Nhiều vụ không tổ chức đối thoại được do Chủ tịch UBND và đại diện UBND vắng mặt

Số quyết định bị kiện chiếm gần 10% trên tổng số khiếu nại hành chính

Theo báo cáo của Chính phủ và qua giám sát, Đoàn giám sát nhận thấy trong các năm qua, các cấp chính quyền đã chú trọng nâng cao chất lượng ban hành  quyết định hành chính (QĐHC), thực hiện các hành vi hành chính ( HVHC) cơ bản đảm bảo đúng quy định của pháp luật về căn cứ, trình tự, thủ tục, nội dung và thẩm quyền; công tác tiếp công dân và giải quyết khiếu nại tố cáo của công dân ngày càng được tăng cường.

Trên cơ sở đó, số lượng các QĐHC, HVHC bị khiếu nại, khiếu kiện trên tổng số QĐHC, HVHC là không nhiều. Cụ thể, trong kỳ báo cáo (3 năm: 2015, 2016, 2017), cả nước có 11.180 QĐHC, HVHC của Chủ tịch UBND, UBND bị khiếu kiện đến Tòa án.

Như vậy, số lượng QĐHC, HVHC của Chủ tịch UBND, UBND bị khiếu kiện đến Tòa án chỉ chiếm khoảng gần 10% trên tổng số khiếu nại hành chính.

Các QĐHC, HVHC của Chủ tịch Ủy ban nhân dân (UBND), UBND bị khiếu kiện thuộc lĩnh vực đất đai chiếm 90% tổng số QĐHC, HVHC bị khiếu kiện, thậm chí có những địa phương, khiếu kiện về đất đai chiếm 100% hoặc xấp xỉ 100%. Những địa phương có tốc độ phát triển kinh tế, đô thị hóa càng nhanh thì số khiếu nại đối với QĐHC, HVHC của Chủ tịch UBND, UBND có xu hướng cao hơn so với các địa phương khác do có nhiều QĐHC liên quan đến thu hồi đất đai.

Về chất lượng các QĐHC, HVHC, qua xét xử, tổng số QĐHC, HVHC bị Tòa án tuyên hủy toàn bộ hoặc một phần là 1.194 (chiếm 10,67% trên tổng số khiếu kiện thụ lý).

Bên cạnh đó, có những địa phương QĐHC, HVHC bị Tòa án tuyên hủy chiếm khá cao trên tổng số vụ thụ lý, như An Giang là 81%, Quảng Nam 55,76%…

Điểm qua cụ thể một số địa phương thì thấy, ở Bà Rịa – Vũng Tàu, số lượng các quyết định hành chính, hành vi hành chính bị khiếu kiện trong giai đoạn từ năm 2015 đến 2017 là 414 vụ (bao gồm cả những vụ việc trong giai đoạn trước nhưng sau này mới khiếu kiện). Số lượng quyết định hành chính trái pháp luật bị Tòa tuyên hủy một phần hoặc toàn bộ là 26 vụ; số lượng hành vi hành chính của UBND, Chủ tịch UBND bị Tòa tuyên bố là trái pháp luật là 2 vụ; tổng số bản án, quyết định của Tòa án phải thi hành là 38 vụ (trong đó đã thi hành xong 24 vụ, còn lại 14 vụ). Các quyết định hành chính, hành vi hành chính bị khiếu kiện liên quan đến đất đai như thu hồi đất, giải phóng mặt bằng, giá bồi thường, chính sách hỗ trợ, tái định cư…; giải quyết khiếu nại, tranh chấp đất đai chiếm tỷ lệ cao (hơn 80%).

Tại Đà Nẵng, trong giai đoạn 2014-2017, Đà Nẵng có 48 khiếu kiện liên quan đến Chủ tịch UBND và UBND các cấp, trong đó có 42 vụ liên quan đến quyết định và 6 vụ liên quan đến hành vi. Tòa án đã thụ lý và giải quyết 45 vụ. Phần lớn các vụ khiếu kiện liên quan đến công tác đền bù giải phóng mặt bằng hoặc cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất với tỉ lệ 33/48 vụ; Có 2 hành vi và 5 quyết định của Chủ tịch UBND thành phố bị khiếu kiện. Đối với công tác xét xử, trong tổng số 18 phiên tòa do Tòa án cấp thành phố mở có tới 9 phiên đại diện UBND các cấp xin xét xử vắng mặt. Tòa cũng gặp khó khăn vì người khiếu kiện chưa hiểu biết về quy định cung cấp chứng cứ.

Nhiều hạn chế phải khắc phục

Đánh giá chung, Đoàn giám sát cho rằng, số lượng QĐHC, HVHC bị Tòa án các cấp tuyên hủy chiếm tỉ lệ khá thấp cho thấy chất lượng của các QĐHC, HVHC của UBND các cấp ngày càng được nâng cao. Có những địa phương, số lượng QĐHC, HVHC của UBND các cấp bị Tòa án tuyên hủy có xu hướng giảm qua các năm.

Tuy nhiên, với tổng số 1.194 QĐHC, HVHC của Chủ tịch UBND, UBND bị Tòa án tuyên hủy với tỉ lệ  như trên cũng ảnh hưởng không nhỏ đến hiệu lực, hiệu quả quản lý hành chính, cần được Chính phủ quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo các địa phương có biện pháp quyết liệt để khắc phục triệt để các sai sót.

Đánh giá về một trong những hạn chế, Thường trực Ủy ban Tư pháp Nguyễn Thị Thủy cho hay, sau khi Luật Tố tụng hành chính 2015 có hiệu lực thi hành, có những địa phương, Chủ tịch UBND làm văn bản ủy quyền thường xuyên cho Phó chủ tịch tham gia tố tụng. Sau đó, Phó Chủ tịch cũng chưa tham gia bất kỳ phiên đối thoại hoặc phiên tòa nào.

Trong 3 năm, TAND TP. Hà Nội xét xử 189 vụ án nhưng chưa có vụ án nào Chủ tịch UBND, Phó Chủ tịch UBND TP. Hà Nội tham gia tố tụng. Trong khi đó, tại TP.HCM, năm 2017 có 260/260 vụ (chiếm 100%) không tổ chức đối thoại được do Chủ tịch UBND và đại diện UBND vắng mặt tại TAND TP.HCM.

Chánh án TANDTC Nguyễn Hòa Bình  đánh giá cao sự thẳng thắn của đoàn giám sát nhưng cũng “chia sẻ với các đồng chí Chủ tịch” vì mỗi năm ở TP.HCM, HN có cả nghìn vụ, mỗi ngày xử ba vụ thì mỗi ngày phải có ba ông chủ tịch, phó chủ tịch ra tòa.

Chủ nhiệm UBTP Quốc hội Lê Thị Nga đặt một loạt câu hỏi như: Việc có 260/260 vụ không tổ chức đối thoại được do Chủ tịch UBND và đại diện UBND vắng mặt như vậy có tôn trọng Luật của Quốc hội không? Có đúng nguyên nhân do không đủ cấp phó không? Chẳng lẽ trong ba năm trời ở một thành phố lớn không cử được một đồng chí phó nào cả? Chúng tôi xem ti vi thấy các đồng chí đi khởi công, đi động thổ, đi dự cuộc hội nghị ngành nọ, ngành kia. Sao không tham gia đối thoại được độ 10 vụ đi, cho gọi là có. Tại sao những hoạt động mang tính phong trào, khởi công, động thổ, những hoạt động khác lãnh đạo vẫn đi được? Đây là câu hỏi cử tri phản ánh với ĐBQH. Còn nói 260/260 vụ chúng tôi không thể nào cử được vì không đủ cấp phó thì có giải thích được không?

Một trong những nội dung đáng chú ý khác, theo dự thảo báo cáo giám sát, hạn chế lớn nhất trong công tác thi hành án hành chính là tình trạng cơ quan THADS và chấp hành viên ngại va chạm với chính quyền địa phương.

Theo báo cáo của Bộ Tư pháp, trong ba năm (2015-2017), 100% trường hợp Chủ tịch UBND và UBND không chấp hành án nhưng cơ quan THA đều không có văn bản kiến nghị xử lý trách nhiệm những người này. 100% trường hợp Chủ tịch UBND và UBND không chấp hành án nhưng cơ quan THADS cũng không đề nghị Tổng cục THADS kiến nghị với cơ quan có thẩm quyền kiểm tra, đôn đốc, chỉ đạo, xử lý tách nhiệm người không chấp hành án.

Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp sau đó đề nghị làm rõ, tại sao nhiều năm nay, từ khi có án này, chúng ta có một đánh giá “thường trực” là Thẩm phán, Kiểm sát viên, Chấp hành viên ngại va chạm, nể nang trong xét xử, kiểm sát và thi hành loại án này.

KIM DUNG