“Nhận lỗi - Xin lỗi Nhân dân” một biểu hiện của tinh thần đổi mới, dám chịu trách nhiệm, biết tôn trọng Nhân dân của Tòa án nhân dân hai cấp thành phố Hải Phòng.

Đồng thời, các giải pháp này còn bảo đảm nâng cao trách nhiệm của Thẩm phán trong quá trình giải quyết, xét xử, hạn chế thấp nhất hành vi cố ý vi phạm (do lỗi chủ quan của Thẩm phán) về nội dung vụ án, về tố tụng, cố ý kéo dài thời gian giải quyết vụ án gây tốn kém về thời gian, tiền bạc, công sức của người dân…. kết quả vụ án đó bị hủy (không thuộc các trường hợp bồi thường,  cải chính, công khai xin lỗi theo Luật Trách nhiệm bồi thường của Nhà nước) khi người dân yêu cầu xin lỗi phải thực hiện việc "Nhận lỗi - xin lỗi Nhân dân".

          Đây là một tinh thần đổi mới, một biện pháp có tính chiến lược sâu sắc làm thay đổi tư duy,  nhận thức của Thẩm phán thực hiện đúng phương châm Bác Hồ đã dạy hệ thống Tòa án "Phụng công, thủ pháp, chí công vô tư" và "Gần dân, hiểu dân, giúp dân, học dân". "Nhận lỗi - Xin lỗi Nhân dân" có đầy đủ cơ sở lý luận và thực tiễn để thực hiện.

    1. Về cơ sở lý luận

Nhận lỗi – xin lỗi Nhân dân là một chủ trương, một quan điểm nhất quán, có tính lịch sử, kế thừa của Đảng, Nhà nước ta trong suốt chiều dài lịch sử, cụ thể:

* Nghị quyết Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII Đảng Cộng Sản Việt Nam đã chỉ rõ: Thực hành và phát huy rộng rãi quyền làm chủ của Nhân dân và vai trò chủ chốt của Nhân dân, thực hiện tốt có hiệu quả phương châm: "Dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra, dân giám sát, dân thụ hưởng".

* Sinh thời, chủ tịch Hồ Chí Minh sau cách mạng cải cách ruộng đất năm 1954, 1955, 1956  nhận thấy khi thực hiện Đảng có sai lầm trong cải cách ruộng đất: Rập khuôn máy móc cải cách ruộng đất của Trung Quốc, không tính đến các điều kiện khách quan của Việt Nam....Bác đã công khai xin lỗi quốc dân đồng bào và xin nhận nếu cần Bác xin từ chức.

* Ban chấp hành Trung ương Đảng đã ban hành Quy định số 117 ngày 18/8/2023 về việc xin lỗi và phục hồi quyền lợi của tổ chức đảng, đảng viên bị kỷ luật oan.

* Hiến pháp:

-  Hiến Pháp năm 2013, được sửa đổi, bổ sung năm 2025 tại khoản 1, khoản 2, khoản 3 Điều 2 quy định:

 "  1. Nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam là nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của Nhân dân, do Nhân dân, vì Nhân dân.

     2. Nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam do Nhân dân làm chủ; tất cả quyền lực nhà nước thuộc về Nhân dân … .”.

      Đồng thời, tại Điều 3 Hiến pháp cũng quy định: " Nhà nước phát huy quyền làm chủ của Nhân dân…."

          * Quy định về chức năng, nhiệm vụ của Tòa án nhân dân:

          Tại Điều 102 Hiến pháp quy định:

          " 1. Tòa án nhân dân là cơ quan xét xử của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam, thực hiện quyền tư pháp.

          2. Tòa án nhân dân gồm Tòa án nhân dân tối cao và các Tòa án khác do luật định. 3. Tòa án nhân dân có nhiệm vụ bảo vệ công lý, bảo vệ quyền con người, quyền công dân, bảo vệ chế độ xã hội chủ nghĩa, bảo vệ lợi ích của Nhà nước, quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân. ".

          * Luật Trách nhiệm bồi thường của Nhà nước năm 2017. Tại khoản 2 Điều 7 Luật này quy định về căn cứ xác định trách nhiệm bồi thường cảu Nhà nước như sau:

"…

b) Tòa án có thẩm quyền giải quyết vụ án hành chính đã xác định có hành vi trái pháp luật của người bị kiện là người thi hành công vụ gây thiệt hại thuộc phạm vi trách nhiệm bồi thường của Nhà nước và có yêu cầu bồi thường trước hoặc tại phiên họp kiểm tra việc giao nộp, tiếp cận, công khai chứng cứ và đối thoại;

c) Tòa án có thẩm quyền giải quyết vụ án hình sự đã xác định có hành vi trái pháp luật của bị cáo là người thi hành công vụ gây thiệt hại thuộc phạm vi trách nhiệm bồi thường của Nhà nước trong hoạt động quản lý hành chính, tố tụng dân sự, tố tụng hành chính, thi hành án hình sự, thi hành án dân sự và có yêu cầu bồi thường trong quá trình giải quyết vụ án hình sự"

          Như vậy, chỉ khi giải quyết vụ án hành chính xác định có hành vi trái pháp luật của người bị kiện (người thi hành công vụ) và khi giải quyết vụ án hình sự bị cáo là người thi hành công vụ gây thiệt hại mới phát sinh trách nhiệm bồi thường Nhà nước. Và biện pháp phục hồi danh dự theo theo quy định tại Điều 56 Luật Trách nhiệm bồi thường nhà nước (biện pháp trực tiếp xin lỗi và cải chính công khai) chỉ áp dụng đối với người bị hại trong hoạt động tố tụng hình sự.

          2. về cơ sở thực tế

          Hoạt động giải quyết, xét xử của Tòa án không chỉ bao gồm phạm vi của tố tụng hành chính đối với người bị kiện là người thi hành công vụ, tố tụng hình sự bị cáo là người thi hành công vụ. Thông qua thực tiễn giải quyết, xét xử án hình sự, dân sự, hành chính, kinh doanh thương mại, hôn nhân gia đình, việc dân sự…. Cho thấy, đối tượng bị tác động vô cùng rộng rãi, bao gồm các đương sự nói riêng và quần chúng nhân dân nói chung. Quá trình tác nghiệp của Thẩm phán có thể phát sinh hành vi xâm phạm trực tiếp đến quyền, lợi ích hợp pháp về tài sản, nhân thân, tinh thần của đương sự, bị cáo. Trên thực tế, đã có rất nhiều vụ án bị kéo dài thời gian giải quyết do lỗi chủ quan của Thẩm phán, đã có rất nhiều các vụ án do vi phạm về điều tra, xác minh, thu thập chứng cứ… ngoại lệ cũng còn có những vụ án còn có những tiêu cực dẫn đến việc ra phán quyết, quyết định chưa đúng và bị Tòa án cấp trên hủy do lỗi chủ quan (không thuộc trường hợp bồi thường theo Luật Trách nhiệm bồi thường của nhà nước) nhưng hậu quả vô cùng nặng nề: Gây tốn kém về thời gian, tiền bạc của đương sự, thậm trí có vụ án kéo dài có khi đương sự đã chết vẫn tiếp tục theo một vòng quay tố tụng mới. Gây bức xúc cho đương sự đặc biệt là nguy hại hơn là giảm niềm tin vào công lý, giảm niềm tin vào Tòa án nơi được con là "Cán cân công lý" biểu tượng của sự tôn nghiêm, chuẩn mực, công bằng.

Thực tế này đặt ra yêu cầu cần hiểu và nhận thức sâu sắc việc “Nhận lỗi – xin lỗi Nhân dân” phải được thực hiện kịp thời, công khai, đúng đối tượng và không bó hẹp về phạm vi. Từ đó củng cố niềm tin của người dân vào công lý, công bằng xã hội, để Tòa án nhân dân phải thực sự trở thành biểu tượng của công lý, công bằng, của niềm tin và lẽ phải như phát biểu của Tổng Bí thư Tô Lâm tại phát biểu tại Lễ kỷ niệm 80 năm Ngày truyền thống Tòa án nhân dân (13/9/2025)[1].

          3. Giải pháp

          Nhận thức sâu sắc trách nhiệm của Tòa án khi thực hiện sứ mệnh được Đảng, Nhà nước và Nhân dân giao phó, cấp ủy, lãnh đạo Tòa án nhân dân thành phố Hải Phòng mà trực tiếp là đồng chí Chánh án đã có nhiều giải pháp quan trọng, hiệu quả, trong đó có việc thực hiện nội dung: “Nhận lỗi – xin lỗi Nhân dân”.

Bên cạnh các giải pháp được đồng chí Chánh án quán triệt gồm: Nâng cao trình động chuyên môn nghiệp vụ, trình độ chính trị cho cán bộ Tòa án hai cấp Hải Phòng, đặc biệt là Thẩm phán. Tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra trong đơn vị, cấp trên với cấp dưới việc thanh tra chú trọng: Thanh tra, kiểm tra các bản án có hiệu lực pháp luật, thanh tra, kiểm tra xử lý đơn khởi kiện, đơn yêu cầu đơn giải quyết khiếu nại, tố cáo; Thanh tra kiểm tra việc tạm đình chỉ giải quyết vụ, việc; Thanh tra, kiểm tra việc chấp hành pháp luật trong việc cấp, tống đạt bản án, quyết định. Việc sửa đổi, bổ sung, sửa chữa bản án, quyết định; thanh tra kiểm tra việc thực hiện kỷ luật công vụ,  thực hiện các Nghị quyết của Đảng ủy Tòa án nhân dân Thành phố, ….

Thực hiện nghiêm túc chế độ báo cáo, hàng tuần, hàng tháng các Thẩm phán phải bảo cáo lãnh đạo đơn vị mình tiến độ giải quyết, các khó khăn, vướng mắc của các vụ án được giao tranh thủ ý kiến của tập thể lãnh đạo đơn vị và lãnh đạo phụ trách cấp trên…

Để lãnh đạo, chỉ đạo Đảng ủy thành phố dưới sự lãnh đạo của đồng chí Bí thư đã ban hành các nghị quyết lãnh đạo, chỉ đạo trong đó nêu ra các nhiệm vụ trọng tâm, phân công phụ trách cụ thể trên từng lĩnh vực…lãnh đạo chỉ đạo các Nghị quyết của Thành ủy Hải Phòng, trong đó có Nghị quyết xây dựng cơ quan "Xanh, Sạch, Đẹp"  việc thực hiện "Xanh, Sạch, Đẹp" không chỉ là quang cảnh trụ sở nơi làm việc gọn gàng, khang trang…mà còn là xanh, sạch, đẹp trong tâm, trong tư tưởng, trong ý thức của mỗi cán bộ Tòa án Hải Phòng, luôn phải trọng dân, gần dân, giúp dân, học dân…đấu tranh bảo vệ công bằng, bảo vệ công lý, bảo vệ cái đúng, bảo vệ lẽ phải, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của Nhân dân…Để khắc phục thủ tục hành chính rườm rà, gây khó khăn cho Nhân dân trong quá trình nộp đơn khởi kiện…Chánh án Tòa án nhân dân thành phố Hải Phòng đã đưa ra giải pháp "Thụ lý, giải quyết đơn ngay trong ngày". Theo đó, tất cả các đơn khởi kiện, đơn yêu cầu phải được xử lý ngay trong ngày làm việc. Trường hợp đơn sửa đổi, bổ sung phải hướng dẫn người gửi đơn tất cả các nội dung, vấn đề cần sửa đổi, bổ sung, không được yêu cầu sửa đổi, bổ sung đơn nhiều lần. Đối với các yêu cầu kiến nghị, phản ánh, khiếu nại, tố cáo của công dân phải được tiếp nhận ngay và xử lý trong thời hạn luật định. Nếu các yêu cầu, đề nghị, kiến nghị, phản ánh, khiếu nại, tố cáo chưa rõ phải được hướng dẫn ngay trên tinh thần phục vụ, tôn trọng, khiêm tốn, ân cần, tận tình chu đáo, đảm bảo tất cả các nội dung cấn hướng dẫn được hướng dẫn ngay, việc tiếp nhận, xử lý đơn phải được vào sổ theo dõi chặt chẽ.

Các giải pháp trên chỉ được thực hiện một cách đúng đắn, nghiêm túc khi cán bộ Tòa án nói chung (Thẩm phán nói riêng) nhận thức nghiêm túc, đúng đắn trách nhiệm vủa mình, vị trí vai trò của mình, nhận thức được các hậu quả do những hành vi (lỗi chủ quan) của mình gây ra trong quá trình giải quyết, xét xử.

Một nội dung quan trọng nữa là việc "Nhận lỗi - Xin lỗi" nhân dân khi Nhân dân yêu cầu, có cơ sở, đó là một cơ chế, một biện pháp, giải pháp đúng đắn, mang tính đột phá, chiến lược và khắc phục được một số tồn tại, hạn chế của quy định Trách nhiệm bồi thường Nhà nước.

 

AN VĂN KHOÁI (Phó Chánh án TAND khu vực 11 - Hải Phòng)

Ảnh: Đồng chí Lưu Tuấn Dũng, Thành ủy viên, Bí thư Đảng ủy, Chánh án Tòa án nhân dân thành phố Hải Phòng (nguồn Internet).