Không áp dụng một số tình tiết giảm nhẹ đối với Tạ Tấn P

Bài viết đưa ra hai quan điểm về việc áp dụng các tình tiết giảm nhẹ đối với bị cáo P. Chúng tôi thống nhất một phần của quan điểm thứ hai đối với việc không áp dụng tình tiết giảm nhẹ “Phạm tội trong trường hợp bị kích động về tinh thần do hành vi trái pháp luật của nạn nhân gây ra” quy định tại điểm e Điều 51 Bộ luật hình sự, tuy nhiên đối với tình tiết “Người phạm tội tự nguyện sửa chữa, bồi thường thiệt hại hoặc khắc phục hậu quả” theo điểm b khoản 1 Điều 51 Bộ luật hình sự, tôi có quan điểm khác. Cụ thể:

Về mặt tội danh: Thống nhất với TAND thành phố H xét xử bị cáo Tạ Tấn P phạm tội “Giết người” theo điểm p khoản 1 Điều 123; điểm b, e, s khoản 1, khoản 2 Điều 51 BLHS năm 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2017).

Về các tình tiết giảm nhẹ:

a. Đối với tình tiết giảm nhẹ “Thành khẩn khai báo, ăn năn hối cải” theo điểm s khoản 1 Điều 51 BLHS: Tòa án nhân dân thành phố H áp dụng cho bị cáo P tình tiết giảm nhẹ “Thành khẩn khai báo, ăn năn hối cải” theo điểm s khoản 1 Điều 51 BLHS là phù hợp.

b. Đối với tình tiết giảm nhẹ “Phạm tội trong trường hợp bị kích động về tinh thần do hành vi trái pháp luật của nạn nhân gây ra” quy định tại điểm e Điều 51 BLHS.

Tình trạng tinh thần bị kích động là tình trạng người phạm tội không hoàn toàn tự chủ, tự kiềm chế được hành vi phạm tội của mình. Sự kích động mạnh đó phải là tức thời do hành vi trái pháp luật nghiêm trọng của nạn nhân gây nên sự phản ứng dẫn tới hành vi phạm tội.

Như vậy, trong tình huống được nêu, mặc dù giữa bị cáo P và bị hại H có sự mâu thuẫn, kình cãi với nhau, H thách thức P rồi H ném 1 con dao về phía P đồng thời cũng cầm dao xông đến chém vào mặt P, P bỏ chạy nhưng vấp ngã nên nhặt con dao H ném ra, cầm trên tay phải chém về phía H; cả hai lao vào đánh nhau. Như vậy, ở đây H đã tiếp nhận lời thách thức của P, cầm dao chém lại P; P chưa tác động đến H để H lâm vào tình trạng không hoàn toàn tự chủ, tự kiềm chế, hành động của H không tạo nên sự kích động ở P. Do đó, không áp dụng tình tiết giảm nhẹ “Phạm tội trong trường hợp bị kích động về tinh thần do hành vi trái pháp luật của nạn nhân gây ra” quy định tại điểm e khoản 1 Điều 51 BLHS sự đối với P, ở đây chúng ta chỉ nên áp dụng tình tiết giảm nhẹ “bị hại có lỗi trong việc thực hiện hành vi phạm tội của bị cáo” theo khoản 2 Điều 51 BLHS để giảm nhẹ hình phạt cho bị cáo mới phù hợp.

c. Đối với tình tiết giảm nhẹ “Người phạm tội tự nguyện sửa chữa, bồi thường thiệt hại hoặc khắc phục hậu quả” theo điểm b khoản 1 Điều 51 BLHS.

Gia đình bị cáo P đã nộp số tiền 50 triệu đồng tại cơ quan thi hành án để bồi thường trách nhiệm dân sự nhưng gia đình bị hại chưa nhận được tiền bồi thường. Quan điểm thứ 2 trong bài của tác giả cho rằng: “Mặc dù trước khi mở phiên tòa sơ thẩm gia đình bị cáo đã nộp số tiền 50 triệu đồng tại cơ quan thi hành án để bồi thường trách nhiệm dân sự, tuy gia đình bị cáo đã có tinh thần chủ động bồi thường thiệt hại cho gia đình bị hại, nhưng lại thông qua cơ quan thi hành án, gia đình bị hại thực chất chưa nhận được khoản bồi thường này nên bị cáo không được hưởng tình tiết giảm nhẹ này”.

Tôi không đồng ý theo nội dung này của quan điểm hai, bởi lẽ:

Tại Nghị quyết số 01/2006/NQ-HĐTP hướng dẫn áp dụng một số quy định của Bộ luật Hình sự quy định:

“1.1. Cũng được áp dụng tình tiết “người phạm tội tự nguyện sửa chữa, bồi thường thiệt hại, khắc phục hậu quả” nếu thuộc một trong các trường hợp sau đây:

…

c) Bị cáo (không phân biệt là người đã thành niên hay người chưa thành niên) hoặc cha, mẹ của bị cáo chưa thành niên đã tự nguyện dùng tiền, tài sản để sửa chữa, bồi thường thiệt hại, khắc phục hậu quả do hành vi phạm tội của bị cáo gây ra, nhưng người bị hại, nguyên đơn dân sự hoặc người đại diện hợp pháp của họ từ chối nhận, nếu số tiền, tài sản đó đã được giao cho cơ quan tiến hành tố tụng, cơ quan thi hành án hoặc cơ quan có thẩm quyền khác quản lý để thực hiện việc sửa chữa, bồi thường thiệt hại, khắc phục hậu quả do hành vi phạm tội của bị cáo gây ra;

…

đ) Bị cáo không có tài sản để bồi thường nhưng đã tích cực tác động, đề nghị cha, mẹ hoặc người khác (vợ, chồng, con, anh, chị, em, bạn bè...) sửa chữa, bồi thường thiệt hại, khắc phục hậu quả và những người này đã thực hiện việc sửa chữa, bồi thường thiệt hại, khắc phục hậu quả do hành vi phạm tội của bị cáo gây ra;

…

1.2. Đối với các trường hợp được hướng dẫn tại các điểm đ và e tiểu mục 1.1 mục 1 này mà bị cáo không có việc tác động, đề nghị cha, mẹ hoặc người khác sửa chữa, bồi thường thiệt hại, khắc phục hậu quả, nếu những người này đã tự nguyện sửa chữa, bồi thường thiệt hại, khắc phục hậu quả do hành vi phạm tội của bị cáo gây ra thì bị cáo chỉ được hưởng tình tiết giảm nhẹ quy định tại khoản 2 Điều 46 của BLHS”.

Theo nội dung trong tình huống nêu sẽ có hai trường hợp:

- Thứ nhất, nếu bị cáo đã tác động gia đình nộp số tiền 50 triệu đồng tại cơ quan thi hành án để bồi thường trách nhiệm dân sự cho gia đình bị hại nhưng gia đình bị hại chưa nhận, hoặc từ chối nhận thì theo tinh thần Nghị quyết số 01/2006/NQ-HĐTP, gia đình bị cáo P đã giao cho cơ quan thi hành án quản lý để thực hiện việc sửa chữa, bồi thường thiệt hại, khắc phục hậu quả do hành vi phạm tội của bị cáo gây ra cũng được áp dụng tình tiết “người phạm tội tự nguyện sửa chữa, bồi thường thiệt hại, khắc phục hậu quả” nên có căn cứ áp dụng điểm b khoản 1 Điều 51 BLHS năm 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2017).

- Thứ hai, trường hợp bị cáo không tác động, đề nghị gia đình sửa chữa, bồi thường thiệt hại, khắc phục hậu quả, mà gia đình đã tự nguyện sửa chữa, bồi thường thiệt hại, khắc phục hậu quả do hành vi phạm tội của bị cáo gây ra thì bị cáo chỉ được hưởng tình tiết giảm nhẹ quy định tại khoản 2 Điều 51 BLHS năm 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2017).

Như vậy tùy vào trường hợp bị cáo có tác động gia đình sửa chữa, bồi thường thiệt hại, khắc phục hậu quả do hành vi phạm tội của bị cáo gây ra để áp dụng khoản 1 hay khoản 2 Điều 51 BLHS năm 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2017).

Trên đây là quan điểm của chúng tôi, rất mong có thêm nhiều ý kiến của các đồng nghiệp để việc áp dụng pháp luật được thống nhất.

VI NHẬT HOÀNG (TAND huyện Vạn Ninh, Khánh Hoà) - NGUYỄN THỊ TOÀN VẸN (TAND tỉnh Long An)

Tòa án nhân dân huyện Ia H'Drai, Kon Tum mở phiên tòa xét xử sơ thẩm vụ án hình sự về tội “Cố ý gây thương tích” -Ảnh: Phương Dung.