Hoàn thiện chính sách tài sản trí tuệ tạo động lực cho doanh nghiệp đổi mới sáng tạo

Chiều ngày 26/8, tại Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI), Tạp chí Diễn đàn Doanh nghiệp phối hợp với Công ty TAT Law Firm và Tạp chí Sở hữu trí tuệ và Sáng tạo đã phối hợp tổ chức Diễn đàn “Hoàn thiện chính sách tài sản trí tuệ - Động lực cho doanh nghiệp đổi mới sáng tạo”. Diễn đàn có sự tham dự của của lãnh đạo các hiệp hội, các luật sư và các doanh nghiệp.

Hoàn thiện khung pháp luật về sở hữu trí tuệ

Phát biểu tại diễn đàn, ông Võ Tân Thành, Phó Chủ tịch VCCI cho biết, trong những năm gần đây, chúng ta chứng kiến một thực tế là đổi mới sáng tạo, tài sản trí tuệ và khoa học công nghệ ngày càng đóng vai trò trung tâm trong quá trình phát triển.

Doanh nghiệp muốn đi xa, muốn vươn ra thị trường khu vực và thế giới đều phải dựa trên nền tảng sở hữu trí tuệ - đó có thể là nhãn hiệu, sáng chế, bản quyền, thiết kế công nghiệp hay bí quyết kinh doanh.

Toàn cảnh diễn đàn

Tuy nhiên, thực trạng vi phạm quyền sở hữu trí tuệ ở nước ta vẫn còn diễn biến phức tạp và gây ra nhiều hệ lụy như: Hàng giả, hàng nhái, hàng kém chất lượng tràn lan, gây tổn thất lớn cho doanh nghiệp làm ăn chân chính; xâm phạm nhãn hiệu, bản quyền và cạnh tranh không lành mạnh làm giảm sút niềm tin của người tiêu dùng; nhiều doanh nghiệp, nhất là doanh nghiệp nhỏ và vừa, chưa đủ nguồn lực.

Công tác quản lý và thực thi quyền sở hữu trí tuệ vẫn còn một số hạn chế như: Việc giám sát, phát hiện và xử lý vi phạm chưa thực sự kịp thời, thiếu sự phối hợp đồng bộ giữa các cơ quan chức năng; chế tài xử phạt còn chưa đủ sức răn đe; ý thức của doanh nghiệp và người tiêu dùng về bảo hộ tài sản trí tuệ còn hạn chế; cơ chế hỗ trợ doanh nghiệp, đặc biệt là doanh nghiệp nhỏ và vừa, tiếp cận công cụ pháp lý và tư vấn chuyên môn vẫn chưa đáp ứng được nhu cầu thực tế.

Thời gian qua, Nhà nước đã ban hành và từng bước hoàn thiện khung pháp luật về sở hữu trí tuệ. Việt Nam cũng đã có những cam kết quốc tế rất cao về bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ khi tham gia WTO và các hiệp định thương mại tự do thế hệ mới như: CPTPP, EVFTA, RCEP… Đây là động lực quan trọng để nâng tầm hệ thống pháp luật, tiệm cận với chuẩn mực quốc tế.

Ông Võ Tân Thành, Phó Chủ tịch VCCI phát biểu tại diễn đàn

Đặc biệt, Đảng và Nhà nước đã ban hành những nghị quyết quan trọng như: Nghị quyết 57-NQ/TW về phát triển khoa học – công nghệ và đổi mới sáng tạo; Nghị quyết 68-NQ/TW về phát triển kinh tế tư nhân trở thành một động lực quan trọng của nền kinh tế. Với những chính sách sở hữu trí tuệ cùng với quá trình thực thi các nghị quyết này sẽ góp phần tạo “bệ phóng” cho doanh nghiệp trong kỷ nguyên số.

Vận hành hiệu quả Tòa chuyên trách sở hữu trí tuệ

Tại diễn đàn, trong tham luận mở đầu, Ls Mai Thị Thảo, Phó Giám Đốc TAT Law Firm cho biết, số liệu từ Cục Sở hữu trí tuệ và lực lượng Quản lý thị trường (QLTT) cho thấy tình trạng xâm phạm thương hiệu đang ngày càng nghiêm trọng.

Năm 2024 có 1.256 vụ hàng giả, xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ bị xử lý; nhưng sang đến nửa đầu năm 2025, lực lượng chức năng đã xử lý vi phạm hành chính khoảng 3.270 vụ liên quan hàng giả và xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ. Đặc biệt, trong tháng cao điểm xử lý vi phạm liên quan đến hàng giả, hàng nhái, hàng không rõ nguồn gốc (từ 15/5 – 15/6/2025), 1.631 vụ đã bị xử lý với trị giá tạm giữ lên đến hàng nghìn tỷ đồng.

Các đại biểu trình bày tham luận và phát biểu ý kiến về chính sách sở hữu trí tuệ

Theo Ls Thảo, những con số trên không chỉ phản ánh quy mô ngày càng lớn của tình trạng vi phạm quyền sở hữu trí tuệ, mà còn cho thấy mức độ tinh vi, phức tạp và sự liều lĩnh của các hành vi xâm phạm thương hiệu trong nền kinh tế thị trường.

Do đó, theo Ls Thảo, để khắc phục những điểm nghẽn hiện tại trong công tác bảo vệ thương hiệu, trước hết, cần tiếp tục hoàn thiện cơ chế vận hành của Tòa chuyên trách về sở hữu trí tuệ đã được quy định trong Nghị quyết số 81/2025/NQ-UBTVQH15, với phạm vi thẩm quyền phân bổ cho Tòa án nhân dân khu vực 2 (Hà Nội) và khu vực 1 (TP.HCM).

Việc thành lập hai trung tâm xét xử này là một bước tiến quan trọng, thể hiện quyết tâm nâng cao tính chuyên môn trong xử lý các tranh chấp dân sự, kinh doanh, thương mại, cũng như các vụ án hành chính liên quan đến sở hữu trí tuệ và chuyển giao công nghệ. Và để cơ chế này phát huy hiệu quả thực chất, cần tập trung vào một số phương diện, như: Cần bảo đảm nguồn nhân lực chuyên sâu cho các Tòa chuyên trách sở hữu trí tuệ; tạo điều kiện cho doanh nghiệp sớm được bảo vệ quyền lợi hợp pháp…

“Đặc biệt, việc tăng cường hợp tác giữa Tòa chuyên trách sở hữu trí tuệ và các cơ quan quản lý như: Cục Sở hữu trí tuệ, lực lượng Quản lý thị trường, Công an kinh tế… cũng là yếu tố then chốt để đảm bảo tính đồng bộ và hiệu quả trong thực thi quyền”, Ls Mai Thị Thảo chia sẻ.

PV