Tòa án không có chỉ tiêu oan sai

Những kết quả tích cực

Báo cáo của TANDTC về công tác của các Tòa án trong nhiệm kỳ Quốc hội khóa XIV khẳng định, trong nhiệm kỳ qua, mặc dù số lượng công việc tăng (bình quân mỗi năm tăng khoảng 8%) với tính chất phức tạp, quy mô lớn và phải thực hiện nghiêm việc tinh giản biên chế nhưng các Tòa án đã không ngừng đổi mới, triển khai nhiều biện pháp đột phá, sáng tạo, hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ Quốc hội giao và đạt được nhiều kết quả nổi bật như: Hệ thống TAND đã hoàn thành nhiệm vụ, đạt và vượt các chỉ tiêu, yêu cầu quan trọng Quốc hội giao với chất lượng cao; tổ chức xét xử các vụ án tham nhũng, chức vụ, kinh tế được Đảng, Nhà nước và nhân dân đánh giá cao, dư luận đồng tình, ủng hộ; triển khai thành lập hệ thống Tòa án 4 cấp, nay hoạt động đã đi vào ổn định, nề nếp và phát huy tác dụng của mô hình tổ chức tòa án mới.

Tổ chức xét xử theo đúng tinh thần cải cách tư pháp với việc thực hiện ngày càng đầy đủ nguyên tắc tranh tụng, góp phần nâng cao chất lượng xét xử; triển khai mô hình phòng xét xử mới và mô hình phòng xét xử thân thiện phù hợp với xu thế chung của quốc tế, qua đó đề cao vai trò của hội đồng xét xử, bảo đảm cho người tham gia tố tụng thực hiện đầy đủ quyền, nghĩa vụ; tích cực tham gia xây dựng thể chế, tăng cường công tác xây dựng, bảo đảm áp dụng thống nhất pháp luật và phát triển án lệ; tổ chức thí điểm thành công việc đổi mới, hòa giải, đối thoại trong giải quyết các tranh chấp dân sự, khiếu kiện hành chính tại 16 tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương, trên cơ sở đó đã đề xuất và được Quốc hội xem xét, ban hành Luật Hòa giải, đối thoại tại tòa án.

Bên cạnh đó, TAND các cấp đã quan tâm đến công tác xây dựng Đảng, kết hợp chặt chẽ với công tác xây dựng đội ngũ cán bộ, công chức nhất là các chức danh tư pháp liêm chính, chuyên nghiệp, xây dựng tòa án trong sạch, vững mạnh; tăng cường hợp tác quốc tế, chủ động tham gia có trách nhiệm và có nhiều sáng kiến trong các thiết chế tư pháp đa phương và song phương.

Tạo điều kiện dưỡng liêm

Thảo luận tại hội trường, đại biểu Trương Trọng Nghĩa đánh giá: Trong thành tựu phát triển kinh tế - xã hội nhiệm kỳ qua có đóng góp không nhỏ của hoạt động xét xử, kiểm sát của các lực lượng bảo vệ pháp luật, phòng chống tội phạm góp phần giữ vững chủ quyền, an ninh trật tự, an toàn xã hội và bình yên cho nhân dân.

Tư tưởng, quan điểm tiến bộ của chiến lược cải cách tư pháp theo Nghị quyết 49 của Bộ chính trị đã được thể chế hóa trong Hiến pháp 2013 và bổ sung, sửa đổi trong các đạo luật về Tòa án, Kiểm sát, hình sự và tố tụng hình sự, điều tra, giam giữ thi hành án nhưng thực tiễn cho thấy có những trường hợp các điều tra viên, thẩm phán,  kiểm sát viên vẫn chưa thay đổi tư duy, thói quen và nhận thức cũ để phù hợp với những quy định mới, đó nguyên tắc suy đoán vô tội và nguyên tắc bản án phải dựa vào kết quả tranh tụng tại phiên tòa chưa được áp dụng triệt để. Trong một số vụ án hình sự lớn, các ý kiến tranh luận của luật sư nhiều khi bị phủ định bằng quyền lực của công tố và thẩm phán mà không phải bằng chứng cứ và luận cứ khách quan, khoa học, khiến cho có những bản án có “khẩu phục” nhưng không có “tâm phục”.

Đại biểu Trương Trọng Nghĩa - Ảnh: Qh.vn

Một trong những nội dung được đại biểu Trương Trọng Nghĩa nhấn mạnh là thu nhập Thẩm phán. Theo kinh nghiệm của các nước, kể cả ông cha ta, để giữ liêm chính hiệu quả nhất thì cùng với sự tu dưỡng, rèn luyện cá nhân, Nhà nước phải đảm bảo thu nhập cho họ ít nhất ở mức trung bình. Ngay cả các nước phát triển nhất, quan tòa không thể giàu nhưng nhà nước cũng không để họ thuộc diện đói nghèo.

Ông đưa ra các con số đáng suy nghĩ. Năm 1986 GDP đầu người của Việt Nam gần 100 USD, đến năm 2020 là 3.500 USD, thử hỏi lương của Thẩm phán, Kiểm sát viên đã tăng lên tương xứng hay chưa?". "Nếu Thẩm phán, Kiểm sát viên được đãi ngộ tương xứng cùng với việc thi tuyển chọn, thải loại nghiêm ngặt, tôi tin cử tri và nhân dân sẽ có những điều họ luôn mong ước, đó là người lương thiện, người vô tội chắc chắn sẽ được công lý bảo vệ, cho dù họ giàu hay nghèo".

Đại biểu Trương Trọng Nghĩa chốt lại: "Công lý khi đó không bao giờ là đối tượng mua bán. Khi đó người dân không phải xem phim Bao Công của Trung Quốc bởi vì có những quan tòa thanh liêm bằng xương bằng thịt trong mỗi tòa pháp định ở Việt Nam".

Đại biểu Nguyễn Minh Sơn (Tiền Giang) nhận xét, tổ chức bộ máy của TAND đã tiếp tục được kiện toàn, chất lượng hoạt động ngày càng tiến bộ, bảo vệ tốt hơn lợi ích của nhà nước, quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân, tôn trọng bảo vệ, bảo đảm quyền con người, quyền công dân. Công tác tổng kết thực tiễn xét xử, ban hành nghị quyết của Hội đồng Thẩm phán hướng dẫn các luật trong lĩnh vực tư pháp, ban hành án lệ được quan tâm với nhiều cách làm mới sáng tạo, huy động sự tham gia của đông đảo các luật sư, luật gia, được các chuyên gia, nhà khoa học, đặc biệt là các cán bộ tố tụng với luật sư đón nhận. Tính công khai, minh bạch trong hoạt động xét xử được tăng cường.

Bên cạnh đó, đại biểu cho rằng: Tuy nhiên, trong công tác xét xử các vụ án hình sự tỷ lệ bản án, quyết định về hình sự bị hủy do lỗi chủ quan dẫn chưa giảm đáng kể. Năm 2018 là 0,6%, năm 2019 là 0,61%, năm 2020 là 0,59%. Vẫn còn trường hợp cho hưởng án treo không đúng pháp luật ;áp dụng tình tiết giảm nhẹ tăng nặng, quyết định hình phạt dưới mức thấp nhất của khung hình phạt. Ông kiến nghị TAND các cấp áp cần tăng cường tổ chức các phiên tòa rút kinh nghiệm, thắt chặt kỷ cương quyết không để xảy ra tình trạng vi phạm thời gian chuẩn bị xét xử, thời hạn hoãn phiên tòa, thời hạn gửi văn bản tố tụng cho VKSND và những người tham gia tố tụng trong công tác giải quyết xét xử các vụ án dân sự.

Không có chỉ tiêu oan sai

Đại biểu Nguyễn Thị Thủy (Bắc Kạn) đánh giá nhiệm kỳ này, tổng số vụ án tăng mạnh, tăng 34%, trong đó nhiều vụ án đã đi vào lịch sử nước ta bởi quy mô lớn và tính chất nghiêm trọng. Có nhiều vụ án số tiền chiếm đoạt lên đến hàng nghìn, thậm chí hàng chục nghìn tỷ đồng được các cơ quan điều tra, truy tố, xét xử. Nhiều vụ án số bị cáo tham lên đến hàng trăm người như vụ án Ngân hàng đại dương 51 bị cáo, hay vụ án về đường dây đánh bạc nghìn tỷ lên đến 92 bị cáo. Hầu hết các vụ án trong nhiệm kỳ đều đưa ra xét xử đúng thời hạn, đúng pháp luật.  

Đại biểu Nguyễn Thị Thủy - Ảnh: Qh.vn

Bên cạnh đó, hoạt động của các cơ quan tư pháp đều đảm bảo quyền con người, quyền công dân. Điển hình như quy định quyền được đọc hồ sơ vụ án để tự bào chữa trong trong trường hợp không có người bào chữa - một quy định chưa từng có trong lịch sử tố tụng nước ta.

Cùng với đó, việc tranh tụng tại Tòa án thực hiện ngày càng rõ nét, mạnh mẽ hơn; tranh tụng chính là biện pháp để đảm bảo công bằng, công minh và thực hiện theo luật. Thời gian qua, người dân cảm nhận ngày càng rõ hơn về các phiên tòa tranh tụng của nước ta; là tín đáng mừng của nền tư pháp. Các cơ quan tư pháp cũng đã thực hiện tốt công tác phối hợp trong quá trình giải quyết vụ án, nhất là các vụ án kinh tế, tham nhũng lớn, do đó những vụ án phức tạp đã được đưa ra giải quyết sớm.

Đại biểu Lưu Bình Nhưỡng (Bến Tre) chia sẻ với những khó khăn, áp lực của cơ quan tư pháp, khi trong nhiệm kỳ họ phải giải quyết hàng triệu vụ án và đặc biệt luôn đứng trước ranh giới công lý, công bằng và các vấn đề tiêu cực. Trong phần phát biểu của mình, đại biểu Lưu Bình Nhưỡng đề cập nhiều vấn đề “tỷ lệ oan sai”. Ông Nhưỡng nói: “Hình dung xem, mình hoặc người thân ở trong 0.000001 %  oan sai thì mình nghĩ thế nào. Nếu chúng ta không khắc phục chuyên này thì rất nguy hiểm. Tỷ lệ oan sai có liên quan tới tỷ lệ quan trọng là liệu có hay không có tỷ lệ công lý. Công lý làm sao có tỷ lệ được. Công lý là công lý. Công lý là thứ gì đó vĩ đại, thiêng liêng, hoàn hảo, tròn trịa. Cho nên tôi đề nghị hết sức lưu ý vấn đề này. Đề nghị Quốc hội khóa 15 xem xét vấn đề này”.

Nhiều đại biểu tranh luận với ông Lưu Bình Nhưỡng. Đại biểu Nguyễn Thanh Hồng (Bình Dương) nói “Ở đây đại biểu nói công lý không có giá, có chỉ tiêu của Quốc hội về chống oan sai, tôi cho rằng cách tiếp cận chưa hợp lý vì thực tế không chỉ Việt Nam có oan sai. Thời gian qua, vì có oan sai nên đưa ra giải pháp, đưa ra chỉ tiêu, mục tiêu để phấn đấu. Không phải đưa ra chỉ tiêu để thừa nhận nền tư pháp chúng ta có oan sai” và việc lấy thời gian xét xử vụ án để đánh giá giá trị công lý là không toàn diện, không chính xác.

Đại biểu Nguyễn Hữu Chính (Hà Nội) cho rằng trong báo cáo nhiệm kỳ của TANDTC không có chỉ tiêu oan sai, chỉ nêu tỷ lệ án hủy, án phải sửa theo quy định của pháp luật. Từ nhận thức như vậy nên đại biểu Nhưỡng phân tích vấn đề khác dẫn đến hiểu nhầm.

 

 

THÁI VŨ