Quốc hội thông qua Luật Giám định tư pháp (sửa đổi)

Tổng Bí thư Tô Lâm tham dự phiên họp - Ảnh: Quốc hội

Luật Giám định tư pháp (sửa đổi) gồm 6 chương, 45 điều và sẽ có hiệu lực từ ngày 1/5/2026.

Trước khi Quốc hội tiến hành biểu quyết, Bộ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Hải Ninh thừa ủy quyền của Thủ tướng Chính phủ, trình bày Báo cáo tóm tắt về việc tiếp thu, giải trình và chỉnh lý dự thảo Luật. 

Trình bày trước Quốc hội, Bộ trưởng Nguyễn Hải Ninh nêu rõ những vấn đề còn ý kiến khác nhau, trong đó nổi bật là phạm vi thành lập và hoạt động của văn phòng giám định tư pháp. Theo ông, nhiều đại biểu Quốc hội đồng tình với việc mở rộng lĩnh vực được phép thành lập văn phòng giám định tư pháp nhằm đáp ứng nhu cầu ngày càng tăng, góp phần giảm tải cho các cơ quan giám định công lập. Một số ý kiến đề nghị mở rộng hơn nữa sang các lĩnh vực như thông tin truyền thông, khoa học công nghệ, dược phẩm, mỹ phẩm, an toàn thực phẩm, nông lâm thủy sản hay môi trường. Ngược lại, có quan điểm cho rằng việc mở rộng cần được cân nhắc kỹ, đặc biệt liên quan đến các chuyên ngành ADN, tài liệu, kỹ thuật số và điện tử, dấu vết đường vân… để bảo đảm chất lượng và tính kiểm soát của hoạt động giám định.

Bộ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Hải Ninh trình bày báo cáo tại phiên họp - Ảnh: Quốc hội

Làm rõ thêm quan điểm của Chính phủ, Bộ trưởng Nguyễn Hải Ninh khẳng định việc sửa đổi luật lần này nhằm thể chế hóa đầy đủ các chủ trương của Đảng về hoàn thiện cơ chế xã hội hóa hoạt động giám định tư pháp. Theo Chỉ thị số 54-CT/TW ngày 30/11/2025, Bộ Chính trị yêu cầu đẩy mạnh xã hội hóa một số lĩnh vực giám định, đặc biệt trong tố tụng dân sự và hành chính, đồng thời khuyến khích phát triển các tổ chức giám định tư pháp ngoài công lập nhưng phải bảo đảm kiểm soát chặt chẽ chất lượng giám định. Trên tinh thần đó, dự thảo luật mở rộng phạm vi thành lập văn phòng giám định tư pháp đối với một số lĩnh vực nhất định. Riêng chuyên ngành ADN, giám định tài liệu, kỹ thuật số và điện tử, dấu vết đường vân, luật chỉ cho phép các văn phòng ngoài công lập thực hiện trong phạm vi tố tụng dân sự và hành chính; còn tố tụng hình sự vẫn do các cơ quan giám định công lập đảm nhiệm nhằm bảo đảm tính chính xác và khách quan.

Trong báo cáo giải trình, Chính phủ cũng phân tích lý do chưa mở rộng việc thành lập văn phòng giám định tư pháp ở những lĩnh vực tuy có phát sinh trưng cầu giám định nhưng số lượng chưa nhiều, chưa thường xuyên như môi trường, thông tin và truyền thông hay khoa học và công nghệ. Chính phủ cho rằng việc mở rộng cần có lộ trình phù hợp, bảo đảm tính khả thi và tránh tình trạng phát sinh tổ chức nhưng không đủ điều kiện duy trì chất lượng chuyên môn.

Bên cạnh đó, nội dung về chế độ, chính sách đối với người giám định tư pháp cũng thu hút sự quan tâm của các đại biểu Quốc hội. Nhiều ý kiến cho rằng cần có chế độ đãi ngộ đặc thù cho đội ngũ giám định viên hưởng lương ngân sách, nhất là trong các lĩnh vực có tính chất nguy hiểm, độc hại hoặc khó thu hút nhân lực. Chính phủ đã tiếp thu và chỉnh lý dự thảo theo hướng quy định cụ thể hơn về chính sách hỗ trợ vượt trội đối với những lĩnh vực đặc thù này, phù hợp với kết luận của Ủy ban Thường vụ Quốc hội và chỉ đạo tại Chỉ thị 54-CT/TW.

Đối với quy định xử lý vi phạm, một số đại biểu đề nghị loại bỏ điều liên quan vì cho rằng nội dung đã được quy định tại nhiều luật khác. Tuy nhiên, Bộ trưởng Nguyễn Hải Ninh khẳng định dự thảo luật chỉ thiết kế theo hướng quy định nguyên tắc chung, còn việc xử lý cụ thể sẽ căn cứ các văn bản pháp luật liên quan như Bộ luật Hình sự hay Luật Xử lý vi phạm hành chính. Do đó, Chính phủ đề nghị tiếp tục giữ nguyên nội dung của dự thảo để bảo đảm tính thống nhất và đầy đủ trong điều chỉnh hoạt động giám định tư pháp.

Trình bày trước Quốc hội về sự cần thiết sửa đổi toàn diện Luật Giám định tư pháp, Bộ trưởng Nguyễn Hải Ninh nhấn mạnh dự thảo luật đã tuân thủ đầy đủ chủ trương, đường lối của Đảng; bám sát định hướng thể chế hóa trong các nghị quyết và văn kiện trình Đại hội XIV; đồng thời khắc phục kịp thời bất cập của Luật hiện hành. Chính phủ khẳng định việc sửa đổi lần này nhằm xây dựng khuôn khổ pháp lý đồng bộ, chặt chẽ, bảo đảm phù hợp yêu cầu cải cách tư pháp và nâng cao chất lượng hoạt động giám định trong toàn hệ thống.

Với việc được Quốc hội thông qua, Luật Giám định tư pháp (sửa đổi) khẳng định bước tiến quan trọng trong hoàn thiện thể chế, tăng cường hiệu lực quản lý nhà nước và nâng cao chất lượng hoạt động giám định tư pháp. Đây là nền tảng quan trọng để đáp ứng yêu cầu cải cách tư pháp, bảo đảm sự khách quan, chính xác của kết luận giám định, đồng thời cụ thể hóa kịp thời chủ trương, định hướng lớn của Đảng trong giai đoạn mới.

QUANG MINH