Triển lãm "Đấu xảo - Nơi tinh hoa hội tụ" với nhiều tài liệu lần đầu tiên được công bố

Chiều 26/1, tại Trung tâm Lưu trữ quốc gia I đã diễn ra Lễ Khai mạc Triển lãm "Đấu xảo - Nơi tinh hoa hội tụ". Đấu xảo là một từ Hán-Việt, có thể hiểu là "hội thi đấu về sự tinh xảo’'. Đây là hoạt động hội chợ, triển lãm xưa kia được tổ chức để giới thiệu và quảng bá các tác phẩm, sản phẩm hàng hóa để từ đó tạo cơ hội cho thị trường, thúc đẩy thương mại, phát triển kinh tế trong khu vực và trên thế giới. Các hoạt động này dưới nhiều hình thức đã xuất hiện từ xa xưa trên thế giới.

Từ cuối thế kỷ 19 các hội đấu xảo được tổ chức ở Việt Nam, chủ yếu tại Hà Nội, Sài Gòn và ngày càng được tổ chức ở nhiều nơi. Hội đấu xảo Gia Định tổ chức vào năm 1865 được coi là hội đấu xảo lớn đầu tiên diễn ra tại Nam Kì thời Pháp thuộc. Ở Hà Nội, năm 1887 dưới thời Tổng trú sứ Paul Bert, hội đấu xảo lớn đầu tiên được tổ chức tại Trường thi đặc biệt để giới thiệu các sản phẩm kĩ nghệ của nước Pháp tại Đông Dương.

Tại đây, bên cạnh rất nhiều sản phẩm của Pháp, cũng có các gian hàng dành cho thợ thủ công Việt trưng bày các tác phẩm của họ. Trong dịp này, bức tượng Nữ thần tự do thu nhỏ (1/16) được đưa từ Pháp sang trưng bày tại khu vườn trong khuôn viên trường đấu xảo.

Sau đó Pháp cho xây dựng Cung Đấu xảo, ở vị trí Cung văn hóa Hữu nghị ngày nay. Lễ khánh thành công trình được tổ chức  vào ngày 26 /2 /1902 tại Toà trung tâm. Cung Đấu xảo đã khiến mọi người phải ngưỡng mộ trước quy mô và thiết kế của nó. Con đường từ cổng chính trên đại lộ Gambetta dẫn đến hàng cột trụ đã được san bằng và trải cát. Khung cảnh thật sự rất tráng lệ. Khắp nơi có cây xanh mướt cùng với cờ của các quốc gia, trong đó có cả cờ của Vương quốc An Nam. Buổi lễ khánh thành có sự hiện diện của Toàn quyền Doumer, vua Thành Thái cùng hoàng thân, các thành viên của Hội đồng tối cao Đông Dương, các tướng lĩnh, các quan chức, nhân sự cấp cao và nhiều khách mời đến từ khắp nơi trong Đông Dương.

Cắt băng khai trương Triển lãm

Đấu xảo Hà Nội, hay Triển lãm các sản phẩm nông nghiệp, kĩ nghệ và nghệ thuật chính thức mở cửa vào ngày 16 /11 /1902. Các phòng trưng bày của Đông Dương không chỉ dành riêng cho các sản phẩm của thuộc địa mà còn dành cho các nhà buôn và công nhân của Đông Dương, cả sản phẩm kỹ nghệ và hàng hóa mà họ nhập khẩu và kinh doanh tại Đông Dương và châu Á. Thợ làm đèn lồng, thợ nặn khuôn, thợ sơn mài, thợ thêu, thợ làm đèn An Nam đến từ Trung Kì tham gia Khu vực Tranh vẽ.

Giám đốc Trung tâm Lưu trữ QG 1 Trần Thị Mai Hương (phải) giới thiệu về Triển lãm- Ảnh: Khánh Huyền

Hội đấu xảo mang tính quốc tế đặc biệt nở rộ cùng với cuộc cách mạng công nghiệp ở châu Âu vào cuối thế kỷ 19. Hội đấu xảo thuộc địa hay đấu xảo quốc tế diễn ra tại các thành phố lớn của Pháp, Bỉ hay Mỹ đều có sự tham gia của Đông Dương, trong đó có Việt Nam.

Năm 1866, triều đình nhà Nguyễn đã cử một phái đoàn sang Pháp để tham quan hội đấu xảo thế giới tổ chức lần thứ hai tại Paris vào năm 1867. Đây là lần đầu tiên các tác phẩm điêu khắc Chăm được giới thiệu.

Không gian trưng bày tại Triển lãm - Ảnh: Khánh Huyền

Tại đấu xảo thế giới năm 1878 tổ chức lần thứ ba tại Paris, lần đầu tiên, một số sản phẩm của Nam Kì tham dự hội đấu và mang về khá nhiều huy chương. Các sản phẩm từ Nam Kì thu hút được sự quan tâm của người phương Tây và được Tổng thống Pháp, Bộ trưởng Thuỷ lợi, Bộ trưởng Nông nghiệp, Thương nghiệp và Khâm phái các nước khen ngợi. 

Các tác phẩm tham dự đấu xảo của Việt Nam thu hút người phương Tây bởi vẻ tao nhã, độ tinh xảo và sự độc đáo của chúng. Một số sản phẩm, hình ảnh và đồ trưng bày thực sự mới lạ đối với khách tham quan. Trong số các hội đấu xảo có sự tham gia của Việt Nam thời kì đó, hội đấu xảo thuộc địa năm 1931 đã giới thiệu hình ảnh, tiềm năng và các sản phẩm hàng hóa của Đông Dương một cách phong phú và đa dạng nhất.

Hình ảnh Đông Dương đặc biệt thu hút khách bởi các công trình kiến trúc đặc trưng của mỗi xứ. Bên cạnh công trình đặc biệt ấn tượng là khu đền Angkor Wat của xứ Cao Miên, các công trình của người Việt mang bóng dáng của các kiến trúc tiêu biểu của 3 xứ Bắc Kì, Trung Kì và Nam Kì cũng mang lại sự thích thú cho người xem.

Khách tham quan lắng nghe giới thiệu về Triển lãm

Không chỉ dự đấu xảo ở Paris, sản phẩm của người Việt còn xuất hiện tại nhiều hội đấu xảo thuộc địa, đấu xảo thế giới hay đấu xảo kĩ nghệ ở các thành phố khác như Marseille, Lyon… (Pháp), San Francisco, New York (Mỹ) hay Bruxelles, Liège (Bỉ)… được khách tham quan quốc tế quan tâm và khen ngợi.

Tại cuộc Triển lãm "Đấu xảo - Nơi tinh hoa hội tụ", với rất nhiều hình ảnh sống động, được trình bày rất ấn tượng về các cuộc đấu xảo ở trong nước và nước ngoài, cho thấy người Việt không chỉ giới thiệu những sản phẩm tinh xảo, thể hiện óc thẩm mỹ và bàn tay khéo léo mà còn có các đoàn nghệ thuật sang biểu diễn để giới thiệu văn hóa đặc sắc của mình. 

Vì thế, ông Nguyễn Duy Thăng, Thứ trưởng Bộ Nội vụ phát biểu tại lễ khai mạc Triển lãm đã đánh giá: "Đây là một chủ đề rất ý nghĩa. Qua triển lãm "Đấu xảo - Nơi tinh hoa hội tụ", tôi hi vọng nét đặc sắc của tinh hoa Việt Nam được giới thiệu trong các hội đấu xảo đã một thời vang bóng sẽ được phát huy, lan tỏa trong cuộc sống hôm nay".

Triển lãm mở cửa từ 26/1/2024 đến 30/6/2024.

THÁI VŨ

Áp phích Đấu xảo Hà Nội năm 1902. Nguồn sưu tầm của TTLTQG 1