Đề xuất mô hình Tòa án 3 cấp khi bỏ đơn vị hành chính cấp huyện

PGS-TS Huỳnh Văn Thới, nguyên quyền Giám đốc Phân viện Học viện Hành chính quốc gia tại TP HCM, cho biết việc bỏ cấp trung gian, sáp nhập các đơn vị hành chính là xu hướng phát triển hiện đại nhằm tinh gọn bộ máy quản trị quốc gia, nâng cao hiệu quả hành chính công.

Trong bối cảnh mới, PGS Thới cho rằng phân cấp, phân quyền cần hoàn thiện theo hướng giao về cho cấp chính quyền sát dân, gần dân, phục vụ nhân dân tốt nhất. Việc này phải minh định về thẩm quyền, rành mạch về công việc, rõ ràng về trách nhiệm gắn với địa vị pháp lý của mỗi cấp.

Đồng thời, phân cấp, phân quyền cũng phải phù hợp với trình độ phát triển kinh tế - xã hội trong từng giai đoạn, đặc thù của từng ngành, lĩnh vực. Việc này cũng phải tương xứng giữa nhiệm vụ được giao với năng lực thực hiện; tương xứng giữa nhiệm vụ với các nguồn lực, ăn khớp giữa các ngành; giữa phân cấp thẩm quyền và khả năng kiểm soát. Chuyên gia cho rằng cần tiếp tục hoàn thiện pháp luật về phân quyền phân cấp phù hợp với điều kiện đặc thù ở Việt Nam.

Trong lĩnh vực tư pháp, PGS-TS Nguyễn Tất Viễn, nguyên Ủy viên chuyên trách, Thường trực Ban Chỉ đạo Cải cách tư pháp Trung ương đề xuất không duy trì tòa án 4 cấp (tối cao, cấp cao, cấp tỉnh, cấp huyện) như hiện nay mà nên sắp xếp, tinh gọn chỉ còn 3 cấp: Tòa án nhân dân tối cao, Tòa án nhân dân phúc thẩm và Tòa án nhân dân sơ thẩm khu vực.

Trong đó, TAND sơ thẩm khu vực bố trí tùy theo dân số, số vụ án, thẩm phán, cơ sở vật chất. Khi đó, TAND sơ thẩm khu vực có thể xử lý tất cả các loại án hình sự, dân sự, hôn nhân, gia đình, thậm chí cả án có yếu tố nước ngoài.

Về vai trò lãnh đạo của Đảng với ngành Tòa án, PGS-TS Viễn đề xuất theo mô hình: Đảng bộ TAND tối cao trực thuộc Đảng bộ các cơ quan Đảng Trung ương, TAND phúc thẩm và TAND sơ thẩm khu vực thuộc Đảng bộ cấp tỉnh. Tương tự, Viện Kiểm sát nhân dân cũng tổ chức theo mô hình của ngành tòa án.

"Mô hình này sẽ tương thích với việc bỏ cấp huyện và sáp nhập một số đơn vị hành chính cấp tỉnh", PGS-TS Nguyễn Tất Viễn nhìn nhận.

Ngày 20/3/2025, Ban Chỉ đạo Trung ương về tổng kết việc thực hiện Nghị quyết số 18-NQ/TW của Ban Chấp hành Trung ương khóa XII một số vấn đề về tiếp tục đổi mới, sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả đã ban hành Công văn số 43-CV/BCĐ về “Kế hoạch tiếp tục sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị”. Để thực hiện Kết luận số 121-KL/TW, ngày 24/01/2025 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII (về tổng kết Nghị quyết số 18-NQ/TW, ngày 25/10/2017 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XII một số vấn đề về tiếp tục đổi mới, sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả); Kết luận số 126-KL/TW, ngày 14/02/2025, Kết luận số 127-KL/TW, ngày 28/02/2025 của Bộ Chính trị về tiếp tục sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị; để việc sáp nhập đơn vị hành chính theo mô hình địa phương 2 cấp bảo đảm đúng mục tiêu tinh gọn, hiệu năng, hiệu lực, hiệu quả gắn với tổ chức thành công đại hội đảng bộ các cấp tiến tới Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIV của Đảng, Ban Chỉ đạo Trung ương về tổng kết Nghị quyết 18 yêu cầu Đảng ủy Tòa án nhân dân Tối cao tập trung lãnh đạo, chỉ đạo và khẩn trương thực hiện một số nội dung, nhiệm vụ.

Đảng ủy Tòa án nhân dân Tối cao tiếp thu ý kiến chỉ đạo của Bộ Chính trị và các cơ quan liên quan (tại phiên họp ngày 14/3/2025); gửi xin ý kiến các cơ quan, đơn vị, địa phương Đề án về hệ thống toà án ở địa phương theo định hướng không tổ chức cấp huyện; tiếp thu ý kiến các cơ quan, đơn vị, địa phương, hoàn thiện Tờ trình, Đề án, báo cáo Bộ Chính trước ngày 25/3/2025; tiếp thu ý kiến Bộ Chính trị, hoàn thiện Tờ trình, Đề án và gửi tài liệu báo cáo Ban Chấp hành Trung ương (Hội nghị lần thứ 11 Ban Chấp hành Trung ương khóa XIII; qua Văn phòng Trung ương Đảng) trước ngày 01/4/2025.

Đảng ủy Tòa án nhân dân Tối cao khi gửi Tờ trình, Đề án (sau khi tiếp thu ý kiến của các địa phương, cơ quan, đơn vị) báo cáo Bộ Chính trị (qua Văn phòng Trung ương Đảng) thì đồng thời gửi Ban Tổ chức Trung ương để tổng hợp, báo cáo Bộ Chính trị, Ban Bí thư và Ban Chấp hành Trung ương.

Đảng ủy Tòa án nhân dân Tối cao chủ trì, phối hợp với các cấp ủy, tổ chức đảng liên quan triển khai sắp xếp hệ thống toà án ở địa phương (hoàn thành trước ngày 30/6/2025); đề xuất sửa đổi, bổ sung các quy định pháp luật có liên quan để thực hiện chủ trương sắp xếp các đơn vị hành chính, tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp (triển khai thực hiện sau khi có nghị quyết, kết luận của Hội nghị lần thứ 11 Ban Chấp hành Trung ương khóa XIII).

QUANG PHÚC

Trụ sở Toà án nhân dân cấp cao tại thành phố Hồ Chí Minh. Ảnh minh họa, nguồn Internet.