Tiếp thu đầy đủ để hoàn chỉnh dự án luật trình Quốc hội xem xét, thông qua Luật Đất đai (sửa đổi)

Bảo đảm quản lý nghiêm ngặt khu vực đất trồng lúa

Báo cáo giải trình, tiếp thu, chỉnh lý dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi), Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế Vũ Hồng Thanh nêu rõ, về điều kiện đối với cá nhân không trực tiếp sản xuất nông nghiệp nhận chuyển nhượng đất trồng lúa (khoản 7 Điều 45), Dự thảo Luật quy định theo hướng trừ trường hợp người nhận tặng cho là người thuộc hàng thừa kế thì cá nhân không trực tiếp sản xuất nông nghiệp phải thành lập tổ chức kinh tế và có phương án sử dụng đất trồng lúa được Ủy ban nhân dân cấp huyện phê duyệt khi nhận chuyển nhượng, nhận tặng cho đất trồng lúa quá hạn mức theo quy định tại khoản 1 Điều 176 (không quá 03 héc ta đối với tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương thuộc khu vực Đông Nam Bộ và khu vực đồng bằng sông Cửu Long; không quá 02 héc ta đối với tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương khác).

Trong quá trình tổ chức thực hiện, các cơ quan có thẩm quyền chịu trách nhiệm trong việc bảo đảm quản lý nghiêm ngặt khu vực đất trồng lúa; thực hiện điều tra, đánh giá chất lượng đất trồng lúa, phòng ngừa việc hủy hoại đất trồng lúa; kiểm soát chặt chẽ các trường hợp chuyển mục đích sử dụng đất trồng lúa sang các loại đất khác; nâng cao chất lượng công tác quy hoạch, bảo đảm tầm nhìn dài hạn; đồng thời, đặt ra yêu cầu có dữ liệu thông tin để kiểm soát việc nhận chuyển nhượng trong hạn mức.

Về nguyên tắc lập và phê duyệt quy hoạch sử dụng đất các cấp (khoản 9 Điều 60), để bảo đảm nguyên tắc chung của pháp luật về quy hoạch được tuân thủ, kế thừa quy định hiện hành, những nội dung được đúc kết qua giám sát chuyên đề của Quốc hội về quy hoạch tại Nghị quyết số 61/2022/QH15, đồng thời, bảo đảm được sự đồng bộ thống nhất, ổn định của hệ thống quy hoạch, đáp ứng yêu cầu về quản lý chặt chẽ đối với đất đai, dự thảo Luật quy định theo hướng cho phép các quy hoạch sử dụng đất được lập đồng thời nhưng quy hoạch cấp cao hơn phải được phê duyệt, quyết định trước quy hoạch thấp hơn.

Các vị lãnh đạo Quốc hội

Khi kết thúc thời kỳ quy hoạch sử dụng đất mà quy hoạch thời kỳ mới chưa được cấp có thẩm quyền quyết định, phê duyệt thì tiếp tục thực hiện các chỉ tiêu chưa thực hiện hết đến khi quy hoạch sử dụng đất thời kỳ tiếp theo được cơ quan nhà nước có thẩm quyền quyết định, phê duyệt.

Về chỉ tiêu sử dụng đất được xác định trong nội dung quy hoạch sử dụng đất cấp tỉnh và cấp huyện (Điều 65 và Điều 66), Dự thảo Luật chỉnh lý quy định rõ nội hàm của thuật ngữ chỉ tiêu sử dụng đất và không quy định các chỉ tiêu sử dụng đất cụ thể cần xác định tại quy hoạch sử dụng đất (QHSDĐ) cấp tỉnh và cấp huyện mà giao Chính phủ quy định chi tiết. Đồng thời, chỉnh sửa quy định về khoanh vùng khu vực sử dụng đất trong nội dung quy hoạch để bảo đảm tính khả thi trong việc lập QHSDĐ cấp tỉnh và cấp huyện.

Bên cạnh đó, về tổ chức thực hiện quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất, phân bổ chỉ tiêu sử dụng đất cấp tỉnh, chỉ tiêu sử dụng đất cấp huyện (Điều 76), để bảo đảm việc phân bổ chỉ tiêu sử dụng đất các cấp thực sự hợp lý, tránh tùy tiện trong quá trình tổ chức thực hiện, dự thảo Luật được chỉnh lý theo hướng bổ sung quy định về Chính phủ ban hành nguyên tắc phân bổ chỉ tiêu sử dụng đất cấp tỉnh, chỉ tiêu sử dụng đất cấp huyện.

Về thu hồi đất thực hiện dự án nhà ở thương mại, dự án hỗn hợp nhà ở và kinh doanh thương mại, dịch vụ (khoản 27 Điều 79), tiếp thu ý kiến đại biểu Quốc hội và các cơ quan, dự thảo Luật quy định theo hướng kế thừa quy định của Luật Đất đai năm 2013, chỉ thu hồi đất để thực hiện dự án nhà ở thương mại, dự án hỗn hợp nhà ở và kinh doanh thương mại, dịch vụ khi là “dự án đầu tư xây dựng khu đô thị”.

Về thiết kế kỹ thuật chính sách, quy định tại dự thảo Luật làm rõ hơn tính chất của dự án khu đô thị thuộc trường hợp xem xét thu hồi là “dự án đầu tư xây dựng khu đô thị có công năng phục vụ hỗn hợp, đồng bộ hệ thống hạ tầng kỹ thuật, hạ tầng xã hội với nhà ở theo quy định của pháp luật về xây dựng”.

Quy định trường hợp chậm giải phóng mặt bằng

Tham gia thảo luận tại phiên họp, đại biểu Nguyễn Hoàng Bảo Trân, (Bình Dương) cho biết, tại khoản 8 Điều 126 có quy định: Trong thời hạn 36 tháng kể từ ngày ban hành quyết định công nhận kết quả trúng đấu thầu hoặc thời hạn khác theo hợp đồng đã ký kết với cơ quan nhà nước có thẩm quyền, Ủy ban nhân dân cấp có thẩm quyền phải thực hiện xong việc bồi thường, hỗ trợ tái định cư để giao đất, cho thuê đất đối với nhà đầu tư trúng đầu tư.

Đại biểu Nguyễn Hoàng Bảo Trân

Đại biểu kiến nghị bổ sung quy định về xử lý trường hợp nếu quá 36 tháng kể từ ngày ban hành Quyết định công nhận kết quả trúng đấu thầu, Ủy ban nhân dân cấp có thẩm quyền chưa thực hiện xong việc bồi thường, hỗ trợ tái định cư để giao đất, cho thuê đất đối với nhà đầu tư trúng đấu thầu, vì trên thực tế có trường hợp nhà đầu tư trúng đấu thầu thực hiện đầy đủ nghĩa vụ ứng vốn để thực hiện bồi thường, hỗ trợ tái định cư, tuy nhiên, thời gian cơ quan chức năng bồi thường, hỗ trợ tái định cư rất lâu, ảnh hưởng đến tiến độ công trình, gây thiệt hại cho chủ đầu tư.

Bên cạnh đó, đại biểu cũng phản ánh, nhiều doanh nghiệp kiến nghị cần quy định rõ trong luật hoặc giao Chính phủ quy định chi tiết về việc ứng vốn theo tiến độ giải phóng mặt bằng, để tạo điều kiện thuận lợi cho nhà đầu tư và quá trình thực hiện được rõ ràng, minh bạch về trách nhiệm và quyền lợi giữa các bên có liên quan.

Đại biểu Nguyễn Đại Thắng (Hưng Yên) cho biết, về quyền và nghĩa vụ của tổ chức kinh tế, đơn vị sự nghiệp công lập sử dụng đất do nhà nước cho thuê đất thu tiền hàng năm, dự thảo luật quy định, đơn vị sự nghiệp công lập khi lựa chọn hình thức thuê đất trả tiền hàng năm thì không được quyền bán, quyền thế chấp tài sản gắn liền với đất. Đại biểu đánh giá, quy định như vậy là hợp lý, phù hợp với mục đích bảo toàn đất do nhà nước giao cho đơn vị sự nghiệp công lập sử dụng, ngăn chặn được việc tài sản có thể bị phát mại nếu thế chấp.

Tuy nhiên, đại biểu cũng đề nghị cơ quan chủ trì soạn thảo nghiên cứu, xem xét cho đơn vị sự nghiệp công lập được quyền góp vốn bằng tài sản gắn liền với đất thuê theo hướng quy định chi tiết điều kiện góp vốn để tạo điều kiện, giảm áp lực về tài chính cho các đơn vị sự nghiệp công lập, nhất là các đơn vị sự nghiệp công lập tự chủ.

Về thông báo thu hồi đất và chấp hành quy định thu hồi đất vì mục đích quốc phòng, an ninh, phát triển kinh tế xã hội vì lợi ích quốc gia công cộng, tại khoản 1 Điều 85 của dự thảo luật quy định, trước khi ban hành quyết định thu hồi đất, cơ quan nhà nước có thẩm quyền phải gửi văn bản thông báo thu hồi đất cho người có đất thu hồi, chủ sở hữu tài sản gắn liền với đất, người có quyền lợi và nghĩa vụ liên quan (nếu có), biết chậm nhất là 90 ngày đối với đất nông nghiệp, 180 ngày đối với đất phi nông nghiệp.

Đại biểu đề nghị nghiên cứu, bổ sung vào khoản 1 Điều 85 nội dung: Trường hợp không liên lạc được với người có đất bị thu hồi, thì thông báo trên phương tiện thông tin đại chúng, niêm yết tại trụ sở UBND cấp xã.

Làm rõ quyền của người sử dụng đất 

Tham gia ý kiến tại phiên họp, đại biểu Trần Đình Gia (Hà Tĩnh) cho rằng, về trình tự, thủ tục bồi thường, hỗ trợ tái định cư, thu hồi đất vì mục đích quốc phòng, an ninh, phát triển kinh tế xã hội vì lợi ích quốc gia công cộng, điểm b khoản 2 Điều 87 của dự thảo luật cần bổ sung cụm từ “hoặc cấp tỉnh”, qua đó sửa đổi hoàn chính thành: trường hợp không liên lạc được và không gửi được thông báo thu hồi đất cho người có đất bị thu hồi, thì thông báo trên một số báo hàng ngày của Trung ương hoặc cấp tỉnh trong 3 số liên tiếp, hoặc phát sóng trên Đài phát thanh, truyền hình của Trung ương hoặc cấp tỉnh trong 3 ngày liên tiếp.

Theo đại biểu, nếu chỉ quy định thông báo trên báo trung ương, sẽ rất khó khăn và vướng mắc trong việc giúp người dân tiếp cận thông tin. Đồng thời, đại biểu cũng đề nghị bỏ quy định tại khoản 5, về nội dung UBND cấp có thẩm quyền thu hồi đất ban hành quyết định thu hồi đất trong thời hạn 10 ngày, vì không có tính khả thi, vì giao thời điều chỉnh đơn giá bồi thường tài sản do UBND tỉnh quy định thay đổi đơn giá bồi thường giữa đơn giá sau so với đơn giá trước.

Đại biểu Hồ Thị Kim Ngân

Đại biểu Hồ Thị Kim Ngân (Bắc Kạn) cho biết, về tổ chức thực hiện quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất, tại khoản 7 Điều 76 dự thảo luật có quy định, diện tích đất được xác định trong kế hoạch sử dụng đất hàng năm cấp huyện đã được cơ quan có thẩm quyền phê duyệt thu hồi để thực hiện dự án hoặc phải chuyển đổi mục đích sử dụng đất mà sau 2 năm liên tục được thực hiện trong kế hoạch sử dụng đất hàng năm cấp huyện chưa có quyết định thu hồi đất hoặc chưa được phép chuyển mục đích sử dụng đất thì cơ quan có thẩm quyền phê duyệt kế hoạch sử dụng đất hàng năm cấp huyện phải xem xét, đánh giá, điều chỉnh, hủy bỏ và phải công bố việc điều chỉnh, hủy bỏ này.

Khoản 8 Điều 76 có quy định, hàng năm UBND cấp tỉnh có trách nhiệm tổ chức rà soát xử lý và công bố công khai việc thu hồi đất, chuyển mục đích sử dụng đất, hủy bỏ việc thu hồi đất, chuyển mục đích sử dụng đất đối với đất đã được ghi trong kế hoạch sử dụng đất hàng năm cấp huyện.

Đại biểu đặt vấn đề, khoản 7 có đề cập đến việc điều chỉnh, hủy bỏ, tuy nhiên, tại khoản 8 chỉ đề cập đến việc hủy bỏ, trường hợp có điều chỉnh, có hủy bỏ thì việc điều chỉnh tại khoản 7 có được hiểu là điều chỉnh về thời gian thu hồi hay không? Nếu sau 2 năm liên tiếp không thực hiện thì việc xử lý sẽ được thực hiện theo trình tự, thủ tục nào? Có cần thiết thông qua HĐND tỉnh trước khi UBND công bố việc hủy bỏ hay không? Đại biểu đề nghị cần làm rõ hơn những nội dung này.

Đại biểu Lê Thanh Hoàn (Thanh Hóa) cho rằng, về quyền của người sử dụng đất, Điều 26 của dự thảo luật cần bổ sung một khoản về quyền của người sử dụng đất như sau: người sử dụng đất có quyền sử dụng vùng trời phía trên bề mặt đất, vùng đất bên dưới bề mặt đó một cách hợp lý cho việc sử dụng hợp pháp của mình theo quy định của Chính phủ.

Đại biểu cũng cho rằng, về thu hồi đất (khoản 3 Điều 81) và loại trừ không thu hồi giấy chứng nhận đã cấp (khoản 4 Điều 152), dự thảo luật còn có những quy định mâu thuẫn, không nhất quán, cụ thể, Điều 81 không loại trừ trường hợp đã thực hiện chuyển đổi, chuyển nhượng, thừa kế, tặng cho quyền sử dụng đất. Đại biểu đề nghị cân nhắc, nghiên cứu kỹ lưỡng quy định này, loại bỏ quy định loại trừ tại khoản 4 Điều 152, chỉ áp dụng điểm d khoản 2 Điều 152 và khoản 3 Điều 81 để thu hồi giấy chứng nhận, thu hồi đất trong trường hợp cấp, giao đất không đúng thẩm quyền, không đúng đối tượng.

Tại phiên thảo luận, các đại biểu cũng đưa ra nhiều ý kiến về các vấn đề trọng tâm của dự án luật như: Phương pháp định giá đất; các loại đất thực hiện dự án nhà ở thương mại thông qua thỏa thuận về nhận quyền sử dụng đất hoặc đang có quyền sử dụng đất; mối quan hệ giữa các trường hợp thu hồi đất và thỏa thuận về nhận quyền sử dụng đất hoặc đang có quyền sử dụng đất thực hiện dự án phát triển kinh tế - xã hội không sử dụng vốn ngân sách nhà nước.

Khẩn trương xây dựng dự thảo Nghị quyết hướng dẫn

Kết luận nội dung thảo luận, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Đức Hải nêu rõ, qua thảo luận, các đại biểu đánh giá cao quyết tâm, tinh thần làm việc trách nhiệm của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Chính phủ, Ủy ban Kinh tế, Bộ Tài nguyên và Môi trường, các cơ quan của Quốc hội, các cơ quan của Chính phủ để chuẩn bị báo cáo tiếp thu, giải trình, hoàn thiện dự thảo luật. Các đại biểu cũng đánh giá cao nội dung của dự thảo luật thống nhất với nhiều nội dung đã được tiếp thu, chỉnh lý.

Do đây là dự án luật lớn, đồ sộ, phức tạp, nên có ý kiến đại biểu đề nghị cần có Nghị quyết của Quốc hội để hướng dẫn thi hành luật, Phó Chủ tịch Quốc hội đề nghị Chính phủ, các cơ quan nghiên cứu, khẩn trương xây dựng dự thảo Nghị quyết, các nội dung cần thể hiện trong Nghị quyết để trình Quốc hội. Các đại biểu cũng tham gia ý kiến về quyền, nghĩa vụ của tổ chức, cá nhân sử dụng đất, quy hoạch sử dụng đất, thuê đất, thu hồi đất, đấu giá, đấu thầu quyền sử dụng đất, định giá đất, quy định chuyển tiếp, điều khoản thi hành cùng nhiều ý kiến xác đáng, cụ thể vào các chương trình, các Chương, Điều, khoản trong luật.

Phó Chủ tịch Quốc hội cho biết, ý kiến của các đại biểu đã được ghi âm, ghi chép đầy đủ, sẽ được sớm tổng hợp để phục vụ quá trình tiếp thu, giải trình. Ủy ban Thường vụ Quốc hội sẽ chỉ đạo các cơ quan soạn thảo, cơ quan thẩm tra, các cơ quan liên quan tập trung nghiên cứu, khẩn trương tiếp thu đầy đủ các ý kiến tham gia để hoàn thiện báo cáo giải trình, tiếp thu, chỉnh lý, hoàn thiện và báo cáo Quốc hội vào phiên họp sáng thứ 5, hoàn chỉnh dự án luật trình Quốc hội xem xét, thông qua.

CAO THANH LOAN