Một số điểm mới trong Dự thảo Luật Báo chí sửa đổi

 Thẻ Nhà báo. Ảnh Khải Hoàn

Thực hiện Nghị quyết số 59/2024/UBTVQH15 ngày 11/12/2024 của Uỷ ban Thường vụ Quốc hội về điều chỉnh Chương trình xây dựng luật, pháp lệnh năm 2025, trong đó Luật Báo chí (sửa đổi) trình Quốc hội cho ý kiến tại kỳ họp thứ 9 (tháng 5/2025), Bộ TT&TT đã phối hợp với các cơ quan, đơn vị nghiên cứu, xây dựng Luật Báo chí sửa đổi Luật Báo chí 2016.

Ngày 22/9/2024 Chính phủ ban hành Nghị quyết số 148/NQ-CP về chuyên đề xây dựng pháp luật tháng 9/2024 trong đó nêu Chính phủ thống nhất với đề xuất của Bộ TT&TT về 04 nhóm chính sách đề nghị xây dựng Luật Báo chí sửa đổi gồm: Tăng cường công tác quản lý đối với hoạt động báo chí; nâng cao chất lượng người làm báo, lãnh đạo cơ quan báo chí; thúc đẩy phát triển kinh tế báo chí; điều chỉnh hoạt động báo chí trên không gian mạng.

Theo Dự thảo Luật Báo chí sửa đổi so với Luật Báo chí 2016 có một số điểm mới như: cơ quan quản lý nhà nước về báo chí, bổ sung qui định để nng cao trách nhiệm của cơ quan chủ quản, qui định chi tiết để phân biệt giữa báo và tạp chí, điều kiện cấp thẻ nhà báo, cách tính thời hạn thẻ nhà báo…

Cụ thể theo điều 9 Dự thảo Luật Báo chí sửa đổi (DT Luật Báo chí) thì cơ quan quản lý nhà nước về báo chí gồm: Chính phủ thống nhất quản lý nhà nước về báo chí; Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch chịu trách nhiệm trước Chính phủ thực hiện quản lý nhà nước về báo chí; các bộ, cơ quan ngang bộ trong phạm vi nhiệm vụ, quyền hạn của mình có trách nhiệm phối hợp với Bộ Văn hoá, Thể thao và Du lịch thực hiện quản lý nhà nước về báo chí; Ủy ban nhân dân cấp tỉnh chịu trách nhiệm quản lý nhà nước về báo chí đối với cơ quan báo chí của địa phương, văn phòng đại diện, phóng viên thường trú tại địa phương và các hoạt động khác theo quy định của Chính phủ.

Về hoạt động báo chí DT Luật Báo chí quy định là hoạt động sáng tạo tác phẩm báo chí, sản phẩm báo chí, sản phẩm thông tin có tính chất báo chí; cung cấp thông tin và phản hồi thông tin cho báo chí; cải chính thông tin trên báo chí; xuất bản, in, phát hành báo in, tạp chí in; truyền dẫn báo điện tử, tạp chí điện tử và truyền dẫn, phát sóng báo nói, báo hình; xuất bản báo chí trên không gian mạng.

Tạp chí được qui định rõ là sản phẩm báo chí xuất bản định kỳ, đăng tải tin, bài có tính chất chuyên biệt, chuyên ngành, trao đổi, hướng dẫn nghiệp vụ theo tôn chỉ, mục đích quy định trong giấy phép; chỉ cập nhật tin tức, sự kiện về hoạt động của cơ quan chủ quản, bao gồm tạp chí in và tạp chí điện tử. Tạp chí khoa học vẫn giữ nguyên theo qui định trong Luật Báo chí 2016 là sản phẩm báo chí xuất bản định kỳ để công bố kết quả nghiên cứu khoa học, thông tin về hoạt động khoa học chuyên ngành.

Nhằm mục đích sửa đổi phù hợp với các quy định hiện hành Trang thông tin điện tử tổng hợp được qui định là trang thông tin điện tử của cơ quan, tổ chức, doanh nghiệp cung cấp thông tin tổng hợp đã được đăng, phát trên báo chí Việt Nam và đã được đăng phát trên các trang thông tin điện tử của các tổ chức của Đảng, cơ quan Nhà nước theo quy định của pháp luật về báo chí, sở hữu trí tuệ.

Chính sách của Nhà nước về phát triển báo chí được quy định đầy đủ các phương thức giao nhiệm vụ, đặt hàng, đấu thầu để phù hợp với thực tiễn, cụ thể tại khoản 3 điều 8 DT Luật Báo chí là “Nhà nước giao nhiệm vụ, đặt hàng, đấu thầu để báo chí phục vụ nhiệm vụ chính trị, an ninh, quốc phòng, thông tin đối ngoại, truyền thông chính sách, phục vụ thiếu niên, nhi đồng, người khiếm thính, khiếm thị, đồng bào vùng dân tộc thiểu số, vùng có điều kiện kinh tế - xã hội đặc biệt khó khăn, vùng sâu, vùng xa, miền núi, biên giới, hải đảo và các nhiệm vụ trọng yếu khác”.

Về nội dung quản lý nhà nước về báo chí DT Luật Báo chí chỉ quy định những vấn đề có tính nguyên tắc các nội dung khác sẽ đưa vào Nghị định của Chính phủ quy định cụ thể.

Điều 11 DT Luật Báo chí về quyền hạn của Hội Nhà báo Việt Nam đã lược bỏ quy định “Hội Nhà báo Việt Nam là tổ chức chính trị xã hội - nghề nghiệp, được thành lập và hoạt động theo quy định của pháp luật về hội” so với Luật Báo chí 2016. Theo đó, quyền hạn của Hội Nhà báo Việt Nam chỉ còn: Bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của hội viên; giám sát, kiểm tra kết luận hành vi vi phạm đạo đức nghề nghiệp của người làm báo; xử lý vi phạm đối với hội viên vi phạm đạo đức nghề nghiệp; kiến nghị cơ quan có thẩm quyền xử lý đối với vi phạm đạo đức của người làm báo; bồi dưỡng đạo đức nghề nghiệp và nghiệp vụ báo chí cho hội viên; tổ chức giải báo chí để tôn vinh những tác giả, nhóm tác giả có tác phẩm báo chí chất lượng cao, có hiệu quả xã hội tích cực.

 Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch thực hiện quản lý nhà nước về báo chí. Nguồn ảnh Internet

So với điều 9 Luật Báo chí 2016 thì điều 7 DT Luật Báo chí qui định tăng thêm 02 khoản về các hành vi bị nghiêm cấm là: Trang thông tin điện tử tổng hợp, mạng xã hội sản xuất, biên tập và đăng, phát tin tức mang tính chất báo chí; thông tin ảnh hưởng tiêu cực đến vị thế, uy tín, hình ảnh Việt Nam; gây phương hại đến quan hệ đối ngoại, hợp tác quốc tế giữa Việt Nam và các nước.

Theo Điều 13 DT Luật Báo chí quy định về quyền hạn và trách nhiệm của cơ quan chủ quản báo chí đã bổ sung quy định để nâng cao trách nhiệm của cơ quan chủ quản như: Đảm bảo điều kiện về nhân sự, cơ sở vật chất và tài chính để cơ quan báo chí hoạt động đúng quy định trong giấy phép hoạt động báo chí; có trách nhiệm giải quyết các vấn đề tài chính, tài sản, lao động, bảo hiểm, nghĩa vụ thuế và các vấn đề khác để chấm dứt hoạt động cơ quan báo chí khi cơ quan báo chí bị thu hồi giấy phép.

Điều 14 DT Luật Báo chí về cơ quan báo chí đã bổ sung quy định xác định rõ hoạt động của cơ quan báo chí như: Cơ quan báo chí phải có giấy phép do cơ quan quản lý Nhà nước về báo chí cấp mới được hoạt động; cơ quan báo chí có con dấu, tài khoản theo quy định; cơ quan báo chí phải thực hiện đúng tôn chỉ, mục đích quy định trong giấy phép hoạt động báo chí và nhiệm vụ được giao. Riêng cơ quan báo chí hoạt động theo mô hình Tổ hợp báo chí truyền thông được phép có một số cơ quan báo chí trực thuộc; được có cơ chế tài chính, lao động, tiền lương như doanh nghiệp; được phép có doanh nghiệp trực thuộc hoặc góp vốn tại doanh nghiệp. Chính phủ sẽ quy định chi tiết về điều kiện, tiêu chí, thẩm quyền thành lập, mô hình hoạt động, cơ chế tài chính của tổ hợp báo chí truyền thông.

Về điều kiện cấp giấy phép hoạt động báo chí (điều 15 DT Luật Báo chí) thì Chính phủ sẽ quy định chi tiết: Xác định loại hình báo chí; tôn chỉ, mục đích; đối tượng phục vụ; có phương án nhân sự; có điều kiện cơ sở vật chất, kỹ thuật, phương án tài chính đảm bảo hoạt động của cơ quan báo chí; điều kiện cấp giấy phép hoạt động báo chí đối với các tổ chức xã hội, tổ chức xã hội - nghề nghiệp. Dự thảo luật đã nhấn mạnh về điều kiện cấp giấy phép hoạt động báo chí đối với các tổ chức xã hội, tổ chức xã hội - nghề nghiệp theo hướng chặt chẽ hơn.

Về giấy phép hoạt động báo chí điều 16 DT Luật Báo chí quy định “Giấy phép hoạt động báo chí do cơ quan quản lý nhà nước về báo chí cấp. Hồ sơ, thủ tục cấp giấy phép hoạt động báo chí do Bộ trưởng Bộ Văn hoá, Thể thao và Du lịch quy định”, các quy định chi tiết sẽ được đưa vào Thông tư sau khi thông qua luật.

Theo điều 18 DT Luật Báo chí quy định về thu hồi giấy phép hoạt động báo chí thì “Cơ quan báo chí bị thu hồi giấy phép trong các trường hợp sau: a) Không đảm bảo các điều kiện hoạt động. b) Có giấy phép hoạt động nhưng không hoạt động. c) Vi phạm quy định Điều 7 Luật này gây ảnh hưởng nghiêm trọng trở lên hoặc vi phạm hành chính bị xử lý nhiều lần”. Cơ quan báo chí bị thu hồi giấy phép phải chấm dứt hoạt động, việc cấp lại giấy phép hoạt động báo chí được thực hiện sau thời gian tối thiểu 03 năm kể từ ngày quyết định thu hồi có hiệu lực pháp luật. Chính phủ sẽ quy định chi tiết về thu hồi giấy phép hoạt động báo chí.

Điều 27 DT Luật Báo chí quy định về nhiệm vụ, quyền hạn của người đứng đầu, cấp phó của người đứng đầu cơ quan báo chí, theo đó bổ sung quy định về cấp phó của người đứng đầu cơ quan báo chí để thể chế quy định của Đảng. Cụ thể dự thảo luật quy định “Người đứng đầu, cấp phó của người đứng đầu cơ quan báo chí không được đảm nhiệm chức danh người đứng đầu, cấp phó của người đứng đầu cơ quan báo chí khác”.

 Phóng viên tác nghiệp tại TAND thành phố Hà Nội. Ảnh Khải Hoàn

DT Luật Báo chí cũng bổ sung quy định về hoạt động của những người chưa được cấp thẻ nhà báo. Chính phủ sẽ quy định quyền, nghĩa vụ và hoạt động đối với các phóng viên chưa được cấp thẻ nhà báo.

Về việc cấp, đổi, thu hồi thẻ nhà báo DT Luật Báo chí có một số điểm thay đổi như: “Những người làm việc trong cơ quan báo chí là phóng viên, biên tập viên thì được xét cấp thẻ nhà báo. Những người làm việc tại tạp chí khoa học không được cấp thẻ nhà báo”; “Thời hạn sử dụng thẻ nhà báo là 05 năm tính từ ngày cấp thẻ và được ghi trên thẻ. Hết thời hạn sử dụng thẻ nhà báo, Bộ Văn hoá, Thể thao và Du lịch xét cấp đổi thẻ nhà báo”.

DT Luật Báo chí cũng bổ sung 02 Điều quy định về hoạt động báo chí trên không gian mạng là: Điều 30 quy định về hoạt động báo chí trên không gian mạng và Điều 31 quy định về trách nhiệm của cơ quan báo chí khi hoạt động báo chí trên không gian mạng.

Về liên kết trong hoạt động báo chí DT Luật Báo chí qui định: Cơ quan báo chí được phép liên kết trong hoạt động báo chí với cơ quan báo chí khác, pháp nhân, cá nhân có đăng ký kinh doanh phù hợp với lĩnh vực liên kết theo quy định của pháp luật; cơ quan báo chí được phép liên kết trong các lĩnh vực khoa học, công nghệ, thể thao, giải trí, quảng cáo và thông tin kinh tế. Về trách nhiệm của cơ quan báo chí, điều kiện, năng lực của đối tác liên kết, hình thức liên kết sẽ do Chính phủ quy định chi tiết.

Việc trả lời trên báo chí được DT Luật Báo chí qui định tại điều 33 là: Người đứng đầu cơ quan báo chí có quyền yêu cầu cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền trả lời vấn đề mà công dân nêu ra trên báo chí; người đứng đầu cơ quan, tổ chức có trách nhiệm thông báo cho cơ quan báo chí biết biện pháp giải quyết đối với ý kiến, kiến nghị, phê bình, khiếu nại của tổ chức, công dân và tố cáo của công dân do cơ quan báo chí chuyển đến.

Cải chính trên báo chí DT Luật Báo chí quy định có điểm mới là: Cơ quan báo chí phải gỡ bỏ ngay thông tin sai sự thật đã đăng, phát trên báo chí điện tử và trên không gian mạng nhưng phải lưu giữ nội dung thông tin trên máy chủ để phục vụ công tác thanh tra, kiểm tra.

DT Luật Báo chí chỉ còn 5 chương 53 điều (Luật Báo chí 2016 có 6 chương 61 điều) gồm: Chương I Những quy định chung; Chương II Tổ chức báo chí (gồm: Mục 1 Cơ quan chủ quản báo chí; Mục 2 Cơ quan báo chí; Mục 3 Lãnh đạo cơ quan báo chí; Mục 4 Nhà báo); Chương III Hoạt động báo chí (gồm: Mục 1 Hoạt động báo chí trên không gian mạng; Mục 2 Thông tin trên báo chí; Mục 3 In, phát hành và truyền dẫn, phát sóng; Mục 4 Xuất khẩu, nhập khẩu báo chí và hoạt động báo chí của nước ngoài tại Việt Nam; Mục 5 Bản tin, đặc san); Chương IV Khen thưởng, thanh tra và xử lý vi phạm trong hoạt động báo chí; Chương V Điều khoản thi hành.

KHẢI HOÀN