Tòa án có cần xác định thời điểm bắt đầu việc chấp hành hình phạt tù chung thân trong quyết định của bản án không?

Khi tuyên án đối với hình phạt tù chung thân thì Tòa án có cần xác định rõ thời hạn chấp hành hình phạt tù chung thân trong bản án được tính từ khi nào hay không, đây là vấn đề còn có những quan điểm khác nhau.

Điều 39 BLHS năm 2015 quy định: “Tù chung thân là hình phạt tù không thời hạn được áp dụng đối với người phạm tội đặc biệt nghiêm trọng, nhưng chưa đến mức bị xử phạt tử hình. Không áp dụng hình phạt tù chung thân đối với người dưới 18 tuổi phạm tội”.

Liên quan đến việc xem xét, quyết định giảm thời hạn chấp hành hình phạt tù chung thân đã có những quan điểm khác nhau về việc xác định thời điểm bắt đầu chấp hành hình phạt tù chung thân.

Ví dụ: Do làm ăn thô lỗ, Nguyễn Văn A phải mượn tiền nhiều người với lãi suất cao để trả nợ dần đến mất cân đối về tài chính. Sau 2 năm, mặc dù đã mất khả năng trả các khoản nợ nhưng A vẫn đưa thông tin gian dối với những người A vay tiền để làm ăn. Sau khi vay được tiền, A không đầu tư làm ăn, kinh doanh mà dùng tiền vay được để trả nợ gốc, tiền lãi cho những người đã vay trước đó. Tiếp tục đầu tư chứng khoán, bất động sản. Tiếp đó, do không có tiền trả nợ, A đã bỏ trốn khỏi địa phương. Với thủ đoạn như trên, Nguyễn Văn A đã thực hiện 4 lần lừa đảo chiếm đoạt tài sản của người khác, tổng số tiền là 13.969.000.000 đồng. Quyết định của bản án: Xử phạt Nguyễn Văn A chung thân về tội “Lừa đảo chiếm đoạt tài sản” theo điểm a khoản 4 Điều 174 BLHS.

Việc có cần hay không ghi thời hạn chấp hành hình phạt tù chung thân trong bản án hiện nay tồn tại hai quan điểm sau:

Quan điểm thứ nhất: Tòa án không cần xác định thời điểm bắt đầu chấp hành án phạt tù trong bản án của bị cáo Nguyễn Văn A. Bởi vì, Điều 39 BLHS 2015 quy định thì: “Tù chung thân là hình phạt tù không thời hạn được áp dụng đối với người phạm tội đặc biệt nghiêm trọng, nhưng chưa đến mức bị xử phạt tử hình...”. Do đó, tại thời điểm xác định hình phạt, không xác định được chính xác thời hạn ngồi tù của A là bao nhiêm năm vậy nên khi tuyên án, Tòa án không cần xác định thời điểm bắt đầu chấp hành án phạt tù trong bản án.

Quan điểm thứ hai và cũng là quan điểm của tác giả: Tòa án cần xác định thời điểm bắt đầu chấp hành án phạt tù trong bản án của bị cáo Nguyễn Văn A. Bởi vì khi Tòa tuyên án, được hiểu là Nguyễn Văn A phải chấp hành hình phạt tù suốt phần đời còn lại trong trại giam. Nhiều người lầm tưởng Nguyễn Văn A bị tù chung thân sẽ ở tù suốt đời, khi đó Nguyễn Văn A chấp hành hình phạt được xem là đóng khung trong trại giam, không có tương lai, không thể làm lại cuộc đời. Tuy nhiên, nếu Nguyễn Văn A đã chấp hành án được một thời gian nhất định, cải tạo tốt và đã bồi thường được một phần nghĩa vụ dân sự thì có được xét giảm án hay không? Về vấn đề này, Điều 63 BLHS năm 2015 quy định:

          “1. Người bị kết án cải tạo không giam giữ, phạt tù có thời hạn hoặc phạt tù chung thân, nếu đã chấp hành hình phạt được một thời gian nhất định, có nhiều tiến bộ và đã bồi thường được một phần nghĩa vụ dân sự, thì theo đề nghị của cơ quan thi hành án hình sự có thẩm quyền, Tòa án có thể quyết định giảm thời hạn chấp hành hình phạt.

Thời gian đã chấp hành hình phạt để được xét giảm lần đầu là một phần ba thời hạn đối với hình phạt cải tạo không giam giữ, hình phạt tù có thời hạn, 12 năm đối với tù chung thân.

2. Một người có thể được giảm nhiều lần, nhưng phải bảo đảm chấp hành được một phần hai mức hình phạt đã tuyên.

Người bị kết án tù chung thân, lần đầu được giảm xuống 30 năm tù và dù được giảm nhiều lần cũng phải bảo đảm thời hạn thực tế chấp hành hình phạt là 20 năm.

3. Trường hợp người bị kết án về nhiều tội trong đó có tội bị kết án phạt tù chung thân thì Tòa án chỉ xét giảm lần đầu xuống 30 năm tù sau khi đã chấp hành được 15 năm tù và dù được giảm nhiều lần nhưng vẫn phải bảo đảm thời gian thực tế chấp hành là 25 năm…”.

Điều 63 BLHS 2015 được xem là chính sách nhân đạo, khoan hồng của Nhà nước để có cơ sở giúp người phạm tội có động lực cải tạo tốt. Vậy câu hỏi đặt ra, nếu cơ quan thi hành án hình sự gửi hồ sơ Nguyễn Văn A lên Tòa án đề nghị Tòa án xem xét, quyết định giảm thời hạn chấp hành hình phạt cho Nguyễn Văn A thì Tòa án phải dựa vào thời điểm bắt đầu chấp hành án phạt tù trong bản án của Nguyễn Văn A đã tuyên trước đó về tội “Lừa đảo chiếm đoạt tài sản” quy định tại điểm a khoản 4 Điều 175 BLHS để xác định thời hạn giảm, nếu không xác định thời điểm bắt đầu việc chấp hành hình phạt tù chung thân trong bản án thì Tòa án dựa vào căn cứ nào để xem xét, quyết định giảm thời hạn chấp hành hình phạt tù chung thân cho Nguyễn Văn A. Chính vì lẽ đó, tác giả cho rằng khi tuyên án đối với hình phạt tù chung thân thì Tòa án cần xác định rõ thời hạn chấp hành hình phạt tù chung thân trong bản án được tính từ khi nào thì mới có căn cứ xét giảm hình phạt đã tuyên.

Trên đây là quan điểm của tác giả, rất mong nhận được sự phản hồi và trao đổi cùng với quý bạn đọc.

*Tòa án quân sự Quân khu 7

Trong vụ án các chuyến bay giải cứu, 4 bị cáo bị phạt tù chung thân- Ảnh: Trần Phan

HOÀNG THÙY LINH*