Hoàng Thị N không được hưởng tiết giảm nhẹ phạm tội lần đầu

Tình tiết “phạm tội lần đầu” được quy định tại điểm i khoản 1 Điều 51 BLHS và được hướng dẫn tại mục 4.I Giải đáp số 01-2017/GĐ-TANDTC 07/4/2017 của TANDTC giải thích phạm tội lần đầu là: “Từ trước đến nay chưa phạm tội lần nào. Nếu trước đó đã phạm tội và bị kết án, nhưng đã được xóa án tích hoặc chưa bị kết án, nhưng đã hết thời hiệu truy cứu trách nhiệm hình sự hoặc chưa bị kết án, chưa hết thời hiệu truy cứu trách nhiệm hình sự nay bị truy cứu trách nhiệm hình sự trong cùng lần phạm tội sau, thì không được coi là phạm tội lần đầu” và khoản 2 Điều 2 Nghị quyết số 01/2018/NQ-HĐTP ngày 24/4/2018 của Hội đồng thẩm phán TANDTC hướng dẫn áp dụng Điều 66 và Điều 106 của BLHS năm 2015 về tha tù trước thời hạn quy định: “Được coi là phạm tội lần đầu và có thể xem xét nếu thuộc một trong các trường hợp sau đây: a. Trước đó chưa phạm tội lần nào; b. Trước đó đã thực hiện hành vi phạm tội nhưng được miễn trách nhiệm hình sự; c. Trước đó đã thực hiện hành vi phạm tội nhưng được áp dụng biện pháp tư pháp giáo dục tại trường giáo dưỡng; d. Trước đó đã bị kết án nhưng thuộc trường hợp được coi là không có án tích”.

Như vậy, có thể hiểu, phạm tội lần đầu là chỉ mới phạm tội một lần và lần đó là lần duy nhất. Các lần phạm tội trước khi bị truy cứu trách nhiệm hình sự với lần phạm tội sau thì không được coi là phạm tội lần đầu. Bên cạnh đó, không phải bị cáo phạm bất kỳ tội gì nếu bị cáo có đủ 2 yếu tố nêu trên thì áp dụng tình tiết giảm nhẹ TNHS “phạm tội lần đầu và thuộc trường hợp ít nghiêm trọng” quy định tại điểm i khoản 1 Điều 51 BLHS. Cần phải xem xét đánh giá các yếu tố khác. Bởi lẽ, có rất nhiều điều trong BLHS quy định khoản 1 có khung hình phạt cao nhất đến 3 năm tù, nếu phạm tội với lỗi cố ý, hành vi phạm tội kéo dài, ảnh hưởng đến trật tự trị an xã hội; hành vi của bị can, bị cáo vi phạm đạo đức bị dư luận xã hội lên án mạnh mẽ… thì mặc dù bị cáo có đủ hai yếu tố như hướng dẫn của công văn nhưng không áp dụng tình tiết giảm nhẹ TNHS “phạm tội lần đầu và thuộc trường hợp ít nghiêm trọng” cho bị cáo khi quyết định hình phạt.

Phạm tội thuộc trường hợp ít nghiêm trọng được quy định tại điểm i khoản 1 Điều 51 BLHS 2015 là một trong các tình tiết giảm nhẹ trách nhiệm hình sự. Bên cạnh đó, theo Công văn số 01/2017/GĐ-TANDTC, có hai trường hợp phạm tội được coi là phạm tội thuộc trường hợp ít nghiêm trọng. Đó là (i) phạm tội gây nguy hại không lớn cho xã hội mà mức cao nhất của khung hình phạt đối với tội ấy là đến ba năm tù; và (ii) phạm tội nghiêm trọng, rất nghiêm trọng hoặc phạm tội đặc biệt nghiêm trọng nhưng người phạm tội có vị trí, vai trò thứ yếu, không đáng kể trong vụ án có đồng phạm.

Theo đó, Tòa án chỉ áp dụng tình tiết giảm nhẹ trách nhiệm hình sự “phạm tội lần đầu và thuộc trường hợp ít nghiêm trọng” khi có đủ 02 yếu tố “phạm tội lần đầu” và “thuộc trường hợp ít nghiêm trọng”. Nếu bị cáo phạm tội lần đầu mà không phải thuộc trường hợp ít nghiêm trọng hoặc ngược lại phạm tội thuộc trường hợp ít nghiêm trọng nhưng lần phạm tội này không phải là phạm tội lần đầu thì không áp dụng để giảm nhẹ trách nhiệm hình sự cho bị cáo.

 Nếu xác định trước đó được tính từ lần hành vi phạm tội sau cùng đang bị truy cứu trách nhiệm hình sự thì đương nhiên, trong các trường hợp phạm tội nhiều lần sẽ không có yếu tố phạm tội lần đầu. Quan điểm này là cơ sở để xem phạm tội lần đầu và thuộc trường hợp ít nghiêm trọng và phạm tội nhiều lần là hai tình tiết đối lập, loại trừ lẫn nhau, không thể áp dụng đồng thời khi xem xét quyết định hình phạt. Hành vi của Hoàng Thị N là trước đó đã phạm tội chưa hết thời hiệu truy cứu trách nhiệm hình sự nay bị truy cứu trách nhiệm hình sự trong cùng lần phạm tội sau, vì ngày 18/9/2022, Hoàng Thị N đã chuyển cho Hoàng Thị Tiên T 09 tin nhắn có nội dung cá cược số lô, số đề với tổng số tiền Hoàng Thị N đánh bạc dựa vào kết quả xổ số kiến thiết các tỉnh miền Trung - Tây Nguyên là 14.929.000 đồng. Hoàng Thị N chuyển 06 tin nhắn có nội dung cá cược số lô, số đề cá cược dựa vào kết quả xổ số kiến thiết miền Bắc với số tiền là 7.805.000 đồng. Như vậy, trong 18/9/2022, Hoàng Thị N đã thực hiện 02 lần đánh bạc và bị truy cứu trách nhiệm hình sự nên không được coi là phạm tội lần đầu.

Trên đây là ý kiến của tác giả, rất mong nhận được ý kiến đóng góp của các đồng nghiệp và bạn đọc.

Tòa án nhân dân tỉnh Hưng Yên xét xử các bị cáo bị truy tố về tội Tàng trữ hàng cấm- Ảnh: Hoàng Tôn

NGUYỄN THỊ YẾN HOA (Tòa án quân sự Quân khu 1)