Tranh chấp đòi lại nhà ở công vụ có thuộc thẩm quyền giải quyết của Tòa án

Theo quy định của Luật Nhà ở, khi đối tượng thuê nhà ở công vụ không còn đủ điều kiện được thuê nhà thì đại diện chủ sở hữu nhà ở ra quyết định thu hồi; người đang thuê phải bàn giao lại nhà ở; trường hợp không bàn giao lại nhà ở thì đại diện chủ sở hữu nhà ở công vụ quyết định cưỡng chế thu hồi[1]. Tuy nhiên, thực tế cho thấy có trường hợp người thuê nhà ở công vụ khi không còn đủ điều kiện được thuê nhà (như nghỉ hưu, chuyển công tác…) nhưng không bàn giao lại nhà; đại diện chủ sở hữu nhà ở vì nhiều lý do không ra quyết định thu hồi mà khởi kiện ra Tòa án nhân dân để đòi lại nhà ở. Vậy, trường hợp này có thuộc thẩm quyền giải quyết của Tòa án nhân dân không, hiện còn có nhiều quan điểm khác nhau, cụ thể:

Quan điểm thứ nhất cho rằng: Tranh chấp này thuộc thẩm quyền của Tòa án theo thủ tục tố tụng dân sự, bởi lẽ:

Tranh chấp đòi lại nhà ở công vụ là tranh chấp giữa đại diện chủ sở hữu nhà ở (người khởi kiện), và người thuê nhà ở công vụ (người bị kiện). Tranh chấp này phát sinh từ hợp đồng dân sự, là hợp đồng cho thuê nhà ở công vụ nhằm bảo vệ quyền sử dụng nhà ở của đại diện chủ sở hữu nhà, nên thuộc thẩm quyền giải quyết của Tòa án theo thủ tục tố tụng dân sự theo quy định tại khoản 2 “Tranh chấp về quyền sở hữu và các quyền khác đối với tài sản”, khoản 3 “Tranh chấp về giao dịch dân sự, hợp đồng dân sự” Điều 26 BLTTDS

Mặt khác, theo quy định tại Điều 7 mẫu hợp đồng thuê nhà ở công vụ (mẫu số 02 của phụ lục III ban hành kèm theo Nghị định số 95/2024/NĐ-CP) thì “Trường hợp có tranh chấp hoặc vi phạm hợp đồng thì các bên thương lượng giải quyết, nếu không thương lượng được thì đề nghị Tòa án nhân dân giải quyết”.

Quan điểm thứ hai cho rằng: Tranh chấp này thuộc thẩm quyền giải quyết của Tòa án theo thủ tục tố tụng hành chính, bởi lẽ: theo quy định tại điểm d khoản 3 Điều 194 Luật Nhà ở thì “Tòa án giải quyết theo quy định của pháp luật về tố tụng hành chính” đối với tranh chấp về quản lý, sử dụng nhà ở thuộc tài sản công. Mặc dù đối tượng tranh chấp là hợp đồng cho thuê nhà ở công vụ nhưng quan hệ thuê nhà ở công vụ là một loại quan hệ thuộc lĩnh vực quản lý nhà nước đặc thù, không đơn thuần là quan hệ thuê tài sản dân sự thông thường.

Quan điểm thứ ba cũng là quan điểm của tác giả: Tranh chấp này không thuộc thẩm quyền giải quyết của Tòa án mà thuộc thẩm quyền giải quyết của đại diện chủ sở hữu nhà ở theo quy định tại điểm d khoản 1 Điều 127 Luật Nhà ở. Bởi các lý do sau:

Trước hết, tác giả không đồng tình với quan điểm thứ hai cho rằng tranh chấp này thuộc thẩm quyền giải quyết của Tòa án theo thủ tục tố tụng hành chính. Bởi lẽ, mặc dù quan hệ thuê nhà ở công vụ là một loại quan hệ thuộc lĩnh vực quản lý nhà nước đặc thù nhưng hợp đồng thuê nhà ở công vụ không được coi là “Quyết định hành chính”. Quy định tại điểm d khoản 3 Điều 194 Luật Nhà ở không được áp dụng trong mọi trường hợp giải quyết tranh chấp về quản lý, sử dụng nhà ở công vụ mà chỉ được áp dụng trong trường hợp người thuê nhà khởi kiện đại diện chủ sở hữu nhà ở và đối tượng khởi kiện là các quyết định, hành vi hành chính liên quan đến việc quản lý, sử dụng nhà ở công vụ như: Quyết định đối tượng được thuê nhà ở công vụ; quyết định thu hồi nhà ở; quyết định cưỡng chế thu hồi nhà ở…

Không phải mọi tranh chấp về “các quyền khác đối với tài sản” và “hợp đồng dân sự” đều thuộc thẩm quyền giải quyết của Tòa án theo thủ tục tố tụng dân sự. Điều 4 Nghị quyết số 04/2017/NQ-HĐTP của Hội đồng thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao quy định: “Vụ án không thuộc thẩm quyền giải quyết của Tòa án là trường hợp mà theo quy định của pháp luật thì các tranh chấp dân sự, hôn nhân và gia đình, kinh doanh, thương mại, lao động thuộc thẩm quyền giải quyết của cơ quan, tổ chức khác hoặc đang do cơ quan, tổ chức có thẩm quyền khác giải quyết”.

Trong trường hợp này, tranh chấp về đòi lại nhà ở công vụ là tranh chấp mà theo quy định tại điểm d khoản 1 Điều 127 Luật Nhà ở thuộc thẩm quyền giải quyết của đại diện chủ sở hữu nhà ở công vụ theo thủ tục thu hồi nhà ở công vụ.

Mặc dù Điều 7 mẫu hợp đồng thuê nhà ở công vụ (mẫu số 02 của phụ lục III ban hành kèm theo Nghị định số 95/2024/NĐ-CP) quy định “Trường hợp có tranh chấp hoặc vi phạm hợp đồng thì các bên thương lượng giải quyết, nếu không thương lượng được thì đề nghị Tòa án nhân dân giải quyết” nhưng theo tác giả cần phải hiểu các tranh chấp thuộc thẩm quyền giải quyết của Tòa án chỉ bao gồm những tranh chấp liên quan đến việc bàn giao nhà ở; sửa chữa nhà ở; thanh toán tiền thuê nhà ở mà không bao gồm tranh chấp về việc đòi lại (thu hồi) nhà ở công vụ.

Nếu đại diện chủ sở hữu nhà ở khởi kiện ra Tòa án để đòi lại nhà ở công vụ thì Tòa án sẽ trả lại đơn khởi kiện theo quy định tại điểm đ khoản 1 Điều 192 Bộ luật Tố tụng dân sự và đình chỉ giải quyết vụ án.

Trên đây là quan điểm của tác giả về thẩm quyền giải quyết của Tòa án đối với tranh chấp đòi lại nhà ở công vụ. Rất mong nhận được ý kiến trao đổi của quý bạn đọc.

VŨ NGỌC THẮNG- Tòa án quân sự Khu vực Quân khu 2

[1] Điểm d khoản 1, khoản 2 Điều 127 Luật Nhà ở