để quy hoạch sớm được thực thi, tạo thêm nhiều thiết chế văn hóa, giáo dục, thể thao, y tế phục vụ cho người dân ngày càng tốt hơn và sớm ổn định cuộc sống của người dân trong khu vực có quy hoạch các công trình công cộng nêu trên.

 

Đại biểu Nguyễn Thị Xuân (Đắk Lắk)

Đại biểu Nguyễn Thị Xuân (Đắk Lắk) kiến nghị Quốc hội tiếp tục nghiên cứu và tiến tới sửa đổi Luật Quy hoạch và các luật có liên quan càng sớm càng tốt để công tác quy hoạch được triển khai tốt nhất.

Đặt vấn đề tại sao công tác quy hoạch theo Luật Quy hoạch lại chậm và có nhiều vướng mắc như vậy, đại biểu bày tỏ băn khoăn, với tư cách là công trình nghiên cứu khoa học, phạm vi và đối tượng nghiên cứu, mục tiêu và nội dung nghiên cứu lập quy hoạch 2017 mang tính tích hợp này là gì? Phương pháp luận nghiên cứu dựa trên cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu nào? Phương tiện nghiên cứu bằng gì? Kết quả và sản phẩm nghiên cứu sẽ thể hiện ra sao? Liệu có thể tích hợp các dữ liệu trong các đối tượng quy hoạch? Việc thực hiện lập quy hoạch tích hợp được thực hiện theo quy chuẩn, tiêu chuẩn, quy trình, quy phạm nào trên thế giới và Việt Nam đã tổ chức nào công bố quy chuẩn, tiêu chuẩn, định mức về quy trình, quy phạm, loại loại quy hoạch tích hợp theo Luật Quy hoạch chưa? Liệu Chính phủ có nên xây dựng và công bố quy chuẩn, tiêu chuẩn, định mức kinh tế kỹ thuật áp dụng cho quy hoạch theo Luật Quy hoạch hay không? Nguồn nhân lực nào để lập các loại quy hoạch này? Đã có trường nào đào tạo chuyên môn về quy hoạch tích hợp này chưa?

Đại biểu nhấn mạnh, đây là vấn đề lớn về mặt khoa học, đề nghị Chính phủ cần có có lời giải tường minh cụ thể.  Đồng thời đại biểu kiến nghị Quốc hội tiếp tục nghiên cứu và tiến tới sửa đổi Luật Quy hoạch và các luật có liên quan càng sớm càng tốt để công tác quy hoạch được triển khai tốt nhất.

Chế tài xử lý hành vi chậm hoặc không công khai thông tin quy hoạch

Đại biểu Lê Thanh Hoàn (Thanh Hóa) bày tỏ nhất trí sự cần thiết phải ban hành Nghị quyết của Quốc hội. Theo đó cho phép Chính phủ và các cơ quan liên quan được thực hiện một số giải pháp cụ thể khác hành để tháo gỡ những khó khăn, vướng mắc mà Đoàn giám sát đã chỉ rõ. Tuy nhiên, đại biểu Lê Thanh Hoàn chỉ ra rằng, một trong những nội dung quan trọng thì chưa được báo cáo rõ với Quốc hội, đó là công tác công bố công khai thông tin quy hoạch đô thị, thu hoạch nông thôn.

Việc công bố công khai thông tin thu hoạch một số địa phương còn chậm, chưa thường xuyên, liên tục, chưa tăng cường áp dụng công nghệ thông tin để công khai và cung cấp thông tin quy hoạch có hiệu quả.

Trên thực tế cho thấy, công tác công bố công khai thông tin quy hoạch nói chung thực sự còn rất hình thức, đặc biệt là quy hoạch sử dụng đất và quyền xây dựng.

Nhằm đẩy nhanh tiến độ lập kế hoạch bảo đảm chất lượng quy hoạch, đại biểu Lê Thanh Hoàn đề nghị Bộ Xây dựng và Bộ Tài nguyên và Môi trường báo cáo cụ thể hơn với Quốc hội vấn đề công khai thông tin quy hoạch.

Đại biểu Lê Thanh Hoàn nêu rõ, việc thực hiện công bố, công khai thông tin quy hoạch, bảo đảm quyền tiếp cận thông tin của người dân chưa thực sự được coi trọng.

Đại biểu Lê Thanh Hoàn đề nghị với Quốc hội, trong dự thảo Nghị quyết giám sát của Quốc hội cần bổ sung quy định về biện pháp, chế tài xử lý cụ thể với những trường hợp chậm hoặc không công khai thông tin quy hoạch, bảo đảm những quy định của pháp luật về quy hoạch được thực thi nghiêm túc trên thực tế.

 

Đại biểu Đỗ Thị Lan (Quảng Ninh)

Đại biểu Đỗ Thị Lan (Quảng Ninh) đề nghị Chính phủ thống nhất phạm vi, đối tượng quy hoạch ngành quốc gia theo hướng quy hoạch ngành quốc gia chỉ lập quy hoạch mạng lưới quy hoạch cơ sở thuộc ngành mình quản lý, có tính liên ngành, liên vùng, liên tỉnh, phân cấp cho các tỉnh để lập các quy hoạch cơ sở hạ tầng phục vụ trong tỉnh phù hợp với yêu cầu phát triển của địa phương, tạo sự chủ động trong bố trí không gian lập quy hoạch, bố trí nguồn lực thực hiện quy hoạch.

Ngoài ra, đại biểu đề nghị các tỉnh, thành phố quan tâm bố trí không gian quy hoạch phát triển hạ tầng an sinh xã hội, khu dân cư đô thị, nông thôn, hạ tầng bảo vệ môi trường, thiết chế văn hóa, cơ sở bảo trợ xã hội,… đảm bảo hài hòa giữa phát triển kinh tế với an sinh xã hội và quốc phòng, an ninh.

Bảo đảm hài hòa giữa yêu cầu phát triển và lợi ích chính đáng của người dân

Đại biểu Nguyễn Thị Lệ (TPHCM) bày tỏ sự thống nhất cao với Báo cáo của Đoàn giám sát Quốc hội về việc thực hiện chính sách pháp luật về công tác quy hoạch kể từ khi Luật Quy hoạch có hiệu lực.

Bên cạnh những kết quả quan trọng đạt được, đại biểu Nguyễn Thị Lệ chỉ ra rằng, trên thực tiễn vẫn còn một số tồn tại, bất cập liên quan tới công tác rà soát quy hoạch, tính liên kết và đồng bộ giữa các quy hoạch chưa được thể hiện rõ, đồ án quy hoạch đô thị, quy hoạch nông thôn mới chưa đồng bộ với quy hoạch sử dụng đất.

Việc đảm bảo kinh phí cho công tác lập quy hoạch sử dụng đất, kế hoạch sử dụng đất còn nhiều khó khăn, chưa có hướng dẫn cụ thể về các nội dung chi cũng như thẩm quyền thực hiện thu, chi kinh phí thẩm định.

Để hoàn thiện chính sách pháp luật về công tác quy hoạch, đại biểu Nguyễn Thị Lệ kiến nghị các cơ quan Trung ương có hướng dẫn cụ thể để bảo đảm sự giữa phù hợp giữa các quy hoạch, quy hoạch tỉnh và quy hoạch đô thị.

Về đồng bộ giữa quy hoạch sử dụng đất và quy hoạch đô thị, đại biểu Nguyễn Thị Lệ kiến nghị, đề xuất lập quy hoạch đô thị căn cứ trên hiện trạng và yêu cầu phát triển của thành phố, quy hoạch sử dụng đất khi lập dựa trên cơ sở quy hoạch đô thị để đảm bảo sự đồng bộ.

Bên cạnh đó, đại biểu cũng kiến nghị các Bộ, ngành Trung ương hướng dẫn nội dung mang tính chất khung của quy hoạch cấp trên để quy hoạch cấp dưới, quy hoạch cấp tỉnh tuân thủ, đồng thời có hướng dẫn xây dựng nội dung tích hợp trong quy hoạch tỉnh để các địa phương triển khai thực hiện đúng hướng, hạn chế việc chỉnh sửa nhiều lần trong quá trình lấy ý kiến thẩm định, các Bộ, ngành đối với quy hoạch.

Để đảm bảo hài hòa giữa yêu cầu phát triển nhanh, bền vững, tăng tính khả thi của các đồ án quy hoạch đô thị và quyền, lợi ích hợp pháp, chính đáng của người dân trong khu vực quy hoạch, đại biểu Nguyễn Thị Lệ kiến nghị Bộ Xây dựng đề xuất Chính phủ ban hành các chính sách phù hợp về nhà, đất đối với người dân trong khu quy hoạch chưa được thực hiện, hạn chế tối đa, gây ảnh hưởng đến đời sống, quyền và lợi ích hợp pháp, chính đáng của người dân trong khu vực quy hoạch.

Đại biểu Trần Việt Anh (Hà Nội) đề nghị cần một bản quy hoạch chuyên ngành và kĩ thuật chuyên ngành về di sản văn hóa và khảo cổ học để triển khai các dự án không bị dừng lại vì quy hoạch.

Đại biểu cũng kiến nghị tháo gỡ vướng mắc trong Luật Quy hoạch năm 2017 cần phải đồng thời rà soát các luật và hướng dẫn chuyên ngành thì mới có đủ điều kiện thực hiện Luật Quy hoạch. Bên cạnh đó cần được bổ sung, làm rõ về vấn đề thẩm quyền, thẩm định phê duyệt đối với không gian ngầm đô thị.

 

Đại biểu Trần Anh Tuấn (TPHCM)

Đại biểu Trần Anh Tuấn (TPHCM) cho rằng trong quá trình triển khai thực hiện quy hoạch trong thời gian tới, chúng ta cần lưu ý việc cân đối nguồn lực trong triển khai các dự án đầu tư. Đồng thời cần có quy định phân cấp cho địa phương được quyền quyết định bổ sung nguồn lực và danh mục dự án đầu tư mới mang tính cấp bách trong kế hoạch vốn đầu tư công trung hạn mà không làm gia tăng bội chi ngân sách của địa phương.

Đặc biệt, theo đại biểu cần thống nhất thời kỳ quy hoạch giữa các quy hoạch cùng cấp. Đại biểu cho rằng, nếu có sự thống nhất về thời gian và tầm nhìn quy hoạch cùng cấp thì việc tiến hành triển khai quy hoạch, điều chỉnh các quy hoạch sau này sẽ dễ dàng và thuận lợi hơn.

 

Quy hoạch đoạn đường dẫn lên cầu Đuống bắc qua sông Đuống, nối phường Đức Giang (quận Long Biên) với thị trấn Yên Viên (huyện Gia  Lâm) - Ảnh: TL

 

THÁI VŨ