Người được tha tù trước thời hạn có điều kiện, có được đặc xá không

Luật Đặc xá năm 2007 có hiệu lực từ ngày 1-3-2008. Sau 10 năm thi hành, Chủ tịch nước đã 7 lần ban hành Quyết định về đặc xá nhân các ngày lễ lớn, sự kiện trọng đại của đất nước, đã đặc xá cho 85.897 phạm nhân, 1.123 người đang được hoãn, tạm đình chỉ chấp hành án phạt tù…

Đặc xá là chính sách khoan hồng đặc biệt của Nhà nước ta đối với những người bị kết án đã chấp hành được một phần hình phạt có ý thức chấp hành kỷ luật tốt, có thành tích trong quá trình cải tạo, hoặc những người đang được hoãn, tạm đình chỉ chấp hành án có hoàn cảnh, thành tích đặc biệt theo quy định của pháp luật. Kết quả thực hiện công tác đặc xá những năm qua cho thấy, đối tượng, điều kiện được đề nghị đặc xá theo quy định của Luật Đặc xá cơ bản phù hợp và có tính răn đe, giáo dục cao, thể hiện tính nghiêm minh của pháp luật. Mặt khác, sau mỗi đợt đặc xá, ngân sách nhà nước thu về số tiền trách nhiệm dân sự mà người bị kết án phải nộp rất lớn.

Tuy  nhiên, bên cạnh những kết quả đạt được, Luật Đặc xá 2007 đã bộc lộ những tồn tại, bất cập, do vậy cần phải có sự sửa đổi, bổ sung cho phù hợp.

Ngày 8-6-2017, Quốc hội đã ban hành Nghị quyết số 34/2017/QH14 về Chương trình xây dựng Luật, pháp lệnh năm 2018 và điều chỉnh chương trình xây dựng luật, pháp lệnh năm 2017, trong đó giao Bộ Công an chủ trì xây dựng 2 dự án luật: Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Thi hành án hình sự và Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Đặc xá.

Dự thảo Luật đặc xá (sửa đổi) được xây dựng gồm 6 chương với 39 điều, quy định về thời điểm, trình tự, thủ tục, thẩm quyền, trách nhiệm thực hiện đặc xá; điều kiện, quyền và nghĩa vụ của người được đề nghị đặc xá, người được đặc xá.

Dự thảo Luật bổ sung điều kiện được đề nghị đặc xá đối với người đang được tạm hoãn, tạm đình chỉ chấp hành án phạt tù, người được tha tù trước thời hạn có điều kiện. Đồng thời mở rộng thêm phạm vi điều chỉnh đối với việc xác định nội dung, trình tự, thủ tục, đối tượng, tiêu chuẩn, điều kiện xem xét đặc xá đối với người được tha tù trước thời hạn có điều kiện.

Ý kiến đề xuất, kiến nghị đối với Dự thảo Luật đặc xá

– Dự thảo Luật đặc xá xác định đối tượng áp dụng là người bị kết án phạt tù có thời hạn, tù chung thân đã được giảm xuống tù có thời hạn, người được tha tù trước thời hạn có điều kiện…

Chế định tha tù trước thời hạn có điều kiện được quy định tại Điều 66 Bộ luật Hình sự năm 2015, theo đó, Người đang chấp hành án phạt tù về tội phạm nghiêm trọng, tội phạm rất nghiêm trọng hoặc tội phạm đặc biệt nghiêm trọng mà đã được giảm thời hạn chấp hành án phạt tù hoặc người đang chấp hành án phạt tù về tội phạm ít nghiêm trọng có thể được tha tù trước thời hạn khi có đủ các điều kiện như:

a) Phạm tội lần đầu;

b) Có nhiều tiến bộ, có ý thức cải tạo tốt;

c) Có nơi cư trú rõ ràng;

d) Đã chấp hành xong hình phạt bổ sung là hình phạt tiền, nghĩa vụ bồi thường thiệt hại và án phí;

đ) Đã chấp hành được ít nhất là một phần hai mức phạt tù có thời hạn hoặc ít nhất là 15 năm đối với trường hợp bị phạt tù chung thân nhưng đã được giảm xuống tù có thời hạn.

Trường hợp người phạm tội là người có công với cách mạng, thân nhân của người có công với cách mạng, người đủ 70 tuổi trở lên, người khuyết tật nặng hoặc khuyết tật đặc biệt nặng, phụ nữ đang nuôi con dưới 36 tháng tuổi thì phải chấp hành được ít nhất là một phần ba mức phạt tù có thời hạn hoặc ít nhất là 12 năm đối với trường hợp bị phạt tù chung thân nhưng đã được giảm xuống tù có thời hạn;

Đặc xá đối với người được tha tù trước thời hạn có điều kiện được quy định tại Điều 22 và 23 thuộc Chương Đặc xá trong trường hợp đặc biệt cùng với các trường hợp được đặc xá khác như: án treo, người đang được hoãn, tạm đình chỉ chấp hành án hình sự. Bộ Công an chịu trách nhiệm lập hồ sơ của người được tha tù trước thời hạn có điều kiện, báo cáo Chính phủ để trình Chủ tịch nước xem xét, quyết định.

Theo chúng tôi, việc đưa đối tượng được tha tù trước thời hạn vào diện xem xét đặc xá phải hết sức chặt chẽ và thận trọng vì trước đó khi đang chấp hành án trong trại giam, do có những điều kiện để được tha tù trước thời hạn họ đã được Cơ quan công an đề xuất và Tòa án quyết định cho tha tù trước thời hạn có điều kiện, nếu được đặc xá có thể coi như họ được đặc xá 2 lần.

Vì vậy, nếu đưa người được tha tù trước thời hạn có điều kiện vào diện được đặc xá thì phải có những quy định về điều kiện được đặc xá đặc biệt như: Sau khi được ra tù trước thời hạn, trong thời gian thử thách, người đó đã cứu được tính mạng, tài sản của cá nhân, tổ chức trong tình trạng khẩn cấp, thiên tai, dịch bệnh; có phát minh, sáng kiến quan trọng, đem lại lợi ích cho xã hội.

– Về cơ quan lập hồ sơ của người được tha tù trước thời hạn có điều kiện để xét đặc xá: Người được tha tù trước thời hạn có điều kiện do Công an đề xuất và được quyết định bởi Tòa án. Thời điểm được ra tù trước thời hạn họ không còn tiếp tục chấp hành án phạt tù tại cơ sở giam giữ mà thuộc thẩm quyền quản lý của chính quyền địa phương. Trường hợp Tạm đình chỉ thi hành án hình sự cũng do Cơ quan Công an đề nghị Tòa án ra quyết định tạm đình chỉ chấp hành án phạt tù và Tòa án đã ra quyết định cho tạm đình chỉ chấp hành án phạt tù có trách nhiệm lập hồ sơ để xem xét đặc xá nếu đủ điều kiện. Do đó, theo chúng tôi trường hợp người được tha tù trước thời hạn có điều kiện cũng nên để Tòa án chịu trách nhiệm lập hồ sơ báo cáo Chính phủ để trình Chủ tịch nước xem xét, quyết định.

– Đặc xá là chính sách khoan hồng đặc biệt của Nhà nước, của Chủ tịch nước đối với người phạm tội vào các dịp lễ lớn nhưng điều kiện được đề nghị đặc xá lại rộng hơn điều kiện tha tù trước thời hạn. Điều kiện được tha tù trước thời hạn quy định tại Điều 66 BLHS 2015 là đã chấp hành được ít nhất 1/2 thời hạn tù  nhưng  điều kiện được đề nghị đặc xá quy định tại Điều 11 của Dự thảo Luật đặc xá là đã chấp hành được ít nhất 1/3 thời hạn tù. Vì vậy, để thể hiện đặc xá là sự khoan hồng đặc biệt thì theo chúng tôi cần phải sửa điều kiện được đề nghị đặc xá theo hướng chặt chẽ hơn điều kiện tha tù trước thời hạn.

HẢI HÀ