Tăng cường xử lý vi phạm pháp luật về BHXH, BHYT, BH thất nghiệp

Doanh nghiệp cố tình vi phạm

Phó Chánh án TANDTC Nguyễn Trí Tuệ cho biết, hiện nay có nhiều vi phạm trong lĩnh vực BHXH, BHYT và BH thất nghiệp, từ đó uy hiếp đến an toàn của quỹ an sinh xã hội. TANDTC được giao nhiệm vụ chủ trì, phối hợp với BHXH Việt Nam và các cơ quan có liên quan soạn thảo Nghị quyết về vấn đề này. Ngày 15/8/2019, Hội đồng Thẩm phán TANDTC đã ban hành Nghị quyết số 05/2019/NQ-HĐTP hướng dẫn áp dụng Điều 214 về tội gian lận BHXH, BH thất nghiệp; Điều 215 về tội gian lận BHYT và Điều 216 về tội trốn đóng BHXH, BHYT, BH thất nghiệp cho người lao động của Bộ luật Hình sự.

Trước khi BLHS năm 2015 có hiệu lực, các hành vi gian lận, lừa dối, trục lợi trong BHXH, BHYT, BH thất nghiệp xảy ra có thể bị truy tố xét xử theo các tội danh khác được quy định trong BLHS năm 1999: như lừa đảo chiếm đoạt tài sản, lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản, giả mạo trong công tác, làm giả tài liệu của cơ quan, tổ chức, tham ô tài sản, lạm dụng chức vụ, quyền hạn để chiếm đoạt tài sản… Tuy nhiên, thống kê thụ ký, xét xử các vụ án hình sự hiện nay cũng chưa có tiêu chí xác định các hành vi phạm tội đó thuộc lĩnh vực BHXH, BHYT, BH thất nghiệp. Vì vậy cũng không có số liệu cụ thể về việc xét xử các vụ án trong lĩnh vực này. Sau khi BLHS năm 2015 có hiệu lực pháp luật, cho đến nay các Tòa án cũng chưa thụ lý, xét xử vụ án hình sự nào về bảo hiểm. Theo báo cáo của BHXH Việt Nam, các hồ sơ vi phạm pháp luật về bảo hiểm được chuyển đến Cơ quan điều tra trong năm 2018 cũng chỉ có 02 vụ được khởi tố nhưng với tội danh khác.

Theo ông Nguyễn Ngọc Quang, Chánh Văn phòng Cục Quản lý xử lý vi phạm hành chính và theo dõi thi hành pháp luật (Bộ Tư pháp), hệ thống BHXH từng bước được xây dựng hiện đại, chuyên nghiệp, hiệu quả góp phần bảo đảm tốt an sinh xã hội cho nhân dân. Tuy nhiên, trên thực tế, việc thi hành các chính sách này còn nhiều vướng mắc, khó khăn.

Một trong những nguyên nhân dẫn đến tình trạng này là do các quy định của pháp luật chưa bảo đảm tính thống nhất, đồng bộ, chưa phù hợp với thực tiễn dẫn đến khó thực thi. Điển hình là tình trạng DN lách luật trong giao kết hợp đồng để trốn đóng BHXH cho NLĐ. Phổ biến nhất là việc DN ký hợp đồng công nhật, hợp đồng dưới 1 tháng hoặc thời vụ hay chưa ghi rõ chức danh nghề, mức độ nặng nhọc, độc hại hay đóng thiếu 7% so với mức lương đối với lao động đã qua đào tạo. Còn theo ông Trần Bảo Huân, Phó chánh Văn phòng BHXH TP HCM, vấn đề nổi cộm hiện nay là tình trạng nợ BHXH, BHYT với số tiền lớn và thời gian dài, tuy nhiên việc khởi kiện các DN đang gặp khó khăn. Điều 14 Luật BHXH quy định về việc tổ chức Công đoàn (CĐ) có quyền khởi kiện ra tòa đối với hành vi vi phạm pháp luật về BHXH, song trong thực tế, CĐ rất khó khởi kiện bởi không thể lấy hết chữ ký của từng lao động để đại diện khởi kiện chủ sử dụng lao động.

Đẩy mạnh thanh, kiểm tra

Đại diện BHXH Việt Nam cũng chia sẻ về thực trạng công tác thanh tra, xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực BHXH và một số lưu ý; đại diện BHXH TP Hồ Chí Minh thông tin về thực trạng công tác thanh tra, kiểm tra, xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực BHXH trên địa bàn Thành phố và một số lưu ý; Toà án nhân dân tỉnh Đồng Nai; Bình Dương chia sẻ bài học kinh nghiệm qua thực tiễn giải quyết các vụ án liên quan đến BHXH tại Tòa án nhân dân hai cấp tỉnh. Để khắc phục tình trạng vi phạm pháp luật trong lĩnh vực BHXH, BHYT, BH thất nghiệp, ngành BHXH đã áp dụng các giải pháp như: cử cán bộ chuyên quản theo dõi, đôn đốc việc đóng và trả nợ tiền BHXH, BHYT, BH thất nghiệp của các đơn vị sử dụng lao động; thành lập các tổ thu nợ liên ngành; yêu cầu BHXH các tỉnh, thành phố tăng cường công tác kiểm tra và thông tin, báo cáo kịp thời tình hình vi phạm pháp luật về BHXH của các đơn vị trên địa bàn để có hướng chỉ đạo giải quyết, xử lý kịp thời; công khai thông tin về các đơn vị trốn đóng, nợ tiền đóng số lượng lớn, kéo dài trên các phương tiện thông tin đại chúng và gửi trực tiếp đến tổ chức công đoàn hoặc đại diện người lao động, khởi kiện các đơn vị nợ đọng kéo dài.

“BHXH, BHYT, BHTN là những chính sách an sinh trụ cột. Tuy nhiên, trong quá trình thực thi còn gặp nhiều vấn đề vướng mắc. Vì vậy, yêu cầu đặt ra là phải rà soát, bổ sung những quy định chưa cụ thể, chưa đồng bộ hay thiếu tính khả thi. Bên cạnh đó, cần tăng cường tổ chức đào tạo, bồi dưỡng về công tác BHXH, BHYT, BHTN cho các cán bộ theo dõi, thi hành pháp luật, đồng thời đẩy mạnh công tác thanh, kiểm tra chuyên ngành việc chấp hành pháp luật về BHXH, BHYT, BHTN” – ông Đặng Thanh Sơn, Cục trưởng Cục Quản lý xử lý vi phạm hành chính và theo dõi thi hành pháp luật, Bộ Tư pháp nhấn mạnh.

Công tác thanh tra, kiểm tra tiếp tục được đẩy mạnh theo hướng tăng cường thanh tra, kiểm tra phối hợp giữa các đơn vị thuộc BHXH Việt Nam và các Bộ, ngành liên quan, cụ thể đã phối hợp với thanh tra ngành Lao động, Y tế, các bộ, ngành liên quan thanh tra, kiểm tra việc chấp hành pháp luật về BHXH, BHYT, BH thất nghiệp. Trong quá trình thanh tra đã chỉ ra những tồn tại, hạn chế, đồng thời hướng dẫn, giải đáp vướng mắc trong việc thực hiện nhiệm vụ của BHXH các tỉnh, thành phố; phối hợp với các cơ quan chức năng xử lý nghiêm đối với các tổ chức, cá nhân có hành vi vi phạm.

Sau 8 tháng thực hiện, đến nay đã có 12 BHXH tỉnh, thành phố chuyển hồ sơ sang cơ quan điều tra đề nghị xử lý hình sự các hình vi vi phạm pháp luật về BHXH, BHYT, BH thất nghiệp với tổng số 40 hồ sơ. Trong đó, 15 hồ sơ đề nghị xử lý theo Điều 214; 01 hồ sơ đề nghị xử lý theo Điều 215 và 24 hồ sơ đề nghị xử lý theo Điều 216./

Ngọc Minh