Tòa án nhân dân tối cao tổ chức Hội thảo hướng dẫn áp dụng một số quy định của Bộ luật Hình sự trong xét xử vụ án tham nhũng, chức vụ

Thực hiện triệt để việc thu hồi tài sản tham nhũng

Trong những năm qua, các vụ án tham nhũng được cơ quan tiến hành tố tụng khởi tố, điều tra, truy tố xét xử có xu hướng gia tăng cả về số lượng và tính chất phức tạp. Trong đó có nhiều vụ “đại án”, thiệt hại do tội phạm gây ra là đặc biệt lớn. Các vụ án này, về cơ bản đều đã được đưa ra truy tố, xét xử kịp thời, nghiêm minh, đúng quy định của pháp luật; được dư luận đồng tình, đánh giá cao. Các phán quyết của Tòa án về tội danh, hình phạt và các biện pháp tư pháp bảo đảm đúng người, đúng tội, thấu tình đạt lý.

Để bảo đảm áp dụng thống nhất các quy định của Bộ luật Hình sự (BLHS), thực hiện quy định tại khoản 2 Điều 3 Nghị quyết số 41 của Quốc hội và Kế hoạch triển khai thi hành BLHS năm 2015, TANDTC triển khai nghiên cứu, xây dựng Dự thảo Nghị quyết của Hội đồng Thẩm phán hướng dẫn áp dụng một số quy định của BLHS về các tội phạm tham nhũng, chức vụ.

PGS.TS Nguyễn Hòa Bình, Bí thư Trung ương Đảng, Chánh án TANDTC phát biểu tại Hội thảo

Phát biểu khai mạc, Chánh án TANDTC Nguyễn Hòa Bình nhấn mạnh: Thời gian qua công tác điều tra, truy tố và xét xử các vụ án tham nhũng, chức vụ có xu hướng gia tăng cả về số lượng, mức độ và quy mô. Việc xét xử tội phạm tham nhũng thời gian qua đã đảm bảo đúng nguyên tắc xử lý tham nhũng quy định tại Điều 4 của Luật Phòng, chống tham nhũng và được đưa ra xét xử kịp thời, nghiêm minh, được dư luận đồng tình, tạo bước đột phá mới trong công tác xử lý tham nhũng, khẳng định quyết tâm mạnh mẽ, không bao che, nương nhẹ, không có vùng cấm, không có ngoại lệ trong đấu tranh phòng, chống tham nhũng.

Theo Chánh án Nguyễn Hòa Bình, thông qua hoạt động xét xử, bên cạnh việc trừng trị tội phạm tham nhũng, các Tòa án còn thực hiện triệt để việc thu hồi tài sản tham nhũng cho cơ quan, tổ chức, đồng thời kiến nghị giúp các cấp, ngành khắc phục những hạn chế, thiếu sót, góp phần quan trọng trong công cuộc phòng, chống tham nhũng, thu hồi tài sản như: Vụ án Nguyễn Văn Dương, Phan Sào Nam và đồng phạm; các vụ án liên quan Phan Văn Anh Vũ và đồng phạm; vụ án Đinh La Thăng và đồng phạm; vụ án Trịnh Xuân Thanh và đồng phạm…

PGS.TS Nguyễn Hòa Bình, Bí thư Trung ương Đảng, Chánh án TANDTC
và Phó Chánh án TANDTC Nguyễn Trí Tuệ đồng chủ trì Hội thảo

Tuy nhiên, thực tiễn công tác xét xử các vụ án tham nhũng, chức vụ trong thời gian qua vẫn còn tồn tại không ít hạn chế, khó khăn, vướng mắc, như trong quá trình điều tra, truy tố, xét xử, giữa các cơ quan tiến hành tố tụng còn có quan điểm khác nhau về đánh giá chứng cứ và áp dụng pháp luật, xác định tội danh, đánh giá vai trò của các đối tượng trong vụ án đồng phạm; về xác định thiệt hại, trách nhiệm dân sự…; công tác thu hồi tài sản tham nhũng chưa đạt được kết quả như kỳ vọng, tỷ lệ tài sản thu hồi chưa được cao so với thiệt hại, hậu quả của tội phạm.

Để bảo đảm việc giải quyết các vụ án tham nhũng, chức vụ đạt hiệu quả cao, đúng quy định của pháp luật, căn cứ vào khoản 2 Điều 3 Nghị quyết 41 của Quốc hội đã “Giao TANDTC thông qua tổng kết việc áp dụng pháp luật, giám đốc việc xét xử bảo đảm áp dụng thống nhất pháp luật trong xét xử các quy định BLHS năm 2015” và trên cơ sở tổng kết thực tiễn xét xử TANDTC nghiên cứu, Dự thảo Nghị quyết của Hội đồng Thẩm phán, hướng dẫn áp dụng một số quy định của BLHS trong xét xử vụ án tham nhũng, chức vụ.

Dự thảo Nghị quyết nghiêm túc, công phu

Tại Hội thảo, các đại biểu đánh giá cao sự cần thiết ban hành dự thảo nghị quyết của Hội đồng Thẩm phán TANDTC hướng dẫn áp dụng một số quy định của BLHS trong xét xử vụ án tham nhũng, chức vụ.

TS. Nguyễn Mạnh Cường, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Quốc hội đóng góp ý kiến 

TS. Nguyễn Mạnh Cường, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp của Quốc hội đánh giá cao việc Ban Soạn thảo xây dựng Dự thảo Nghị quyết nghiêm túc, công phu, với nhiều nội dung phù hợp, đáp ứng yêu cầu thực tiễn xét xử các vụ án tham nhũng, chức vụ. Các nội dung được hướng dẫn về cơ bản là phù hợp với quy định của BLHS, nhiều nội dung cụ thể được hướng dẫn trong Dự thảo Nghị quyết

Theo ông, thời gian qua, hệ thống TAND đã rất cố gắng, nỗ lực trong việc xét xử các vụ án tham nhũng, chức vụ, bảo đảm nghiêm minh, đúng người, đúng tội, đúng quy định của pháp luật. Tuy nhiên, trong quá trình xét xử, cũng như trong quá trình điều tra, truy tố cho thấy còn có những khó khăn, vướng mắc trong việc áp dụng các quy định của BLHS đối với các tội này. Do đó, để đảm bảo thực hiện tốt công tác đấu tranh phòng, chống tội phạm tham nhũng, chức vụ; nâng cao chất lượng hoạt động xét xử; bảo đảm áp dụng đúng và thống nhất các quy định của BLHS thì việc Ban hành Nghị quyết “hướng dẫn áp dụng một số quy định của BLHS trong xét xử vụ án tham nhũng, chức vụ” vô cùng quan trọng.

Quang cảnh Hội thảo

Bà Lê Thị Vân Anh, Phó Vụ trưởng Vụ Pháp luật Hình sự – Hành chính Bộ Tư pháp bày tỏ: Qua các lần sửa đổi, bổ sung và đặc biệt lần sửa đổi, bổ sung gần đây nhất, tại BLHS 2015 những quy định về các tội phạm về chức vụ ngày càng hoàn thiện hơn nhằm đáp ứng yêu cầu của thực tiễn đấu tranh với loại tội phạm này, đồng thời phù hợp với các chuẩn mực quốc tế khi Việt Nam đã là thành viên Công ước của Liên hợp quốc về chống tham nhũng. Theo đó, BLHS 2015 quy định 14 tội danh cụ thể tại Chương các tội phạm về chức vụ, với 7 điều luật quy định về các tội phạm tham nhũng và 7 điều luật quy định về các tội phạm khác về chức vụ.

Mặc dù BLHS năm 2015 đã có những sửa đổi, bổ sung đối với nhóm các tội phạm về chức vụ theo hướng cụ thể hơn, rõ ràng hơn về cấu thành cơ bản cũng như về các tình tiết tăng nặng định khung hình phạt nhằm đáp ứng yêu cầu của thực tiễn đấu tranh với loại tội phạm này cũng như phù hợp với các chuẩn mực quốc tế. Tuy vậy, để việc vận dụng các quy định này vào thực tiễn được thống nhất, thuận lợi, góp phần nâng cao hiệu quả, hiệu lực của công tác đấu tranh với loại tội phạm này thì việc Hội đồng Thẩm phán TANDTC thống nhất, ban hành văn bản hướng dẫn rất có giá trị.

Ông Đỗ Khắc Hưởng, Trưởng phòng Cục Pháp chế và Cải cách hành chính, tư pháp, Bộ Công an đề nghị cần nghiên cứu mở rộng phạm vi điều chỉnh của Dự thảo

Để nội dung nghị quyết hướng dẫn có chất lượng, phù hợp thực tiễn, đúng quy định của pháp luật, ông Đỗ Khắc Hưởng, Trưởng phòng Cục Pháp chế và Cải cách hành chính, tư pháp Bộ Công an đề nghị cần nghiên cứu mở rộng phạm vi điều chỉnh của Dự thảo Nghị quyết của Hội đồng Thẩm phán TANDTC hướng dẫn áp dụng một số quy định của Bộ luật Hình sự trong xét xử vụ án tham nhũng, chức vụ, đặc biệt là hướng dẫn một số quy định của BLHS về tội phạm tham nhũng chức vụ thì cần hướng dẫn thêm một số quy định của BLHS về tội phạm xâm phạm trật tự quản lý kinh tế đối với một số tình tiết có tính chất tương đồng.

Theo ông Hưởng, qua thực tế công tác điều tra, giải quyết các vụ án, vụ việc thuộc diện Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng, chống tham nhũng theo dõi, chỉ đạo thấy có một số khó khăn, vướng mắc trong điều tra, giải quyết các vụ án liên quan đến Tội vi phạm quy định về quản lý, sử dụng tài sản Nhà nước gây thất thoát, lãng phí quy định tại Điều 219 BLHS và Tội vi phạm quy định về quản lý đất đai quy định tại Điều 229 BLHS và một số tội danh thuộc Chương các tội xâm phạm trật tự quản lý kinh tế. Điển hình như khó khăn trong việc xác định tình tiết “có tổ chức”, “dùng thủ đoạn tinh vi, xảo quyệt”, “gây thất thoát, lãng phí”; Khó khăn trong việc xác định hậu quả, thiệt hại do hành vi phạm tội gây ra làm căn cứ để xác định trách nhiệm hình sự…

Kết luận Hội thảo, Chánh án TANDTC Nguyễn Hòa Bình cho biết, các ý kiến góp ý của các đại diện các Bộ, ban, ngành Trung ương, các chuyên gia đều đi thẳng vào các nội dung đề xuất cần hướng dẫn trong Dự thảo Nghị quyết của Hội đồng Thẩm phán TANDTC dưới góc nhìn khoa học, lập pháp và thực tiễn. Đây đều là những góp ý hết sức cần thiết cho việc hoàn thiện Dự thảo Nghị quyết trước khi trình Hội đồng Thẩm phán TANDTC thông qua.

Trên cơ sở còn nhiều ý kiến bổ sung, Chánh án Nguyễn Hòa Bình yêu cầu tổ xây dựng Dự thảo của Vụ Pháp chế và Quản lý khoa học TANDTC khẩn trương nghiên cứu, tổng hợp, tiếp thu các ý kiến đóng góp để hoàn thiện để trình Hội đồng Thẩm phán TANDTC nghiên cứu, xem xét, trước khi ban hành chính thức.