Chỉ xử lý hình sự đối với người gửi từ 02 thiết bị trở lên

Trước hết, theo khoản 1 Điều 287 Bộ luật Hình sự năm 2015, tội “Cản trở hoặc gây rối loạn hoạt động của mạng máy tính, mạng viễn thông, phương tiện điện tử” quy định:

“Người nào tự ý xóa, làm tổn hại hoặc thay đổi phần mềm, dữ liệu điện tử hoặc ngăn chặn trái phép việc truyền tải dữ liệu của mạng máy tính, mạng viễn thông, phương tiện điện tử hoặc có hành vi khác cản trở hoặc gây rối loạn hoạt động của mạng máy tính, mạng viễn thông, phương tiện điện tử thuộc một trong các trường hợp sau đây, nếu không thuộc trường hợp quy định tại Điều 286 và Điều 289 của Bộ luật này, thì bị phạt tiền từ 30.000.000 đồng đến 200.000.000 đồng hoặc phạt tù từ 06 tháng đến 03 năm:

a) Thu lợi bất chính từ 50.000.000 đồng đến dưới 200.000.000 đồng;

b) Gây thiệt hại từ 100.000.000 đồng đến dưới 500.000.000 đồng;

c) Làm tê liệt, gián đoạn, ngưng trệ hoạt động của mạng máy tính, mạng viễn thông, phương tiện điện tử từ 30 phút đến dưới 24 giờ hoặc từ 03 lần đến dưới 10 lần trong thời gian 24 giờ;

d) Làm đình trệ hoạt động của cơ quan, tổ chức từ 24 giờ đến dưới 72 giờ;

đ) Đã bị xử phạt vi phạm hành chính về hành vi này hoặc đã bị kết án về tội này, chưa được xóa án tích mà còn vi phạm”.

Đây là tội phạm có cấu thành vật chất, đòi hỏi hành vi phải gây ra một trong các hậu quả cụ thể như: Thu lợi bất chính từ 50.000.000 đồng đến dưới 200.000.000 đồng; gây thiệt hại từ 100.000.000 đồng đến dưới 500.000.000 đồng; làm tê liệt, gián đoạn, ngưng trệ hoạt động của mạng máy tính, mạng viễn thông, phương tiện điện tử từ 30 phút đến dưới 24 giờ hoặc từ 03 lần đến dưới 10 lần trong thời gian 24 giờ… Nếu không có các hậu quả này thì hành vi phải thuộc trường hợp “đã bị xử phạt vi phạm hành chính hoặc kết án chưa được xóa án tích mà còn vi phạm” thì mới cấu thành tội phạm. Tuy nhiên, thực tiễn xử lý các hành vi liên quan đến thiết bị giám sát hành trình tàu cá cho thấy, việc xác định thiệt hại cụ thể hoặc lợi ích bất chính rất khó, do hành vi chủ yếu mang tính gian dối nhằm “né tránh” sự kiểm tra của cơ quan chức năng chứ không trực tiếp gây tổn thất tài sản hoặc trục lợi rõ ràng.

Ngày 12/6/2024, Hội đồng Thẩm phán TANDTC đã ban hành Nghị quyết số 04/2024/NQ-HĐTP, trong đó Điều 8 đã hướng dẫn cụ thể về điều kiện để truy cứu trách nhiệm hình sự trong các trường hợp “cản trở, gây rối loạn hoạt động của thiết bị giám sát hành trình tàu cá” nhằm khai thác thủy sản trái phép. Theo đó, hành vi của người tháo gỡ, tàng trữ, vận chuyển thiết bị giám sát hành trình tàu cá chỉ cấu thành tội phạm khi: (1) tháo gỡ, tàng trữ, vận chuyển từ 02 thiết bị trở lên; hoặc (2) xóa, làm tổn hại, thay đổi phần mềm, dữ liệu điện tử hoặc ngăn chặn trái phép việc truyền tải dữ liệu, gây rối loạn hoạt động của thiết bị giám sát.

Như vậy, việc gửi từ 01 thiết bị, không có hành vi can thiệp phần mềm, không phải là trường hợp bắt buộc truy cứu trách nhiệm hình sự. Nếu không có dấu hiệu định lượng về hậu quả hoặc tình tiết tăng nặng (ví dụ: đã từng bị xử phạt mà tái phạm), thì đây chỉ là hành vi vi phạm hành chính, có thể xử lý theo Nghị định số 42/2019/NĐ-CP về xử phạt vi phạm trong lĩnh vực thủy sản.

Trở lại với nội dung vụ án, C - người được A, B thuê điều khiển tàu hậu cần - đã nhận tổng cộng 15 thiết bị từ các chủ tàu, mỗi người gửi từ 01 đến 04 thiết bị giám sát hành trình tàu cá. Tuy nhiên, trong số 15 chủ tàu gửi thiết bị, có những người chỉ gửi 01 thiết bị. Những trường hợp này, nếu không có hành vi can thiệp kỹ thuật, không làm rối loạn hệ thống, thì không thỏa mãn điều kiện định tội theo Điều 287 BLHS, cũng như Điều 8 Nghị quyết số 04/2024/NQ-HĐTP. Họ chỉ nên bị xử phạt hành chính theo hướng đã áp dụng.

Từ các phân tích trên, tôi đồng tình với quan điểm thứ hai và cho rằng, việc chỉ truy cứu trách nhiệm hình sự đối với chủ tàu, thuyền trưởng gửi từ 02 thiết bị giám sát hành trình tàu cá trở lên, còn đối với những trường hợp chỉ gửi 01 thiết bị thì xử lý hành chính là phù hợp, đúng tinh thần của pháp luật hình sự và các văn bản hướng dẫn thi hành.

Trên đây là quan điểm của tôi về nội dung vụ án, rất mong nhận được thêm các ý kiến trao đổi của đồng nghiệp và bạn đọc.

NGUYỄN THÀNH LUÂN (Tòa án quân sự Quân khu 3)

Kiểm tra tàu đánh bắt thủy sản - Ảnh: Đồn Biên phòng Cửa khẩu Cảng Vạn Gia.