Phiên họp 52 của Uỷ ban Thường vụ Quốc hội: Cho ý kiến về một số nội dung của dự án Luật Phá sản (sửa đổi)

 Mục tiêu chính của dự án Luật Phá sản (sửa đổi) là ưu tiên phục hồi hoạt động kinh doanh, sửa đổi khái niệm và điều kiện phá sản, ứng dụng tố tụng điện tử, rút gọn thủ tục, quy định thẩm quyền Tòa án và phối hợp với quốc tế, cùng với vấn đề tạm ứng chi phí và trách nhiệm sau phá sản.

5 vấn đề còn ý kiến khác nhau của dự án Luật Phá sản (sửa đổi)

Trình bày báo cáo về một số nội dung còn ý kiến khác nhau của dự án Luật Phá sản (sửa đổi), Chủ nhiệm Uỷ ban Kinh tế và Tài chính Phan Văn Mãi nêu rõ, về tên gọi của Luật hiện có hai loại ý kiến: Loại ý kiến thứ nhất tán thành sửa tên Luật thành Luật Phục hồi, Phá sản; loại ý kiến thứ hai đề nghị giữ nguyên Luật Phá sản. Thường trực Ủy ban Kinh tế và Tài chính thống nhất với sửa tên Luật thành Luật Phục hồi, Phá sản.

Về nguồn chi trả chi phí phá sản tại Điều 20, qua tổng hợp ý kiến của ĐBQH, đa số đại biểu và Thường trực Ủy ban Kinh tế và Tài chính thống nhất với phương án Ngân sách nhà nước bảo đảm tạm ứng chi trả chi phí phá sản trong các trường hợp: Người nộp đơn là người lao động, công đoàn, cơ quan thuế, bảo hiểm xã hội; Doanh nghiệp, hợp tác xã không còn khả năng chi trả. Kinh phí được bố trí trong dự toán ngân sách hằng năm của Tòa án và sẽ được hoàn trả ngân sách khi bán được tài sản. Tuy nhiên, Bộ Chính trị tại văn bản số 18353 ngày 18 tháng 10 năm 2025 đã cho ý kiến miễn chi phí phá sản đối với trường hợp không có khả năng nộp nhưng chưa xác định rõ nguồn chi trả. Vì vậy, Thường trực Ủy ban Kinh tế và Tài chính kiến nghị tiếp tục báo cáo xin ý kiến Bộ Chính trị để thống nhất nguồn chi trả.

Về thẩm quyền của Viện trưởng Viện Kiểm sát Nhân dân tại Điều 16, 41, 60, 67, có hai loại ý kiến: thứ nhất đề nghị giữ nguyên thẩm quyền của Viện Kiểm sát Nhân dân như Luật hiện hành về kháng nghị, kiến nghị theo thủ tục đặc biệt; thứ hai đề nghị giữ nguyên như dự thảo Luật trình Kỳ họp thứ 10. Thường trực Ủy ban Kinh tế và Tài chính tán thành với phương án như dự thảo Luật đang trình, trên cơ sở làm việc với cơ quan trình, Viện Kiểm sát nhân dân Tối cao và ý kiến thống nhất của Thường trực Ủy ban Pháp luật và Tư pháp.

Về trách nhiệm của cơ quan quản lý thuế và cơ quan Bảo hiểm xã hội tại Điều 38, Thường trực Ủy ban Kinh tế và Tài chính tán thành phương án chỉnh lý: bảo hiểm xã hội được quyền nộp đơn yêu cầu áp dụng thủ tục phá sản, đảm bảo thống nhất với pháp luật chuyên ngành (Bảo hiểm xã hội, Bảo hiểm thất nghiệp, Bảo hiểm y tế). Cơ quan thuế phải nộp đơn theo Luật Quản lý thuế và quy định của Chính phủ. Quy định này nhằm đảm bảo rõ ràng về chức năng, tính khả thi và phù hợp với pháp luật chuyên ngành.

Về giao dịch có thỏa thuận thanh toán ròng, theo Thường trực Uỷ ban Kinh tế và Tài chính đây là khái niệm mới, chưa có trong luật chuyên ngành ở Việt Nam. Dự thảo Luật quy định theo hướng trừ trường hợp pháp luật có quy định khác để tránh xung đột khi nội dung này được luật hóa sau này. Thường trực Ủy ban  cho rằng chưa đủ cơ sở để quy định cụ thể hơn tại dự thảo Luật này về nội dung thanh toán ròng.

Thống nhất tên Luật và nguồn chi phí phá sản

Về tên gọi của dự án Luật, Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn khẳng định tên Luật đã được nhiều ý kiến thống nhất tại phiên họp lần trước là Luật Phục hồi, phá sản thay cho Luật Phá sản.

Về nguồn chi trả chi phí phá sản (Điều 20), Chủ tịch Quốc hội cho biết cấp thẩm quyền đã thống nhất đề xuất miễn chi phí phá sản đối với trường hợp không còn tiền/tài sản để nộp hoặc không thể bán tài sản để đảm bảo chi phí. Chi phí phá sản sẽ được hoàn trả ngay vào ngân sách Nhà nước khi bán được tài sản của doanh nghiệp, hợp tác xã. Chủ tịch Quốc hội đề nghị rà soát quy định cụ thể trong Luật để kịp thời tháo gỡ khó khăn, vướng mắc trong thực tiễn.

  Chánh án TAND Tối cao Nguyễn Văn Quảng giải trình ý kiến đại biểu Quốc hội tại Phiên họp thứ 52 UBTVQH.

Chánh án TAND Tối cao Nguyễn Văn Quảng giải trình thêm, về nguồn chi phí phá sản, trên lý thuyết và thực tiễn đã rõ ràng là cần dùng ngân sách để tạm ứng và ưu tiên nộp lại ngân sách khi thu được từ việc bán tài sản, do doanh nghiệp không còn khả năng chi trả. Chánh án TAND Tối cao kiến nghị Ủy ban Thường vụ Quốc hội xem xét thông qua nội dung này.

Làm rõ thẩm quyền của Viện Kiểm sát nhân dân và trách nhiệm của cơ quan Thuế, Bảo hiểm xã hội

Liên quan đến nhiệm vụ, quyền hạn của Viện Kiểm sát trong giải quyết thủ tục phá sản, Phó Viện trưởng Viện Kiểm sát nhân dân Tối cao Nguyễn Đức Thái cho biết, Viện Kiểm sát cơ bản thống nhất với phương án Chánh án giải quyết khiếu nại/kiến nghị tại một cấp để rút ngắn thời gian. Tuy nhiên, đề nghị giữ quyền kháng nghị ngoài quyền kiến nghị để tương thích với Luật Tổ chức Viện Kiểm sát nhân dân, vì có thể có các vi phạm nghiêm trọng cần kháng nghị.

Về quyết định tuyên bố phá sản (Điều 91), Luật mới giới hạn Viện Kiểm sát chỉ kháng nghị đối với các trường hợp vi phạm ảnh hưởng đến lợi ích công cộng, lợi ích Nhà nước. Phó Viện trưởng Nguyễn Đức Thái đề nghị mở rộng phạm vi kháng nghị sang cả các trường hợp vi phạm nghiêm trọng thủ tục tố tụng và ảnh hưởng đến quyền, lợi ích hợp pháp của các bên.

Liên quan đến thủ tục đặc biệt (Điều 97), đại diện Viện Kiểm sát nhân dân Tối cao đề nghị làm rõ chủ thể khởi động thủ tục để Chánh án Tòa án nhân dân Tối cao xem xét giải quyết đối với quyết định tuyên bố phá sản có vi phạm nghiêm trọng.

Về những ý kiến này, Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn đề nghị Viện Kiểm sát rà soát lại bốn văn bản đã gửi và phối hợp để làm rõ ý kiến, thẩm quyền của Viện Kiểm sát trong giải quyết vụ việc phục hồi phá sản, coi đây là vấn đề quan trọng.

Về trách nhiệm của cơ quan Thuế và Bảo hiểm xã hội, Chủ tịch Quốc hội đề nghị rà soát để đảm bảo đúng chức năng, nhiệm vụ của cơ quan này, phù hợp với các quy định của pháp luật về quản lý thuế, bảo hiểm xã hội, bảo hiểm thất nghiệp, bảo hiểm y tế.

Chánh án TAND Tối cao Nguyễn Văn Quảng cho biết đã xác định cơ quan bảo hiểm có quyền nộp đơn nhưng không có trách nhiệm. Đối với cơ quan thuế, ông cho rằng phải là cơ quan có trách nhiệm đề nghị làm thủ tục tuyên bố phá sản để giải quyết các trường hợp doanh nghiệp nợ thuế không giải quyết được bằng đường nào khác. Chánh án Nguyễn Văn Quảng khẳng định cần xác định rõ trách nhiệm của cơ quan thuế trong việc giải quyết, theo hướng đã tiếp thu sửa đổi ở Khoản 3 Điều 38.

Giao dịch thỏa thuận thanh toán ròng giúp giảm chi phí tài chính

Với quy định liên quan tới thoả thuận thanh toán ròng (thanh toán bù trừ), Phó Thống đốc Ngân hàng Nhà nước Đoàn Thái Sơn nhấn mạnh ý nghĩa và sự cần thiết của cơ chế này. Theo đó, sẽ giúp giảm chi phí tài chính và tăng khả năng tiếp cận vốn cho các doanh nghiệp; Hỗ trợ kinh tế tư nhân và tăng khả năng phòng ngừa rủi ro về tỷ giá, lãi suất; Tránh rủi ro đổ vỡ dây chuyền trong điều kiện khủng hoảng; Phù hợp với thông lệ quốc tế (88 quốc gia đã công nhận) và định hướng phát triển trung tâm tài chính của Việt Nam. Phó Thống đốc Ngân hàng Nhà nước nêu rõ, bản chất của cơ chế này là giao dịch phái sinh đã được quy định trong pháp luật hiện hành ở Việt Nam, tuy nhiên, đang thiếu quy định công nhận thỏa thuận thanh toán ròng khi xử lý phá sản một doanh nghiệp. Ngân hàng Nhà nước đề xuất hai phương án để Uỷ ban Thường vụ Quốc hội xem xét là giao thẩm quyền hướng dẫn cho một cơ quan nhất định hoặc cụ thể hóa trong luật.

Về Tổ chức tín dụng và thủ tục đặc thù, Phó Thống đốc Ngân hàng Nhà nước Đoàn Thái Sơn nêu thực tế việc thụ lý đơn phá sản tổ chức tín dụng. Đối với tổ chức tín dụng (TCTD), yêu cầu khác với doanh nghiệp là sẽ không thực hiện thủ tục phục hồi mà thực hiện phá sản ngay. Do vậy, đề nghị tiếp tục kế thừa Luật Phá sản hiện hành, theo đó Tòa án sẽ thụ lý ngay khi Ngân hàng Nhà nước có văn bản xác định TCTD đã mất khả năng thanh toán mà không phải tuần tự theo các thủ tục tại Điều 39 (do tính đặc thù).

Lưu ý hiệu lực thi hành và hoàn thiện thủ tục trong Luật Phá sản

Cho ý kiến vào nội dung còn ý kiến khác nhau của dự án Luật Phá sản (sửa đổi), Chủ nhiệm Uỷ ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường Nguyễn Thanh Hải đề cập một số nội dung về hội nghị chủ nợ. Cụ thể dự thảo chưa có quy định về điều kiện tiến hành Hội nghị chủ nợ hợp lệ (như tỷ lệ số chủ nợ hoặc tỷ lệ tổng nợ tham gia) và trường hợp hoãn hội nghị. Chủ nhiệm Ủy ban Nguyễn Thanh Hải đề nghị bổ sung để tránh lúng túng cho Tòa án và Quản tài viên, đồng thời phù hợp với thông lệ quốc tế.

Về gửi quyết định của Tòa án, quyết định công nhận nghị quyết sửa đổi, bổ sung phương án phục hồi cần được gửi cho Quản tài viên, doanh nghiệp và quản lý thanh lý tài sản (ngoài doanh nghiệp/hợp tác xã và chủ nợ). Theo Chủ nhiệm Uỷ ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường Nguyễn Thanh Hải, việc này là cần thiết để nắm rõ và thực thi giám sát, tránh ảnh hưởng xấu đến việc thực hiện phương án phục hồi.

Liên quan tới chế định bán doanh nghiệp, tài sản đang hoạt động, Chủ nhiệm Uỷ ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường Nguyễn Thanh Hải đề nghị bổ sung một mục hoặc chương riêng quy định chi tiết thủ tục này (như hình thức, điều kiện chuyển nhượng, thủ tục lựa chọn nhà đầu tư, việc chuyển giao hợp đồng, quyền của chủ nợ có đảm bảo, thẩm quyền Tòa án/Hội nghị chủ nợ). Việc này nhằm đảm bảo chặt chẽ, dễ thực hiện và bảo toàn giá trị tài sản tốt hơn (như ví dụ Tổng công ty Công nghiệp Tàu thủy).

Trong khi đó, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định đề nghị ban soạn thảo lưu ý hiệu lực thi hành và điều khoản chuyển tiếp. Theo đó, Phó Chủ tịch Quốc hội đề nghị phải xem xét lại quy định áp dụng luật mới để tiếp tục giải quyết đối với các vụ việc phá sản đã được Tòa án thụ lý theo luật cũ nhưng chưa giải quyết xong. Theo nguyên tắc tố tụng, đã thụ lý theo luật cũ thì phải giải quyết theo luật cũ; nếu muốn áp dụng luật mới thì phải rút đơn và làm lại thủ tục thụ lý mới.

Chánh án Tòa án nhân dân Tối cao Nguyễn Văn Quảng cho biết, cơ quan soạn thảo đã tiếp thu tối đa ý kiến của đại biểu Quốc hội nêu tại thảo luận tổ. Về việc tham gia của Viện Kiểm sát, Chánh án TAND Tối cao cho biết đã có giải trình và cơ quan thẩm tra đã đồng tình với dự thảo. Chánh án khẳng định không có việc hạn chế quyền của Viện Kiểm sát mà đang thực hiện yêu cầu của Nghị quyết 68 về việc sửa đổi Luật Phá sản, rút ngắn thời gian xử lý các thủ tục pháp lý, mở rộng phạm vi áp dụng chế tài phá sản theo thủ tục rút gọn.

Về ý kiến liên quan đến giao dịch thanh toán ròng của Ngân hàng Nhà nước, Chánh án Tòa án nhân dân Tối cao Nguyễn Văn Quảng kiến nghị Ngân hàng Nhà nước phối hợp với Ủy ban Kinh tế và Tài chính để  tiếp thu, xây dựng nội dung này. 

PV

Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn cùng các Phó Chủ tịch Quốc hội tại Phiên họp. Ảnh: Quốc hội